แอ่วน่านกันเต๊อะ (1) วัดพระธาตุแช่แห้ง คู่บ้านคู่เมือง

(ภาพจากอินเทอร์เน็ต เนื่องจากองค์พระธาตุอยู่ระหว่างการบูรณะปฏิสังขรณ์)

วัดพระธาตุแช่แห้ง ตั้งอยู่ที่บ้านหนองเต่า ตำบลม่วงติ๊ด อำเภอภูเพียง จังหวัดน่าน มีองค์พระธาตุแช่แห้งตั้งอยู่บนเนินเขาเตี้ยๆ สีทองสุกปลั่ง สามารถมองเห็นได้แต่ไกล เป็นอนุสรณ์ของความสัมพันธ์ระหว่างเมืองน่านกับเมืองสุโขทัยในอดีต ตามความเชื่อเรื่องการไหว้พระธาตุประจำปีเกิดของชาวล้านนา เชื่อว่าคนเกิดปีเถาะมีพระธาตุประจำปีเกิด คือ พระธาตุแช่แห้ง ซึ่งผู้ที่เกิดปีเถาะควรหาโอกาสไปกราบนมัสการพระธาตุแช่แห้งสักครั้งหนึ่งในชีวิต เพื่อเป็นการเสริมบุญบารมีให้เกิดความเป็นสิริมงคลในชีวิต

(ภาพจากอินเทอร์เน็ต)

พระธาตุแช่แห้งเป็นปูชนียสถานศักดิ์สิทธิ์คู่บ้านคู่เมืองนันทบุรีศรีนครน่านมาช้านาน มีอายุกว่า 600 ปี ตามพงศาวดารเมืองน่านกล่าวว่า พระยาการเมือง เจ้านครน่าน โปรดเกล้าให้สร้างขึ้นเพื่อบรรจุพระบรมสารีริกธาตุที่ได้มาจากเมืองสุโขทัย (กระดูกข้อมือข้างซ้าย) เมื่อพ.ศ.1896 มาประดิษฐานไว้ที่ดอยภูเพียง และตามตำนานกล่าวว่า ในสมัยพุทธกาล พระพุทธเจ้าได้เสด็จโปรดสัตว์มาถึงภูเพียงและได้พบกับพระยาอมลราชและพระมเหสีที่มาสรงน้ำที่เดียวกับที่พระองค์สรงน้ำอยู่ ณ ริมฝั่งแม่น้ำน่านด้านทิศตะวันออก บ้านห้วยไค้ พระยาอมลราชได้ถวายผ้าขาวให้พระพุทธเจ้าใช้สรงน้ำ แต่ผ้านั้นกลายเป็นทองคำ พระอานนท์จึงขอพระเกศาธาตุบรรจุในกระบอกไม้ซาง มอบให้พระอินทร์นำไปเก็บไว้ในอุโมงค์พร้อมกับผ้าทอง โดยสร้างพระเจดีย์สูง 7 ศอกไว้ด้านบน

พระพุทธเจ้าได้เสวยผลสมอแห้งที่พระยาอมลราชนำมาถวาย แต่ผลสมอนั้นแห้งมาก พระพุทธเจ้าจึงทรงนำผลสมอนั้นไปแช่น้ำก่อนเสวย และทรงพยากรณ์ว่า ต่อไปที่นี่จะมีผู้นำพระบรมสารีริกธาตุมาประดิษฐาน จึงเรียกพระสถูปที่ประดิษฐาน พระบรมสารีริกธาตุแห่งนี้ว่า " พระธาตุแช่แห้ง"

ต่อมาในราวปีพ.ศ.1896 สมัยพระยาการเมือง ได้ส่งช่างไปร่วมสร้างวัดหลวงที่สุโขทัย พระมหาธรรมราชาลิไทจึงมอบพระธาตุ 7 พระองค์และพระพิมพ์ทองคำ พระพิมพ์เงินอย่างละ 20 องค์ ให้พระยาการเมืองนำไปบรรจุไว้ที่ภูเพียง และได้พบพระเจดีย์ที่บรรจุพระเกศาธาตุของพระพุทธเจ้า จึงให้สร้างอุโมงค์ขึ้นใหม่และก่อพระเจดีย์ขึ้น เป็นพระธาตุแช่แห้ง คู่เมืองน่านมาจนทุกวันนี้

ชาวล้านนามีความเชื่อกันว่าการได้เดินทางไปสักการะพระธาตุแช่แห้ง หรือที่ชาวล้านนาเรียกกันว่า "การชูธาตุ" จะทำให้ได้รับอานิสงส์อย่างแรงกล้า ทำให้ชีวิตอยู่ดีมีสุข ปราศจากโรคภัยต่างๆมาเบียดเบียน หน้าที่การงานเจริญก้าวหน้า

