พระไวยแตกทัพ

บทละคร
เร่อื ง ขุนชางขนุ แผน

ตอน

พระไวยแตกทัพ

จัดพมิ พข ้นึ จากผลงานการบนั ทกึ เสยี งของครูประสิทธิ์ ถาวร
ขอมลู เพลงไทย ศนู ยขอมลู วัฒนธรรมดนตรี ( ประสิทธิ์ ถาวร )
สถาบันวจิ ัยภาษาและวฒั นธรรมเอเชยี มหาวิทยาลัยมหิดล

ในโครงการฝกประสบการณว ชิ าชพี คณะศลิ ปนาฏดรุ ิยางค สถาบนั บณั ฑติ พัฒนศลิ ป กระทรวงวฒั นธรรม

บทละคร
เรื่องขนุ ชา งขนุ แผน

ตอน

พระไวยแตกทัพ

จัดพมิ พข ้นึ จากผลงานการบนั ทกึ เสยี งของครูประสิทธิ์ ถาวร
ขอมลู เพลงไทย ศนู ยขอมูลวัฒนธรรมดนตรี ( ประสิทธิ์ ถาวร )
สถาบันวจิ ัยภาษาและวฒั นธรรมเอเชยี มหาวิทยาลัยมหิดล

ในโครงการฝกประสบการณว ชิ าชพี คณะศิลปนาฏดุริยางค สถาบนั บณั ฑติ พัฒนศลิ ป กระทรวงวฒั นธรรม

ละครเรอื่ งขุนชา งขุนแผน

ตอน พระไวยแตกทพั
เรอ่ื งยอ

จมื่นไวยวรนาถซ่ึงเปนลูกของขนุ แผนท่ีเกิดกับนางวันทอง ไดรับพระราชโองการจากสมเด็จ
พระพันวษา ใหยกทพั ไปปราบศกึ จงึ ไดอ อกมาจดั เตรยี มไพรพลแลว ยกทพั ไป วิญญาณของนางวันทองที่อยู
เมอื งผีทราบวาจม่ืนไวยวรนาถจะยกทัพไปทาํ ศึกสงครามในครง้ั น้ี ดว ยความเปนหว งลูก จึงไดแ ปลงรางเปน
สาวงามมาคอยดัก ทางที่จม่นื ไวยจะเดนิ ทัพผา น

เมื่อกองทัพของจม่ืนไวยมาถึงปาในเวลาไกลค่าํ จมื่นไวยจึงส่ังใหไพรพลหยดุ พกั ไดยนิ แววเสียง
โหยหวนวงั เวงของภตู ิผีปศ าจ จงึ ชวยกนั ออกตามหาที่มาของเสยี ง ในขณะทีแ่ ยกยา ยเดินหากันอยูนั้น จม่ืนไวย
ไดพ บกบั สาวงามนางหนง่ึ ซึ่งนง่ั ไกวชิงชาเลนอยูลาํ พังแตเ พียงผูเ ดียว จึงถือโอกาสเขาไปเก้ยี วพาราสี นางแปลง
เม่อื ถูกลวนลามหนักเขา นางจึงบอกความจริงวาตนน้ันคือนางวันทองซ่ึงเปนมารดาของจมื่นไวยวรนาถ
ที่ตดิ ตามมาก็เพราะความเปนหวงใยและเตือนใหร ะมดั ระวังตัวการไปทาํ สงครามในครง้ั น้ี จากนัน้ กก็ ลับกลาย
รางเปนเปรตอสูรกายใหเห็น จมน่ื ไวยตกใจกลัวและสงสารมารดายิ่งนัก แตก ็ตองตัดใจเมื่อนึกถงึ หนาที่
จงึ ออกเดนิ ทัพตอ ไป จนกระท่ังมาพบกับพลายชุมพล ลูกของขนุ แผนอีกคนท่เี กิดจากนางแกวกิริยา ซึ่ง
ปลอมตนเปนแมทพั มอญตามอบุ ายของขนุ แผน ทั้งสองแมท ัพตางก็ใชคาถาอาคมที่ไดรา่ํ เรยี นมา ออกตอสูให
เห็นอิทธฤิ ทธิซ์ ึ่งกันและกัน พลายชุมพลซ่ึงเปนนอ ง ถงึ แมจ ะมวี ิทยาอาคมอยพู อตัว หากแตออนในชั้นเชิง
หลังจากเสกคาถาสกู ันมาหลายยก ก็สูจ มน่ื ไวยผเู ปน พ่ีไมไ ด จงึ รอ งเรียกใหพอขนุ แผนมาชวย ขณะทีเ่ หตุการณ
กําลังชลุ มุนวนุ วายอยนู ั้น ขนุ แผนผูเปน ตน อุบายในการคดิ แกแคนความโอหังของลกู ชายคนโต ทีไ่ ดเ คยลว งเกิน
มาแตคร้ังกอน ก็ควงดาบฟาฟนเขา มาดวยอาการโกรธแคน สวนจม่ืนไวยวรนาถรูไดทนั ทีวา อะไรจะเกิดขึ้น
แกต น กห็ ลบหลกี คมอาวธุ ของขุนแผนเปนพลั วัน ในที่สุดก็พากองทัพแตกหนีไมเปนขบวนกลบั ไป

