ผลไม้พื้นเมืองส่วนมากไม่ใช่ของที่จะกินจริงจังหรือเป็นพันธุ์ที่ดีเลิศ แต่สำคัญตรงที่มันหาไม่ยาก สะดวกซื้อ ประหยัดทรัพย์ ปราศจากสารพิษตกค้าง ยามเราได้กลืนกินลูกหว้า ตะขบ ละไม เรามิได้กลืนกินความหรูหราหรือรสนิยมเข้าไปด้วย หากเป็นวัยเด็ก ความสนุก วิถีการดำรงชีพแบบไทย ๆ ที่ผสานสัมพันธ์กับธรรมชาติของคนรุ่นก่อน เป็นการกินอย่างมีความสุข ซึ่งบัดนี้มีแต่จะห่างหายไป
– เดือย, มะเดื่อ
ผลเต็ม ๆ ขนาดเท่าส้มเขียวหวาน เมื่อสุกเปลือกจะนิ่มและช้ำง่าย
– มะม่วงหิมพานต์, กาหยู, ยาร่วง, เล็ดล่อ, หัวครก
ไม้ร้อยชื่อ ใช้ประโยชน์ได้ทุกส่วนตั้งแต่ราก ลำต้น ใบ ผล และเนื้อในเม็ด ผลสุกมีรสหวานหอมแปลก ๆ ที่คนรุ่นเก่าโปรดปราน เนื้อในเม็ดคั่วหรืออบกินอร่อย ให้พลังงาน โปรตีน และแคลเซียมสูงกว่าผลไม้อื่นใด ถ้าอยากชิมผลอย่าไปช้ากว่าเดือนเมษายน
– มะดัน
ไม้ป่าที่นำมาปลูกกันทั่วไปให้ผลตลอดปี จะกินผลดิบหรือดองก็ได้
สรรพคุณ บำรุงโลหิต ขับเสมหะ ระบายอ่อน ๆ
– ตะขบ
พื้นเพเดิมว่ากันว่าเป็นของอเมริกาใต้ แต่กลายมาเป็นยอดผลไม้ของเด็กไทย ปลูกทั่วไปแต่เชียงใหม่ยันนราธิวาสนานแล้ว ผลดิบสีเขียว สุกเปลี่ยนเป็นสีแดง และเมื่อสุกเต็มที่จะมีสีม่วงคล้ำ รสหวานจัด ให้ผลตลอดปี
– มะม่วงเบา
มะม่วงพันธุ์เล็ก วางขายเป็นพวงตามตลาดปักษ์ใต้ พวงละ 10 บาท กินกับน้ำปลาหวานดีที่สุด
– มะกอกป่า
หรือมะไฟลิง ผลไม้กลุ่มมะไฟที่รสชาติวิเศษ ยามสุกเปลือกผลสีเหลืองส้มจะแตกออกง่าย ๆ เนื้อสีส้มสวยงาม ถ้าจะหากินไม่ควรเข้าหมู่บ้านล่ากว่ากันยายน
– กำไร, จำปูไร
หรือมะไฟลิง ผลไม้กลุ่มมะไฟที่รสชาติวิเศษ ยามสุกเปลือกผลสีเหลืองส้มจะแตกออกง่าย ๆ เนื้อสีส้มสวยงาม ถ้าจะหากินไม่ควรเข้าหมู่บ้านล่ากว่ากันยายน
– ฝรั่งบ้าน, ฝรั่งขี้นก
หรือ “ย่าหมู” ของคนแถบชุมพร ระนอง เป็นฝรั่งรสอร่อยที่ทุกวันนี้หากินยากเหลือเกิน
– เงาะบ้าน
คนปักษ์ใต้กินเงาะสองสามชนิดคือ เงาะโรงเรียนกับเงาะบ้าน เงาะบ้านเป็นเงาะพื้นเมืองที่กระเถิบจากเงาะป่าหรือลูกลวนขึ้นมาหน่อย แต่ก็ยังนับว่ามีเยื่อน้อย ไม่หวานล่อนเหมือนเงาะโรงเรียน ชาวบ้านชอบเพราะรสชาติ “ดิบ ๆ” ราคาถูก สำหรับคุณที่ไม่ใช่ชาวบ้านเสมือนเป็น “ทางเลือก” ของคนที่ไม่ชอบเหมือนใคร