ในขณะนี้องค์พระธาตุแช่แห้งกำลังบูรณะปฏิสังขรณ์ (2565) แต่เปิดให้เข้าสักการะได้ตามปกติ นอกจากองค์พระธาตุ ภายในบริเวณวัดยังมีจุดที่น่าสนใจ ได้แก่ พระวิหารหลวง  ภายในมีพระเจ้าล้านทองเป็นพระประธาน พุทธลักษณะปางมารศรีวิชัยศิลปะล้านนา ประทับนั่งบนฐาน เป็นพระพุทธรูปที่งดงามมากที่สุดองค์หนึ่ง ผู้ที่มาวัดพระธาตุแช่แห้งมักจะไม่พลาดที่จะเข้าไปกราบขอพร ซึ่งจะขอได้เพียงประการเดียวเท่านั้น

วิหารพระเจ้าทันใจ เป็นวิหารที่ประดิษฐานพระพุทธรูปเก่าแก่ 3 องค์ เป็นพระพุทธรูปปางมารวิชัย 2 องค์ และปางสมาธิ 1 องค์ สันนิษฐานว่าน่าจะเป็นพระพุทธรูปที่สร้างมาพร้อมกับองค์พระธาตุแช่แห้ง เชื่อกันว่าเมื่อขอพรจากพระเจ้าทันใจ จะ “สมหวัง รวดเร็ว ทันใจ” ปัจจุบันมีการบูรณะให้สวยงามยิ่งขึ้น สร้างด้วยคอนกรีตหลังคาไม้ และมุงด้วยกระเบื้องดิน รูปแบบวิหารโถง ทรงจตุรมุข กว้าง 11 เมตร ยาว 11 เมตร 

วิหารพระพุทธไสยาสน์ ตั้งอยู่ทางด้านหน้า นอกกำแพงแก้วขององค์พระธาตุแช่แห้ง ก่อสร้างตามแนวยาวขององค์พระ  มีประตูทางเข้าด้านหลัง คือด้านทิศใต้ ด้านหน้ามีพระเกตุแก้วจุฬามณีจำลอง ซึ่งเป็นพระธาตุประจำปีเกิดของผู้ที่เกิดปีจอ

(พระเกศแก้วจุฬามณีเป็นเจดีย์บนสวรรค์ชั้นดาวดึงส์ ซึ่งตามพุทธประวัติกล่าวว่าเป็นที่ประดิษฐานพระทันตธาตุที่พระอินทร์นำมาจากพระบรมธาตุที่โทณพราหมณ์ได้แอบซ่อนไว้ เมื่อครั้งที่มีการแบ่งพระบรมสารีริกธาตุแก่เจ้าเมืองต่างๆ ด้วยเหตุที่พระธาตุเจดีย์องค์นี้อยู่บนสวรรค์ไม่สามารถเดินทางไปถึงได้ จึงมีการสร้างพระเกศแก้วจุฬามณีองค์จำลองขึ้น เพื่อให้ผู้ที่เกิดปีจอสามารถสักการะบูชาได้)

นอกจากนี้บริเวณลานด้านหน้าวัดพระธาตุ ยังมีพระธาตุชเวดากองจำลอง เป็นเจดีย์สีขาว ศิลปะพม่าที่จำลองมาให้ชาวพุทธได้บูชา โดยเฉพาะเป็นพระธาตุประจำปีเกิดของผู้ที่เกิดในปีมะเมีย และยังมีพระประจำวันเกิดให้สักการะบูชาที่ลานต้นโพธิ์ใหญ่อีกด้วย

เมื่อมาเยือนถึงเมืองน่าน ได้สักการะพระธาตุแช่แห้ง พระธาตุคู่บ้านคู่เมืองเป็นสิริมงคลแล้ว ในบันทึกต่อไปจะได้ไปเที่ยวตามสถานที่ท่องเที่ยวของจังหวัดน่านซึ่งมีมากมายทั้งแนวศิลปวัฒนธรรม แนวธรรมชาติที่สวยงาม ที่พักที่กิน ตลอดจนร้านกาแฟท่ามกลางทิวทัศน์ที่สวยงามเกินบรรยาย ซึ่งต้องติดตามนะคะ จะได้ไม่พลาดเมื่อมาเที่ยวเมืองนันทบุรีศรีนครน่าน

ขอขอบคุณ

• บริษัททัวร์ฟ้าใส และทีมงานให้บริการอย่างดีเยี่ยม
• ไกด์เกม บัณฑิต ภิรมย์ภักดิ์ให้ความรู้ด้านประวัติศาสตร์และศิลปวัฒนธรรม
• น้ำใจไมตรีจากเพื่อนร่วมเดินทางทุกท่าน