พระไวยแตกทพั 1

บทละครเรอ่ื งขนุ ชา งขนุ แผน

ตอนพระไวยแตกทพั

ฉากท่ี 1 ทอ งพระโรง
มีพระแทนลดหนา ราชบลั ลงั ก มีมาตงั้ เครือ่ งราชปู โภคขางขวาตวั ละคร
บนพระแทนลดนนั้ มพี ระเขนยทรงพงิ พระพนั วษาประทับอยบู นพระแทน ลด
มหาดเลก็ ถวายอยงู านพัด เจาหม่นื ศรสี รลกั ษณหมอบอยูหนา มหาดเลก็ ขางที่ประทบั
หนาพระที่นัง่ มีขา ราชการฝา ยทหารและพลเรอื น เฝาตามตาํ แหนง เสดจ็ ออกประจําวัน

ปพ าทยท ําเพลง วา
เปด มาน

-ชาปนอก-
เม่อื น้นั พระทรงธรรม พันวษา เปน ใหญ
สถิตเหนอื แทน สุวรรณ อันอาํ ไพ เสนาใน หมอบเฝา เปน เหลา กนั

-เขมรปากทอ 2 ชั้น-
แคนดว ย มอญใหม ไพรี ทะนงจิต คดิ จะตี เอาเขตขณั ฑ
เสยี ดาย ขุนแผน แสนฉกรรจ เคยบุกบัน่ ไพรี มีชยั

-เขมรปากทอช้นั เดียว-
ใหคุมทพั คับคง่ั ไปครัง้ นี้ กลับเสยี ที พา ยแพ แกม อญได
ทหารดี กย็ งั มี แตห มืน่ ไวย จะใหยก ทัพชยั ไปโรมรัน

คดิ พลาง ทางมี รับสั่ง -รา ย-
จงไปบอก เจา ไวย ใหม าพลนั ตาํ รวจวัง เร็วไว ใครอยูน่ัน
เรง มนั ใหรีบ มาไวไว

(ตาํ รวจคลานออกไปถวายบังคมรับ “พระพุทธเจาขา” และคลานถอยหลงั เขา โรง)

พระพันวษา -ทําเพลงชายเรือ เบาๆ-
กลาโหม -เจรจา-
พระพนั วษา
เจา หมืน่ ศรี - ทา นกลาโหมจงจัดทพั ใหพ รอ มในวันพรุงนี้ ฉนั จะใหเจา ไวยยกไป
พระพันวษา - พระพุทธเจาขา (ถวายบังคมรับ และพระพนั วษาหันพระพักตรมาตรัสทางมหาดเล็ก)
เจาหมื่นศรี - หมูน้ี ทาํ ไมเจา ไวยจึงขาดเวร ศรสี รลกั ษณ ?
- พระราชอาญาไมพน เกลา ฯ จมืน่ ไวยไดลาปวยมาเมอ่ื เดอื นกอน พระพทุ ธเจา ขา
- รูไหมวา มนั เจบ็ เปน โรคอะไร ?
- บอกมาวาเปนไขพ ระพทุ ธเจาขา