เงาะบ้าน
ผลไม้รูปทรงมีดีไซน์ บางต้นหวาน บางต้นเปรี้ยว แต่ฝานกินได้ทั้งผลสุกและดิบ ฝรั่งใส่มะเฟืองใส่สลัดและอธิบายว่ารสเหมือนลูกพลัม สับปะรด มะนาว รวมกัน แถบริมน้ำโขงกินแกล้มแหนมเนือง สุดอร่อย
– มะเม่า, สัมเม่า
ไม้ขนาดกลาง พบในป่าดิบแล้งทั่วประเทศ นายแพทย์ท่านหนึ่งบอกว่า อาจมีส่วนหยุดยั้งโรคเอดส์ แต่ก็ต้องวิจัยกันต่อไป ผลมะเม่ามีขนาดใหญ่กว่าหัวไม้ขีดเล็กน้อย กินผลสุกสีดำ (ตอนปลายฤดูฝน) แต่ผลดิบสีเขียวรสเปรี้ยวจัด เด็ก ๆ ก็ชอบ
– ลางสาดขาว
จากเทือกเขานครศรีธรรมราช รสหวานอมเปรี้ยวแบบที่ชาวบ้านนิยม แม้ไม่อาจเทียบเคียงกับลางสาดลิปะน้อย อำเภอเกาะสมุย ที่ว่ากันว่ารสชาติดีที่สุดก็ตาม ลางสาดขาวราคาต่ำกว่าลองกองถึงสองในสาม
– มะกอกฝรั่ง
เป็นมะกอกชนิดที่ผลได้น้ำได้เนื้อที่สุด เราพบมันได้ตามรถเข็นผลไม้ตลอดทั้งปี
– ละไม
ญาติที่ใกล้ชิดของมะไฟ มีมากแถบยะลา ปัตตานี นราธิวาส และพบได้ทั่วไปในตลาดภาคกลาง และอีสาน ช่วงเดือนสิงหาคม
– กะทกรก, รกช้าง
พบทั่วไปในป่าทุกประเภท โดยเฉพาะที่โล่งริมทาง ผลสุกสีเหลืองส้ม ข้างในมีเม็ดเกาะที่ผนังด้านข้างของผล รสหวานหอม
– กล้วยเล็บมือนาง
คนนครฯ เรียกชื่อไปคนละทางว่า “กล้วยกินดิบ” วางขายมากรายทางช่วง อำเภอท่าแซะ จังหวัดชุมพร
– มังคุด
พืชพื้นเมืองคาบสมุทรมลายูขึ้นได้ดีในที่ซึ่งมีความชื้นสูง เป็นผลไม้ชนิดเดียวที่ไม่กลายพันธุ์ จึงไม่จำเป็นต้องเสาะหาพันธุ์แท้ ความที่มีดกดื่น ชาวนครฯ
จึงเก็บลูกอ่อนแช่น้ำเกลือกินเรียกว่า มังคุดคัด
– มะขาม
ไม้มงคลอายุยืน มีอยู่ทั่วทุกภาคของไทย ฝักอ่อนรสเปรี้ยวจี๊ด บางคนชอบเก็บมาจิ้มกะปิ
สรรพคุณ ดีต่อสุขภาพเหงือกและฟัน เป็นยาระบายอ่อน ๆ
– มะขามป้อม
ชอบปลูกตามวัดหรือโรงเรียน คนเดินป่ารู้จักดี เพราะตอนกินรสฝาด พอกลืนน้ำลายหรือดื่มน้ำตามจะชุ่มคอ
สรรพคุณ คล้ายสมอไทย
– ตะลิงปลิง, มูงมัง (เกาะสมุย)
ผัก-ผลไม้ ที่อยู่ตรงกลางระหว่างมะเฟืองกับมะดัน กินดิบแบบมะเฟืองได้ แต่นิยมใช้ประกอบอาหารคาว และขึ้นชื่อลือชาในการตำน้ำพริก
