แผน 1-2 เคมี ม.4 เล่ม 1

หนว่ ยการเรยี นรู้ท่ี 1 ปฏบิ ัตกิ ารเคมเี บ้อื งตน้
แผนฯ ที่ 2 เทคนิคการใช้อปุ กรณแ์ ละเครอื่ งมือทางเคมี

แผนการจดั การเรียนรทู้ ี่ 2

เทคนิคการใชอ้ ุปกรณแ์ ละเครอื่ งมือทางเคมี

เวลา 1 ชั่วโมง

1. ผลการเรียนรู้

2. เลอื กและใชอ้ ปุ กรณห์ รือเครื่องมือในการทาปฏบิ ตั ิการ และวัดปรมิ าณต่าง ๆ ได้อย่างเหมาะสม

2. จุดประสงคก์ ารเรยี นรู้

1. มีความรคู้ วามเข้าใจเก่ียวกบั การเลอื กและใช้อุปกรณแ์ ละเครอื่ งมือในการทาปฏิบตั ิการ (K)

2. ใช้อุปกรณ์และเครือ่ งมอื ในการทาปฏบิ ตั ิการได้อยา่ งถูกต้อง (P)
3. ตั้งใจเรียนรูแ้ ละแสวงหาความรู้ (A)

3. สาระการเรียนรู้

สาระการเรยี นรู้เพิม่ เติม สาระการเรียนรทู้ อ้ งถิ่น

- อุปกรณ์และเคร่ืองมือชั่ง ตวง วัด แต่ละชนิดมี พิจารณาตามหลักสตู รของสถานศกึ ษา

วิธีการใช้งานและการดูแลแตกต่างกัน ซ่ึงการวัด

ปริมาณต่าง ๆ ให้ได้ข้อมูลที่มีความเที่ยงและความ

แม่นในระดับนัยสาคัญท่ีต้องการ ต้องมีการเลือก

และใชอ้ ุปกรณ์ในการทาปฏบิ ัตกิ ารอย่างเหมาะสม

4. สาระสาคญั /ความคิดรวบยอด

อุปกรณ์ทางวิทยาศาสตร์เป็นอุปกรณ์หรือเครื่องมือท่ีใช้ท้ังภายในห้องปฏิบัติการเพ่ือใช้ทดลอง และหา
คาตอบต่าง ๆ ทางวิทยาศาสตร์ เช่น เครื่องแก้ว เครื่องช่ัง เป็นต้น จึงควรมีความรู้เก่ียวกับวิธีการใช้งาน และ
การดูแลรักษา เพราะในห้องปฏิบัติการจะประกอบไปด้วยอุปกรณ์และเครื่องมือหลายชนิด และสารเคมีท่ีมี
สมบัติแตกต่างกัน หากขาดความรู้ในการใช้อุปกรณ์หรือเครื่องมือท่ีถูกต้อง อาจทาให้เกิดอุบัติเหตุต่อผู้ใช้
ห้องปฏบิ ัตกิ ารเอง และเกิดความเสียหายต่อทรัพยส์ นิ ต่าง ๆ ของโรงเรยี นได้

5. สมรรถนะสาคญั ของผู้เรยี นและคณุ ลักษณะอันพึงประสงค์

สมรรถนะสาคัญของผ้เู รียน คณุ ลักษณะอนั พงึ ประสงค์

1. ความสามารถในการส่อื สาร 1. มวี ินัย

2. ความสามารถในการคดิ 2. ใฝ่เรียนรู้

1) ทักษะการสังเกต 3. มงุ่ มน่ั ในการทางาน

2) ทักษะการสารวจค้นหา

3) ทักษะการวเิ คราะห์

3. ความสามารถในการใช้เทคโนโลยี

28

หน่วยการเรยี นรู้ท่ี 1 ปฏิบตั กิ ารเคมีเบอื้ งต้น
แผนฯ ที่ 2 เทคนคิ การใช้อุปกรณแ์ ละเครอื่ งมอื ทางเคมี

6. กจิ กรรมการเรยี นรู้

 วธิ ีสอนแบบสืบเสาะหาความรู้ 5Es (5Es Instructional Model)

