โทรเลข หรือ Telegraph เป็นวิวัฒนาการ การส่งข่าวสารโดยใช้กระแสไฟฟ้า ในยุคแรกๆที่มนุษย์รู้จักการนำไฟฟ้ามาใช้ประโยชน์ ในยุคนั้นยังไม่มีเทคโนโลยีการส่งเสียงไปตามสาย เทคนิควิธีการที่ใช้ทำได้เพียง เปิดปิดกระแสไฟฟ้าเท่านั้น และประยุกต์เข้ากับแม่เหล็กไฟฟ้า ทำให้เกิดเครื่องมือที่จะดูดหรือปล่อยแท่งเหล็กเป็นจังหวะ ทำให้เกิดเสียงขึ้นมาได้



หน้าตาของเครื่องส่งสัญญานโทรเลขในยุคแรกๆหน้าตาคล้ายๆแบบนี้ และวิธีการจับคันเคาะโทรเลขตามภาพเป็นหนึ่งในวิธีที่ถูกต้อง



ส่วนเครื่องรับสัญญานในภาพแรกที่อยู่ไกลๆนั้น เวลาใช้งานจริงมันจะถูกบรรจุไว้ในกล่องหน้าตาประหลาดแบบนี้ ซึ่งกล่องนี้จะทำหน้าที่สะท้อนเสียงเครื่องรับสัญญานออกมาในทิศทางข้างหน้าให้มากที่สุด คล้ายๆตู้ลำโพง เพื่อให้ผู้รับโทรเลขฟังสัญญานได้ชัดเจนที่สุด

ในการใช้งานจริงๆนั้น หากเป็นสถานีรับส่งโทรเลขที่ห่างไกล อาจจะมีเครื่องส่งและเครื่องรับเพียงชุดเดียว แต่ในศูนย์ส่งโทรเลขใหญ่ๆ จะมีเครื่องส่งและเครื่องรับจำนวนมาก พนักงานแต่ละคนจึงต้องฟังเสียงเครื่องรับของตนเพียงเครื่องเดียว กล่องไม้สะท้อนเสียงนี้จึงจำเป็นมาก ดูจากภาพที่ทำการโทรเลขไปรษณีย์กลางของไทยในอดีต



เครื่องรับส่งโทรเลขแบบนี้ ใช้ในกิจการไปรษณีย์ตั้งแต่ยุคแรกเริ่ม มาจนถึงราวๆปีพุทธศักราช 2497 จึงมีการนำเครื่องโทรพิมพ์ Telex อันเป็นนวัตกรรมใหม่เข้ามาดัดแปลงให้ใช้กับภาษาไทยได้ และเริ่มเข้าแทนที่เครื่องรับส่งโทรเลข เครื่องโทรพิมพ์นี้สรุปง่ายๆก็คือพิมพ์ดีด ซึ่งพิมพ์ที่หนึ่งแต่ตัวอักษรจะไปปรากฏอีกที่หนึ่ง โดยใช้สายโทรเลขดั้งเดิม เครื่องเคาะสัญญานโทรเลขก็ค่อยๆหายไป เฉพาะสำหรับกิจการไปรษณีย์โทรเลข ส่วนกิจการรถไฟนั้นยังคงใช้โทรเลขแบบเคาะมาจนกระทั่งมีระบบโทรศัพท์ จึงได้เปลี่ยนไปใช้โทรศัพท์แทน


เครื่องโทรพิมพ์ ที่ชาวไปรษณีย์เรียกชื่อเล่นกันว่า ไอ้โม่ง


แบบฟอรม์การส่งโทรเลข


โทรเลขที่บรรจุซองเพื่อนำส่งผู้รับ

ในอดีต การรับส่งโทรเลขจะต้องอาศัยความสามารถของคน กรมไปรษณีย์โทรเลขจึงได้จัดตั้งโรงเรียนการไปรษณีย์และโทรคมนาคมขึ้น เพื่อผลิตข้าราชการที่มีความสามารถในงานด้านนี้ ซึ่งหาไม่ได้จากโรงเรียนหรือสถาบันทั่วไป นักเรียนไปรษณีย์จะต้องฝึกรับส่งโทรเลขจนชำนาญ ก่อนจะออกมารับราชการในหน้าที่ดังกล่าว โรงเรียนการไปรษณีย์ยังคงดำเนินการเปิดสอนอยู่จนถึงปัจจุบัน