สรรพคุณ ช่วยเจริญอาหาร บำรุงกระเพาะอาหาร ลดไข้
– ชับพลา, พลับพลา
ไม้ป่าจากกระบี่ พอสุกสีดำจะหวานเด็ก ๆ เก็บลูกสดใส่ปืนกระบอกไม้ไผ่ไล่ยิงกัน เรียกว่า “ชับโพล่ง”
– ลองกอง
ผลไม้พื้นเมืองสกุลนี้ที่มีหน้าตาคล้ายกันมีอยู่ไม่น้อยกว่าหกชนิด ฉะนั้นก่อนควักกระเป๋าพึงระวังให้จงหนัก ลองกองเมื่อบีบ (ปอก) แทบไม่พบยาง เนื้อแต่ละกลีบจะล่อน ไม่มีเยื่อหุ้มเนื้อ รสหวาน เม็ดน้อยมาก
– หลุมพี
น้อยคนจะมีโอกาสเห็นต้นและผล เพราะขึ้นอยู่ตามป่าพรุ ป่าที่ราบต่ำ คล้ายระกำ แต่เปลือกผลมีสีแดงเลือดหมู และไม่มีหนาม รสเปรี้ยวติดอันดับโลก นิยมนำมาดองกินจิ้มพริกเกลือ
ปอกเปลือกแล้วสีเนื้อในคล้ายระกำ แต่มีขนาดเล็กและกลมกว่า
– จำปาดะ, จำปา
ที่เห็นว่าจำปาดะต่างจากขนุนชัดเจนก็คือ สามารถปอกเปลือกโดยกรีดแล้วใช้มือจับขั้วผลดึงเนื้อในรวมทั้งเม็ดให้หลุดออกมาทั้งยวง ดังภาพ แต่ขนุนไม่สามารถทำเช่นนี้ได้
ทรงผลกลมยาว เปลือกผลบางและขนาดเล็กกว่าขนุน ยวงบางและค่อนข้างเหลว รสหวานแหลม กลิ่นฉุนจัดกว่าขนุน เม็ดนำมาต้มเกลือกินหรือชุบแป้งทอดทั้งยวงทั้งเม็ด จำปาขึ้นชื่อคือที่สตูล และเกาะยอ สงขลา
– ลูกสาย
จากเทือกเขานครศรีธรรมราช ขึ้นอยู่ตามริมธารในป่าดิบ ผลสุกมีสีดำ เปลือกแข็งหนา เนื้อและรสชาติของลูกสายออกจะคล้ายลำใย แต่อร่อยน้อยกว่า ชาวป่าบอกว่าค้างคาวแม่ไก่ชอบกิน
– นมควาย, หมากพิพ่าน (อีสาน)
ไม้เถากลุ่มเดียวกับนมวัวและกล้วยมูสัง ขึ้นในป่าผลัดใบและป่าดิบแล้งทั่วประเทศ ผลสุกราวเดือนมิถุนายน-ตุลาคม รสเปรี้ยวอมหวาน
– ระกำ
ออกผลเป็นทะลายตามต้น บางต้นเปรี้ยว บางต้นหวาน โดยคนพื้นถิ่นจะรู้ได้จากกลิ่นถ้าหวาน พอสุกไปยืนใกล้ต้นจะหอมหวาน แต่ถ้าเปรี้ยวจะหอมเปรี้ยว
– ลูกก่อ
ไม้จำพวกก่อในประเทศไทย พบมากกว่า 80 ชนิด แต่ที่นิยมกินผลได้แก่ ก่อแป้น ก่อเดือย และก่อแซะ ผลแก่ใช้เป็นอาหารได้ราวเดือนพฤศจิกายน วิธีการคือนำเม็ดมาต้มหรือคั่วให้สุกแล้วกินเนื้อในเมล็ด
– มะมุด
พืชสกุลเดียวกับมะม่วง กินทั้งผลสุกและดิบเหมือนกัน แต่กลิ่นหอมฉุนและเนื้อเป็นเสี้ยนกว่า คนใต้นิยมนำผลดิบมายำหรือแกงส้ม ผลสุกช่วงพฤษภาคม-มิถุนายน