พระไวยแตกทพั 2

(ทา ยเพลง พระไวยออก แลว คลานเขาไปถวายบังคมอยูตรงหนา ทน่ี ่ัง)
-สามเสา -
เหน็ หนา บุตร สุดคิด ถึงบดิ า ชลนา คลอคลอง ไมผ อ งใส
ยิ่งนึกถงึ ขุนแผน แสนอาลยั มาเสยี ชยั ส้นิ เชือ่ เพราะมือมอญ

-รา ย-
กลับมานะ กษตั ริย ตรัสประภาษ กบั พระไวย วรนาถ ชาญสมร
พอมึง กูใช ใหร าญรอน ไปยอ หยอ น เสยี ทา แกร ามญั

ละไว ไพรี จะลามมา -นาคราช-
แกแคน แทนพอ ตอ ตมี ัน เจา จงยก โยธา ไปหั้มห่นั
ฟาดฟน เสียใหแหลก แตกไป

เมอื่ น้นั -รา ยนอก-
เหงอ่ื ตก อกส่นั ตนั ใจ พระไวยฟง โองการ สะทา นไหว
จึงกราบ ทูลไป ในฉบั พลนั

-ขบั เสภา-
ขอเดชะ ฝา ละออง ธุลพี ระบาท องคพระ หรริ าช รังสรรค
ซงึ่ วา พอ แผนแพ แกร ามญั กระหมอมฉนั คดิ คดิ เห็นผิดใจ
ขนุ แผน หรอื จะแพ แกข า ศึก ไมน า นึก วา จะเปน เชน นน้ั ได
ขา พระบาท ขออาสา ภูวไนย ยกไป ตามพระราช โองการ

เม่อื นั้น -ครอบจกั รวาล-
ช่ืนชม สมจิน ตนาการ พระจอม อยธุ ยา มหาศาล
ภบู าล ตรัสอํานวย อวยชยั

เจาไป ใหชนะ ปจ จามิตร -ขบั เสภา- หยบิ พระแสง อาญาสิทธิ์ สงให

สั่งเสร็จ พระเสดจ็ ข้นึ ขางใน เสนา นอยใหญ บงั คมคัล

(ถวายบงั คมพรอ มกนั )

-พระยาเดนิ -
ปด มาน

พระไวยแตกทพั 3

ฉาก 2 สนามริมกาํ แพงพระราชวงั
ยกทพั

ปพ าทยทาํ เพลง “กราวนอก”
(เปดมา น คนธงและเขนออกเตนกราวนอก และพระไวยออก)

-รองกราวนอก-
พระไวย ไดฤกษ ใหเ ลกิ ทพั พลเขน เจนจับ อาวุธมน่ั
พลองชัย ดาบแกวง ทาแทงฟน เคยโรมรัน ปจ จามติ ร ไมค ิดเกรง
พลหอก ถอื หอก ควงกลอกกลบั จอ งจับ ยา งเหยาะ ดูเหมาะเหมง
พลกระบ่ี รํากระบ่ี ทนี ักเลง เสียงครื้นเครง โหร อง กึกกองมา

-เชิด-
ปด มาน

ฉาก 3 ปา เปล่ยี ว
หา มทัพ

เปดมาน เหน็ ปาแหง หนง่ึ ในเวลาเยน็ มีตนไทรใหญ
-ทําเพลง “แดนปา”เคลากับเสยี งสตั วร อ ง-
-ทําเพลง “แนสองชน้ั ” นางไมอ อกจับระบํา-
ปพาทยทาํ เพลง “ไตล วด”เบาๆ

(ไฟคอย ๆ สวางขึน้ เห็น “อสุรกายวันทอง”เดนิ ออกมาหยุดกลางโรง )