เจ้าของกระทู้ถามว่าโทรเลขเป็นอย่างไร คำตอบคือเป็นการส่งข่าวด้วยตัวหนังสือเช่นเดียวกับจดหมาย แต่มีความรวดเร็วกว่า แต่ส่งได้ในความยาวที่น้อยกว่าด้วยค่าใช้จ่ายที่สูงกว่า และในยุคแรกๆมีโอกาสที่ข้อความจะผิดพลาดมาก และพัฒนาจนถึงผิดพลาดน้อยที่สุด ปัจจุบันกิจการโทรเลขยกเลิกไปแล้ว เนื่องจากล้าสมัย ผู้ตอบเคยเป็นนักเรียนโรงเรียนการไปรษณีย์และโทรคมนาคม ในแผนกวิชาโทรคมนาคม และเคยเรียนการเคาะโทรเลขมา รวมถึงเรียนการซ่อมเครื่องโทรพิมพ์ รู้สึกเสียดายประวัติศาสตร์หน้าหนึ่งของวงการสื่อสารของไทยที่กลายเป็นอดีตไปแล้ว

---------------------

เพิ่มเติมข้อมูล  เครื่องโทรพิมพ์หรือ Telex นั้น เกิดหลังโทรศัพท์ ซึ่งอาจจะทำให้คิดได้ว่าเหตุไรกิจการไปรษณีย์จึงไม่ใช้โทรศัพท์ในการส่งข้อมูลโทรเลขเสียให้รู้แล้วรู้รอด จะต้องมาสร้างเครื่องโทรพิมพ์ซึ่งซับซ้อนและมีราคาแพงมากทำไม ก็เพียงแค่ให้พนักงานไปรษณีย์พูดโทรศัพท์ส่งข้อความให้อีกฝั่งหนึ่งที่รับข้อความจด หรือพิมพ์ลงกระดาษ แล้วนำไปส่ง ดูจะไม่ง่ายกว่าหรือ

แต่อันที่จริงแล้ว การส่งโทรพิมพ์นั้นจะมีหลักฐานทั้งฝ่ายรับและฝ่ายส่ง ฝ่ายส่งก็จะมีกระดาษที่พิมพ์ข้อความที่ส่งออกไป ซึ่งจะเหมือนกับทางฝ่ายรับทุกประการ รวมทั้งมีลายเซ็นต์ทางไฟฟ้า (คล้ายๆลายเซ็นทางอีเลคโทรนิคส์ทุกวันนี้) คือการส่งรหัสประจำตัวของเครื่องโทรพิมพ์หรือรหัสสำนักงานไปรษณีย์โทรเลขที่เป็นผู้ส่งออกไปด้วย ทั้งหมดจะอยู่บนกระดาษหรือที่เรียกในภาษาอังกฤษว่า Hard Copy ซึ่งสามารถใช้เป็นหลักฐานทางกฏหมาย ยืนยันข้อมูลได้ ในขณะที่การส่งสัญญานเสียงทางโทรศัพท์ในยุคนั้นยังบันทึกได้ยาก

เครื่องโทรพิมพ์ยังใช้ในทางธุรกิจการค้า เช่นการสั่งสินค้าจากบริษัทหนึ่งไปยังอีกบริษัทหนึ่ง ข้ามประเทศ ข้ามทวีปได้ทั่วโลก ผู้ส่งและผู้รับจะมีสำเนากันคนละชุด รวมถึงที่ทำการไปรษณีย์ของทั้งสองฝั่งก็จะมีสำเนาเก็บไว้ฝั่งละชุดเช่นกัน อีกทั้งในสำเนาแต่ละชุดจะระบุหมายเลขโทรพิมพ์หรือชื่อโทรเลขย่อของบริษัท ที่ได้จดทะเบียนเอาไว้กับทางกรมไปรษณีย์โทรเลขแล้ว ซึ่งจะเป็นหลักฐานทางการค้าใช้ในทางกฏหมายได้ หากมีการผิดข้อตกลง เครื่องโทรพิมพ์จึงมีความสำคัญมากตราบจนกระทั้งเครื่อง Fax เริ่มแพร่หลาย กิจการค้าต่างก็เลิกใช้โทรพิมพ์กัน เพราะระบบ Fax สะดวกกว่ามาก

ในวงการสื่อสารมวลชน โทรพิมพ์เป็นเครื่องมือสำคัญในการกระจายข่าวสาร สำนักข่าวใหญ่ๆเช่นรอยเตอร์ จะส่งข่าวด่วนข่าวสดทางโทรพิมพ์ไปยังสำนักพิมพ์ที่บอกรับสมาชิก ในยุคที่ยังไม่ได้ใช้โทรศัพท์ข้ามประเทศอย่างแพร่หลาย หนังสือพิมพ์ในไทยจะต้องรับข่าวทางโทรพิมพ์จากต่างประเทศ เพื่อนำข่าวนั้นมาเสนอต่อผู้อ่านได้อย่างฉับไว