– ลูกหวาย
ผลของต้นหวาย เนื้อหรือที่คนปักษ์ใต้เรียก “เยื่อ” มีน้อย รสออกเปรี้ยว ฝาด เหมาะจะกินเล่น
– ลางสาดเขา
จากเทือกเขานครศรีธรรมราชเช่นกัน ภายนอกคล้องลองกอง แต่สีออกน้ำตาลกว่า เปลือกค่อนข้างหนา เนื้อหวานหอม ชาวสวนมักนำมาเป็นต้นตอของลองกอง
– ทุเรียนบ้าน
ผลเล็กกว่าทุเรียนพันธุ์และค่อนข้างกลม พบได้ทั่วภาคใต้ ในช่วงเดือนมิถุนายน-สิงหาคม เนื้อน้อย แต่รสหวานแบบที่คนใต้โปรดปรานนำไปทำทุเรียนกวนก็อร่อย
– มะกอกน้ำ
ผลทรงยาวรี เนื้อมีรสเปรี้ยว มักนำไปดองหรือเชื่อม
– มะขวิด
ขึ้นตามป่าเบญจพรรณทั่วไป นิยมปลูกตามบ้านสวนหรือวัด ผลกลมโตกว่ากำปั้นผู้ชาย เปลือกนอกแข็ง ขนาดเวลากินต้องเขวี้ยงพื้น เนื้อในสีน้ำตาลไหม้ รสเปรี้ยวอมหวาน
-มะขามเทศ 
“นำเข้า” จากทวีปอเมริกามาปลูกแพร่หลายในย่านนี้ จนเหมารวมเรียกว่าเป็นผลไม้พื้นเมืองเช่นเดียวกับผลไม้อีกหลายชนิด
– เม็ดขนุนสำปะลอ
สำปะลอเป็นไม้ที่หาดูยากอีกชนิดหนึ่ง ลักษณะผลภายนอกคล้ายขนุนแต่เล็กกว่า เปลือกมีหนามแหลมเล็ก ๆ แต่นุ่มโดยรอบ ผลภายในคล้ายขนุน แต่ไม่มียวง ความจริงสำปะลอเป็นสาเก แต่เป็นชนิดมีเม็ด และเจ้าเม็ดนี่ละที่เราเอามาต้มกิน
– ลูกลาน
หลังจากผ่าผลก็จะได้เนื้อหรือแป้งในเม็ดเป็นลูกกลม ๆ มักนำไปเชื่อมแบบลูกชิด
– ลูกประ, กระ
ถิ่นกำเนิดคือเทือกเขานครศรีธรรมราช ผลมีเปลือกแข็ง เมื่อสุกจะแตกดัง “แป๊ะป๊ะ ๆ” กินเนื้อในเม็ดของผลโดยต้มแล้วดอง ภาคกลางใช้คั่ว
– ลูกหยี
พันธุ์ผลใหญ่ผลหยีสดหากินไม่ได้ง่ายนัก พบตามธารน้ำตก แถบนครศรีธรรมราช สงขลา ใครมีหยีสักสองต้นบนที่ดินถือว่าโชคดี เพราะราคาสูง
– มะปริง
นิยมกินผลดิบทั้งในรูปผัก-ผลไม้ เด็ดจากต้นสด ๆ มาเหนาะแกงเผ็ดอร่อยนัก
– ทุเรียนเทศ, ทุเรียนน้ำ
ผลคล้ายทุเรียน แต่เปลือกไม่มีหนามแหลม จัดอยู่ในจำพวกน้อยโหน่ง
ลักษณะเนื้อผล และเมล็ดไม่ต่างจากน้อยหน่า แต่รสอมเปรี้ยว และผลใหญ่กว่ามาก
– จาก
ไม้จำพวกปาล์ม ขึ้นตามชายเลน เนื้อในขณะที่ยังไม่แข็ง มีรสหวาน กินสดได้ แต่เมื่อแก่จัดจะแข็งและมีแป้งมาก
Fruit ผลไม้ 