ครานั้น วันทอง ผูตอ งโทษ -ทะเลบา - พระองค ทรงโปรด ใหเ ขนฆา

เม่อื ขาดใจ อาลยั ถงึ ลกู ยา กรรมพา มาเปน อสุรกาย

วนั เม่อื พระไวย จะไปศึก -รา ย-
เกรงฤทธิ์ บิดา จะฆาตาย นางนึก สําคญั มนั่ หมาย
ก็กลับกลาย เพศเพ้ยี น เปน นางงาม

-รวั -

-รอ งชมตลาด-
นวลละออง ผองศรี ฉวขี าว พึ่งแรกรุน รูปราว กับนางหา ม
มวยกระหมวด กวดเกลา เหมอื นเจา พราหมณ ใสส ังวาลย ประจาํ ยาม อรา มพราย
กรอบพกั ตร วิเชียร เจียระไนย ทดั ดอกไม เพชรเลศิ เฉดิ ฉาย
เย้อื งยา ง ยุรยาตร นาฏกราย รองฉยุ ฉาย เสยี งเฉ่ือย ระเร่อื ยมา

พระไวยแตกทพั 4

-รองฉุยฉาย-
ฉยุ ฉาย เสรจ็ จาํ แลงแปลงกายเยอื้ งกรายมาในปา
โอพ ระไวยสายใจอกี สักเม่ือไรจงึ จะมา แลลอดสอดหาเดนิ ไปคอยทา ทางโนน เอย

แมศ รเี อย -รองแมศรี-
เยอ่ื งยา ง มากลางดง แมศรเี สาหงส
ผิวเจา งาม เม่อื ยามพิศ เหมือนหน่ึงหงสเ หมราช
ออนระทวย นวยนาฏ งามจริตเมอ่ื ยามผาด
ลลี าศ มาเอย

-เพลงเรว็ -

-เขาโรง-

-เชิด ทัพพระไวยออก-

-รา ย-
เมอ่ื น้นั พระไวย ยกพหล พลไพร
-แขกลพบุร-ี
ยอแสง สรุ ยิ น ถึงตนไทร เกอื บจะใกล หนองนํ้า ดงลําดวน
พื้นโพยม เย็นพยบั จับอากาศ แววปศาจ สงเสยี ง สําเนยี งหวน
วงั เวงวบั จับใจ ใหร ัญจวน ชกั สจี ันทร ปน ปว น อยูท เี ดียว
กระแสเสียง เปนกังวาน หวานวาบ ปล้ืมปลาบ ซาบซา น ในทรวงเสียว
สัง่ ใหหยดุ โยธา อยากราเกรียว ลงจากมา ลดเลยี้ ว เทีย่ วดอมดู (คําทา ยไมร บั )
-เพลงฉ่ิง-

กองทพั เขาโรง
พระไวยชวนบรวิ ารไปดว ย 2-3 คน
มีพายุ อากาศคอ ยๆมืด แลวสวางข้นึ ดวยแสงจันทร
พรอมกบั เหน็ นางน่ังโยกชิงชา อยู

เห็นนางหนึ่ง พง่ึ รุน เจรญิ วัย -นกจาก- งามละไม มวั เลน ชงิ ชา อยู

รปู ทรง โสภา นา เอ็นดู ไยมาอยูผ ูเดียว ในแดนไพร

เม่ือน้ัน -ราย-
เอย ลาํ นาํ คํารอ ง ทาํ นองใน นางจาํ แลง แกลง ทํา หาเห็นไม
สงสําเนยี ง เสยี งใส ไกวชิงชา

พระไวยแตกทพั 5

-โอช าตร-ี
นอ งรกั สริ ลิ ักษณ เลิศล้ํา เลขา
ชางไมก ลัว ผีสาง กลางพนา กระไรกลา มาอยู แตผูเดียว
พ่ีจะชวย นองรกั ชกั ชิงชา (ชนื่ ใจเอย) เปน เพือ่ นแกว แววตา ในปา เปล่ียว
อยา คอนคม กม หนา ไปทา เดียว เชิญเหลยี ว พกั ตรา มาพาที