ชั่วโมงท่ี 1

ข้ันนา

กระตนุ้ ความสนใจ (Engage)
1. ครูเปิดสื่อการสอนเก่ียวกับการใช้เครื่องแก้วในห้องปฏิบัติการจากแหล่งข้อมูลสารสนเทศให้นักเรียนดู
เช่น https://www.youtube.com/watch?v=aGlV83eKJ9s เป็นต้น เพ่ือกระตุ้นให้นักเรียนเกิด
ความสนใจในบทเรียน และได้รับความรู้เบื้องต้นเก่ียวกับเทคนิคการใช้อุปกรณ์และเคร่ืองมือทางเคมี
ก่อนการลงมอื ทาการทดลองและฝึกปฏิบตั ิจรงิ
2. ครถู ามคาถาม Prior Knowledge จากหนังสือเรียนเคมี ม.4 เล่ม 1 หน้า 11 ว่า นักเรียนรู้จักอุปกรณ์
หรือเครื่องมืออะไรบา้ งในห้องปฏิบตั กิ ารเคมี เพ่อื เปน็ การกระต้นุ ให้นกั เรียนรว่ มกนั คดิ
(แนวตอบ : เช่น บีกเกอร์ บิวเรตต์ ปิเปตต์ หลอดหยดสาร ขวดรูปชมพู่ หลอดทดลอง เคร่ืองชั่งสาร
ตะเกยี งแอลกอฮอล์ แทง่ แกว้ คนสาร เปน็ ตน้ )
3. ในกรณีท่ีนักเรียนไม่มีการพูดเก่ียวกับเน้ือหาสาระ ครูสามารถใช้คาถามเช่ือมโยงเพ่ือนาเข้าสู่เนื้อหา
โดยใชเ้ กณฑ์ลกั ษณะของอุปกรณห์ รือเครื่องมือในห้องปฏบิ ตั ิการเคมี เชน่
• ครูยกตัวอย่างอปุ กรณ์เครอื่ งแก้วทม่ี ีลกั ษณะการใช้งานเหมือนและแตกต่างกนั
• ครูยกตัวอย่างอุปกรณ์ใหค้ วามร้อนทม่ี ลี กั ษณะการใชง้ านเหมือนและแตกตา่ งกัน
• ครยู กตัวอย่างเครอื่ งมือสาหรับชง่ั ทมี่ ีลักษณะการใชง้ านเหมือนและแตกตา่ งกัน
4. ครูช้ีให้เห็นความแตกต่างของอุปกรณ์หรือเครื่องมือในห้องปฏิบัติการเคมี โดยอ้างอิงความรู้เร่ือง
เทคนิคการใช้อุปกรณแ์ ละเครอ่ื งมือทางเคมี จากหนังสอื เรียนเคมี ม.4 เล่ม 1 หนา้ 11-14

ขั้นสอน

สารวจคน้ หา (Explore)
1. ครูนานกั เรียนไปทหี่ ้องปฏิบตั กิ ารเคมี และให้นกั เรียนแบง่ กลุ่ม กลุ่มละ 5 คน
2. ครูให้นักเรียนแต่ละกลุ่มพิจารณาอุปกรณ์และเคร่ืองมือทางเคมี และให้นักเรียนร่วมกันแยกประเภท
ของอุปกรณ์ ซึ่งสามารถใช้คาถามกระตุ้น ดังน้ี
1) อุปกรณ์ใดบ้างทจ่ี าเป็นในการทดลองแต่ละครัง้
(แนวตอบ : อาจมีมากกว่า 1 อุปกรณ์ ขึ้นอยู่กับการทดลอง เช่น บีกเกอร์ใช้ในการเตรียมละลาย
และตวงสารอยา่ งครา่ ว ๆ หลอดหยดสารใชใ้ นการหยดสารละลาย เปน็ ตน้ )
3. ครูอาจจะสร้างสถานการณ์การทดลองง่าย ๆ เช่น การละลายของสาร พร้อมกาหนดสารเคมีที่ใช้ใน
การปฏิบัติการทดลอง เพ่ือให้นักเรียนได้เลือกและใช้อุปกรณ์หรือเคร่ืองมือในการทาปฏิบัติการ และ
วดั ปรมิ าณตา่ ง ๆ ได้อยา่ งถูกตอ้ ง

29

หน่วยการเรยี นรู้ที่ 1 ปฏิบตั ิการเคมีเบือ้ งต้น
แผนฯ ท่ี 2 เทคนิคการใช้อปุ กรณแ์ ละเครอ่ื งมอื ทางเคมี

4. ครใู หน้ ักเรียนแต่ละกลุม่ ทาการทดลองตามใบงานท่ี 1.2 เรื่อง การเลอื กใชอ้ ุปกรณ์และเครื่องมือในการ
ทดลองการละลายของสาร

5. นักเรียนแต่ละกลุ่มบันทึกผลการทดลอง และเขียนรายงานการทดลองลงในใบงาน จากน้ันครูและ
นกั เรยี นร่วมกันเฉลย เพือ่ แลกเปล่ียนคาตอบ

อธิบายความรู้ (Explain)
1. ครูให้ความรู้เกี่ยวกับการใช้เครื่องมือ ตลอดจนองค์ประกอบต่าง ๆ ที่สาคัญ ศัพท์เทคนิคเฉพาะ
พร้อมทั้งให้นักเรียนสรุปวิธีการใช้ และการดูแลรักษาอุปกรณ์แต่ละชนิด
2. ครอู ธบิ ายสรุปเกยี่ วกบั เน้ือหา หรอื เปดิ โอกาสให้นักเรยี นไดส้ อบถามในสว่ นทมี่ ขี ้อสงสัย
3. ครใู หน้ ักเรียนทาแบบฝกึ หดั ในแบบฝึกหดั เคมี ม.4 เลม่ 1

ขัน้ สรปุ

ขยายความเข้าใจ (Expand)
1. ครนู านกั เรยี นอภิปรายและสรุปเก่ยี วกับเทคนคิ การใชอ้ ุปกรณ์และเคร่ืองมือทางเคมี ดงั น้ี
• เคร่ืองแกว้ ที่ใช้ในการทดลองจะตอ้ งล้างใหส้ ะอาด และทาให้แห้งก่อนนาไปใช้งานเสมอ ไม่เช่นนั้นจะ
ทาให้ผลการทดลองผิดพลาด หรือคลาดเคล่ือนได้ การทาความสะอาดเคร่ืองแก้ว ต้องทาด้วยความ
ระมัดระวัง โดยเฉพาะอย่างยิ่งเคร่ืองแก้วท่ีมีลักษณะเป็นก้านยาว เช่น ปิเปตต์ บิวเรต ขวดวัด
ปริมาตร ฯลฯ โดยล้างด้วยสบู่ หรือสารซักฟอก หรือสารละลายทาความสะอาด แล้วล้างด้วยน้า
สะอาด
• การใช้เคร่ืองชั่งทุกชนิดต้องระวังและรักษาให้ดี เพื่อป้องกันการชารุดเสียหายของเครื่องช่ัง ซึ่งทาให้
การช่งั นา้ หนักคลาดเคล่ือนจนไมส่ ามารถนามาใช้งานได้
• ตะเกยี งบนุ เสน หลงั จากใชง้ านเสรจ็ แลว้ ให้ทาการดับตะเกียงโดยการลดปริมาณของแก๊สที่เข้ามาใน
ตะเกียงใหน้ ้อยลง โดยการปรับก๊อกแกส๊ จนกระท่ังเปลวไฟทห่ี วั ตะเกียงเล่ือนมาตรงฐานตะเกียง แล้ว
ทาการปดิ กอ๊ กแกส๊ ทนั ที
2. ครูเปิดโอกาสให้นักเรียนสอบถามเน้ือหาเร่ือง เทคนิคการใช้อุปกรณ์และเครื่องมือทางเคมี ว่ามีส่วน
ไหนท่ียงั ไม่เขา้ ใจและให้ความรู้เพิม่ เติมในส่วนน้ัน

ตรวจสอบผล (Evaluate)
1. ครูประเมนิ ผลโดยการสังเกตการตอบคาถาม และการร่วมกนั ทาผลงาน
2. ครูตรวจสอบผลจากการทาใบงานที่ 1.2 เรื่อง การเลือกใช้อุปกรณ์และเคร่ืองมือในการทดลองการ
ละลายของสาร
3. ครตู รวจสอบผลจากการทาแบบฝกึ หดั

30

หน่วยการเรยี นรู้ท่ี 1 ปฏิบตั กิ ารเคมเี บื้องตน้
แผนฯ ที่ 2 เทคนิคการใชอ้ ุปกรณแ์ ละเครอื่ งมอื ทางเคมี