-รา ย- นางจําแลง แกลงทํา เปน เดินหนี
เม่ือนน้ั เดด็ ได มาลี แลวเดินดม
คอ นคม กม หนา ไมพาที พีข่ อดอก เถิดทหี่ อ ในผาหม
พระไวย เขา ใกลนาง พลางรอ งหยอก ขอพชี่ ม พอชนื่ อุราเรยี ม
แมงามพรอ ม หอมกล่ิน มาตามลม

-รา ย- นางแปลง แกลงทํา เปน อายเหนียม
เม่อื นนั้ จะนงุ เจียม หม เจยี ม ไปตามจน
ฉันชาวปา วาสนา ไมเ ทยี บเทยี ม ยังมิได เขาไปเลียบ เหยยี บถนน
แตเ กดิ มา ธานี อยูท ีไ่ หน ชาตปิ ด หรือจะปน กับเพชรพราย
ไมสําอาง รา งเอยี่ ม ตอ งเจยี มตน หมอ มเหมือนนาก ชมพนู ทุ เห็นสุดหมาย
หมอมเชอ้ื หงส หรือจะหลง ดวยกากาก นึกแลวนาย จะมาลอ ใหหลงลม
จะมาปน สงั กะสี มรี ะคาย

โฉมแฉลม -โลมนอก-
แมด วงแกว แววตา อยา ปรารมภ ชา งเหนบ็ แนม แนบชดิ สนทิ สนม
เปนความจรงิ มิ่งเมีย หามไี ม จะขอชม เชยช่นื ทกุ คนื วัน
จะถนอม กลอ มเกลยี้ ง เลย้ี งกนั จะมอบจิต มอบใจ ใหจ อมขวญั
พลางขยับ จบั ผา สไบนาง จนชวี นั พี่จะมว ย ดวยนารี
แมดวงแกว แววตา จงปรานี ขอจูบปราง นองนดิ อยาบิดหนี
จะเบือนหนี หนวงหนกั ชกั ชาไย

ครานนั้ วนั ทอง มองดูลูก -ขับเสภา- เห็นดูถกู ขมเหง หาเกรงไม

นางจึงบอก ความจรงิ ทกุ สง่ิ ไป แนะพอไวย ขา นี้ คอื มารดา
แมรวู า ออไวย จะไปทัพ ศกึ คราวน้ี ลึกลับ เปนหนักหนา
หวงดวย ลกู แกว แววตา จึงตามมา บอกเจา ใหเขา ใจ
อยาทะนง องอาจ นะลกู รัก แมจ ะอยู ชานัก กไ็ มได
แลวผาดแผลง แปลงกาย กลายไป เปนปศ าจ โลมไล พระไวยมา

-รัว – โอด-

พระไวยแตกทพั 6

-โอปน อก-
ทงั้ กลวั ทงั้ สงสาร รําคาญอก น้ําตาตก พร่ังพราย ทง้ั ซา ยขวา
โอแม วันทอง ของลกู ยา เคยทาํ เวรมา ไวมากมาย
ลูกจะแบง สว นบญุ ใหแมเจา แมอ ยา เฝา เวยี นระไว ลกู ใจหาย
แสนกาํ สรด โศกสะทอน เอยี งออนกาย เจยี นจะวาย ชพี วาง กลางพนา
-โอด-

แลวมา ข้ึนมา พาพวกพล -ขบั เสภา- ด้นั ดน ตัดทุง มงุ ปา

แสงเดือน เคลอื่ นดับ ลงลบั ฟา -เชดิ - ยกฝา ไปบาง กระทงิ พลนั

ปด มา น

ฉาก 4 คายขนุ แผน กบั พลายชมุ พล
ขุนแผนจัดทพั
เปด มาน
-โยนดาบ-
เม่อื นั้น ขุนแผน พลายชุมพล คนขยัน
รอขา ว ทัพมา เกอื บหา วนั ไดย ินเสียง โหส ั่น แตไกลมา