7. การวดั และการประเมนิ ผล

รายการวดั วิธวี ดั เครือ่ งมอื เกณฑ์การประเมิน

7.1 การประเมินระหวา่ ง - ใบงานที่ 1.2 ร้อยละ 60 ผา่ นเกณฑ์
- แบบฝึกหดั
การจดั กิจกรรม ระดบั คุณภาพ 2
- แบบประเมินการ ผ่านเกณฑ์
1) เทคนคิ การใช้ - ตรวจใบงานท่ี 1.2 นาเสนอผลงาน ระดบั คุณภาพ 2
- แบบสงั เกตพฤติกรรม ผ่านเกณฑ์
อุปกรณแ์ ละ - ตรวจแบบฝึกหัด การทางานรายบุคคล
ระดบั คุณภาพ 2
เครอ่ื งมือทางเคมี - แบบสังเกตพฤตกิ รรม ผ่านเกณฑ์
การทางานกลุ่ม ระดบั คุณภาพ 2
2) การนาเสนอผลงาน - ประเมินการนาเสนอ - แบบประเมิน ผ่านเกณฑ์
คณุ ลกั ษณะ
ผลงาน อันพึงประสงค์

3) พฤติกรรม - สงั เกตพฤติกรรม

การทางาน การทางานรายบุคคล

รายบุคคล

4) พฤติกรรม - สงั เกตพฤติกรรม

การทางานกลุ่ม การทางานกลุ่ม

5) คุณลักษณะ - สังเกตความมวี ินยั

อนั พงึ ประสงค์ ใฝเ่ รียนรู้ และมงุ่ ม่ัน

ในการทางาน

8. ส่ือ/แหล่งการเรียนรู้

8.1 สื่อการเรยี นรู้
1) หนังสอื เรียนเคมี ม.4 เลม่ 1 หน่วยการเรยี นร้ทู ี่ 1 ปฏบิ ตั ิการเคมีเบอื้ งตน้
2) แบบฝึกหดั เคมี ม.4 เลม่ 1 หนว่ ยการเรียนรูท้ ี่ 1 ปฏิบตั ิการเคมีเบื้องตน้
3) ใบงานท่ี 1.2 เรื่อง การเลอื กใช้อปุ กรณแ์ ละเคร่ืองมือในการทดลองการละลายของสาร
4) PowerPoint เรื่อง เทคนิคการใชอ้ ุปกรณ์และเครอ่ื งมอื ทางเคมี

8.2 แหล่งการเรยี นรู้
1) หอ้ งสมุด
2) ห้องปฏิบตั ิการวิทยาศาสตร์
3) แหล่งข้อมลู สารสนเทศ
• การใช้เครื่องแกว้ ในห้องปฏบิ ตั กิ าร : https://www.youtube.com/watch?v=aGlV83eKJ9s

31

หน่วยการเรยี นรทู้ ่ี 1 ปฏบิ ัติการเคมเี บอื้ งตน้
แผนฯ ท่ี 2 เทคนคิ การใช้อปุ กรณแ์ ละเครือ่ งมอื ทางเคมี

ใบงานท่ี 1.2

เรือ่ ง การเลือกใชอ้ ปุ กรณ์และเครอื่ งมือในการทดลองการละลายของสาร

คาช้แี จง : ให้นักเรียนทาการทดลองการละลายสารแต่ละชนิด จากนนั้ บันทกึ ผลการทดลอง พรอ้ มกบั เติมคา
ลงในช่องวา่ งให้สมบูรณ์

กจิ กรรม การละลายของสาร

1. อุปกรณ์ใช้
1) .................................................... ใชส้ าหรบั ..............................................................................................
2) .................................................... ใชส้ าหรับ ..............................................................................................
3) .................................................... ใชส้ าหรบั ........................................................... ...................................
4) .................................................... ใชส้ าหรับ ..............................................................................................
5) .................................................... ใชส้ าหรบั ..............................................................................................
6) .................................................... ใช้สาหรบั ........................................................... ...................................