รูแน วาทพั พระหมื่นไวย -ขบั เสภา- พอ ลกู ดใี จ เปน หนักหนา

ชว ยกัน ปลกุ เสก เครือ่ งศาตรา -รัว- จุดธปู เทียน บชู า หนาบัดพลี

เดชะ พระเวท วเิ ศษสาร -รองเชอ้ื - ดาบพลกิ เครื่องอาน เสียงองึ ม่ี
ขุนแผน เสกขา วสาร หวา นทนั ที -รวั - ปลุกชวี ี ฟอ นหญา เปนคนพลนั

-รอ งมอญดดู าว-
แลว จดั แจง แตง กาย พลายชมุ พล ปลอมตน เปนมอญใหม ดคู มสนั
นงุ ผา ตาหมากรุก ของรามัญ ใสเ สื้อ ลงยนั ต ยอ มวานยา
คอผกู ผา ประเจยี ด ของอาจารย โอมอา น เสกผง ผดั หนา
คาดตะกรดุ โทนทอง ของบิดา โพกผา สที บั ทิม ริมขลิบทอง
ถอื หอก สตั ตะโลหะ ชนะชัย เหมือนสมงิ มอญใหม ดูไววอง

พระไวยแตกทพั 7

ขุนแผนข่ี สหี มอก ออกลําพอง ชุมพลข้ึน กะเลียวผยอง นาํ โยธา
-รอ งพญาลาํ พอง-
คร้ันวา ดาวประกาย พฤกษข น้ึ กองทพั โหค รน้ื สนนั่ ปา
(สรอ ย- ปเปย วกราวเอย ม็องเหมย่ี งบาย มอ็ งเหมย่ี งบาย กาวหละ
ยาตอเซยี ะหละ ยาหละ เตยเฮย)
ใหร ีบ ยกพหล พลโยธา ออกจากคาย ชายปา พนาลัย
(สรอ ย – ฮมุ เสียงเฮียมปราด (ฮึ) ลดั ใบ ลัดตะโกฮามละ
เลเ ลเลๆเลเ ลเ ลๆอุยหยา ย ฉันจะเอาชัย ใหตัก๊ กะปรอนเอย)
-ยกตะลมุ -
- รัวมอญ-

ปด มา น

ฉาก 5 ทงุ บางกระทงิ
แตกทัพ
-เชิด-

เปดมา น 2 ทัพปะทะกนั

-รองมอญจับชา ง-
ครั้นถงึ ทัพหนา ไมรารัง้ รอ งส่งั หุนผี ใหตีใหญ
พลหุน หมุนโลด โดดเขาไป เลีย้ วไล รบรกุ คลกุ คลี
-เชิด-

เม่ือนนั้ -รา ย-
มอญใหม ไลร กุ มาทุกที พระไวย เหน็ พล แตกปนป
คิดถึง คุณบิดา อาจารย ขบั สี จนั ทรโ จน โผนเขามา
เรยี กเตโช ธาตุไฟ ในกายา กรประนม โอมอาน พระคาถา
เปนไฟไหม หุนหญา มาตงึ ตึง

-แทงวิสัย-

เม่ือน้นั -รา ย-
เหลาพล หนุ ผี หนีอึง พลายชุมพล เหน็ ไฟ มาใกลถ ึง
หลับตา ภาวนา เรียกธาตนุ ํ้า ขับกะเลยี ว โลดทะลง่ึ มาหนาพล
พริ ณุ โปรยปราย เปนสายชล อา นซาํ้ เปน พายุ พยับฝน
ดบั เพลิง ทัว่ พล พระหม่นื ไวย

-รวั ทา ยรําดาบ-

พระไวยแตกทพั 8

-ขับเสภา- กห็ ลับตา อานมนต มขุ ใหญ
พระไวยเหน็ คงคา เปน หา ฝน
ฝนหาย นํา้ แหง บัดเดี๋ยวใจ ดวยอทิ ธิ์ ฤทธไิ กร มหึมา
-รัว-

เมื่อนนั้ -ราย-
เหน็ พระไวย สนิ้ ฤทธิ์ คดิ ระอา ชมุ พล ชาญชัย ใจกลา
ขบั กะเลียว เชย่ี วกลา รา เขาไป