2. ตารางบันทึกผลการทดลอง

หลอดที่ สารทผี่ สมกัน อุณหภมู ินา้ การละลาย อุณหภูมิน้า
ก่อนทดลอง (oC) หลังทดลอง (oC)

1 น้า + คอปเปอร์ (II) ซลั เฟต
2 น้า + โพแทสเซยี มไนเตรต
3 นา้ + ผงแนฟทาลีน (ลกู เหม็น)
4 นา้ + เอทานอล
5 นา้ + น้ามนั พชื

3. สรุปผลการทดลอง

32

หน่วยการเรยี นรู้ท่ี 1 ปฏบิ ัติการเคมีเบอ้ื งต้น
แผนฯ ที่ 2 เทคนิคการใชอ้ ปุ กรณแ์ ละเครื่องมือทางเคมี

ใบงานท่ี 1.2 เฉลย

เรื่อง การเลือกใชอ้ ปุ กรณ์และเครื่องมอื ในการทดลองการละลายของสาร

คาช้แี จง : ให้นักเรียนทาการทดลองการละลายสารแต่ละชนิด จากนนั้ บนั ทึกผลการทดลอง พร้อมกบั เติมคา
ลงในช่องว่างให้สมบรู ณ์

กจิ กรรม การละลายของสาร

1. อปุ กรณ์ใช้
1) .....หลอดทดลอง......................... ใช้สาหรบั .....ใส่สารเพอื่ ทาการทดลอง........................................................
2) .....เทอร์มอมิเตอร์....................... ใช้สาหรบั .....วัดอณุ หภมู ิ.............................................................................
3) .....แท่งแก้ว................................. ใช้สาหรับ .....คนสารละลาย.........................................................................
4) .....บกี เกอร์.................................. ใช้สาหรับ ....เตรยี มละลาย และตวงสารอยา่ งครา่ ว ๆ................................
5) .....กระบอกตวง.......................... ใช้สาหรบั ......ตวงปรมิ าตรของน้า..............................................................
6) .................................................... ใช้สาหรับ ..................................................................................................

2. ตารางบนั ทึกผลการทดลอง

หลอดท่ี สารทีผ่ สมกัน อณุ หภูมนิ ้า การละลาย อุณหภมู ิน้า
กอ่ นทดลอง (oC) หลังทดลอง (oC)
1 นา้ + คอปเปอร์ (II) ซัลเฟต ละลายนา้
2 นา้ + โพแทสเซยี มไนเตรต 27 ละลายน้า 29
3 นา้ + ผงแนฟทาลีน (ลูกเหมน็ ) 27 ไม่ละลายน้า 25
4 นา้ + เอทานอล 27 ละลายนา้ 27
5 น้า + นา้ มนั พืช 27 ไมล่ ะลายนา้ 29
27 27

3. สรปุ ผลการทดลอง
1. สารละลายที่เกดิ การละลายแบบคายความรอ้ น คอื สารละลายที่ได้หลงั การละลายจะมีอุณหภูมิสูงข้ึน ได้แก่
คอปเปอร์ (II) ซัลเฟต และเอทานอล
2. สารละลายที่เกิดการละลายแบบดูดความร้อน คือ สารละลายที่ได้หลังการละลายจะมีอุณหภูมิลดลง ได้แก่
โพแทสเซยี มไนเตรต

33

หนว่ ยการเรยี นรู้ท่ี 1 ปฏบิ ัตกิ ารเคมเี บ้อื งตน้
แผนฯ ที่ 2 เทคนคิ การใชอ้ ปุ กรณแ์ ละเคร่อื งมอื ทางเคมี

9. ความเหน็ ของหวั หนา้ กลุ่มสาระการเรียนรู้

ลงชือ่ .................................
(นางพรรณปพร นนทธิ )

ตาแหน่ง หัวหนา้ กลุ่มสาระการเรียนรู้

10. บนั ทกึ ผลหลงั การสอน

 ดา้ นความรู้
 ด้านสมรรถนะสาคญั ของผเู้ รยี น
 ด้านคณุ ลักษณะอนั พึงประสงค์
 ด้านความสามารถทางวิทยาศาสตร์
 ด้านอ่ืน ๆ (พฤติกรรมเด่น หรอื พฤตกิ รรมทม่ี ปี ัญหาของนกั เรียนเปน็ รายบคุ คล (ถ้าม)ี )

 ปัญหา/อปุ สรรค
 แนวทางการแก้ไข

34