-รองมอญทา อฐิ -
วาเหวยเหวย เฮย แฮ ทา นแมทพั (เตะเอย) ส้นิ ตํารับ เทาน้นั หรือไฉน ( เอยโอละหนา ยเอย )
แมน มีอีก แลว เอง เรง ทาํ ไป (นายเอย) กูจะได ดเู ลน เปนขวัญตา ( เอย โอละหนายเอย )
วาพลาง ทางหัวเราะ เยาะเยย (เตะ เอย) รองเผย ไยไย แลว สา ยหนา ( เอย โอละหนายเอย )
เกอ เกอ กุยกยุ หุยฮา (นายเอย) แลวรายราํ ทาํ ทา จะโรมรนั ( เอยโอละหนา ยเอย )
-กราวราํ มอญ-
-ขบั เสภา-
พระไวย มองเขมน เห็นนองชาย ดูคลา ยๆ เคลอื บแคลง ทกุ สิ่งสรรพ
ดวยปศาจ สิงกาย เจา พลายน้ัน สาํ คัญ วา มอญใหม ไมสงกา
คิดแลว รอ งถาม เนื้อความพลัน เฮยรามัญ แมทพั เมอื งหงสา
รปู ราง สาํ อาง ละออตา จงบอก กูมา แตค วามจริง
พระสงฆ องคใด เปนครูบา สอนวิชา มาให สักก่ีสง่ิ
สรู บ กบั เรา เขา จริงจรงิ จะตอ งวิง่ วุน หลบ ไมพ บตัว
บิดร มารดา เองชอ่ื ไร อยูเมอื งไหน บอกกู ใหร ทู วั่
องอาจ ประมาทใจ ชา งไมก ลัว ใครยัว่ ใหม งึ ยกมา

-รองสรอยทะแย-
คราน้นั ยอดชาย พลายชุมพล ทํากล พดู เพี้ยน เปน หงสา
กหู รอื ช่ือสมงิ มตั รา บดิ ากู ผูเ รอื ง ฤทธิไกร
ชือ่ สมงิ แมงตะยะ กะละออน ในเมอื งมอญ ใครไมร อ ตอ ได
เล่ืองช่อื ลอื ฟงุ ทกุ กรงุ ไกร แมไ ซร ชือ่ เมย แมงตะยา
พระครู กเู รอื ง ฤทธิเวท พระสเุ มธ กะละดง เมืองหงสา
จะมาลอง ฝมือไทย ใหระอา ใครกลา กูจะฟน ไมครน่ั คราม

-รา ย- อยา โอหงั หวังวา กเู กรงขาม
พระไวย วาเหวย อายมัตรา ตดิ ตาม มาแกแ คน แทนบดิ า
ตวั กูหรอื มชี ่อื วา พลายงาม เปน อาจารย สอนเวท วิเศษกลา
พอกู ชอ่ื ขุนแผน แสนสะทา น

พระไวยแตกทพั 9

หนงึ่ ทา น วันทอง เปน มารดา -รา ย- จะมาฆา อา ยมอญ ทรชน

ชุมพล ตอบไป อายมสุ า ขุนแผน บอกกมู า แตตน
วา แกมี ลูกชาย แตห นึ่งคน ชอื่ ชมุ พล ลกู แกว กริ ิยา
อีกคนหนงึ่ นัน้ ลกู ตดิ แม มใิ ชล ูก ของแก ดังเจา วา
เปน ลูก ไอช า งลาน พาลา เคหา นน้ั อยู เมืองสุพรรณ
ขนอก รุงรัง กระท่ังคาง ขมอ มบาง ผมขอด ตลอดขวญั
หากเอง อายใจ ไมบ อกกัน บดิ ผนั วา ขนุ แผน เปนบิดา
-ราย-
พระไวย ขัดใจ ดงั ไฟฟอน เหมอ ายมอญ คอนแคะ มสุ าวา
โมโห ฮดึ ฮัด มดื มัวตา กายสั่น เตม็ ประดา เปน บา ใจ
กําลงั โกรธ โดดถลนั เขา ฟน ฟาด ชุมพลเลย่ี ง เพล่ียงพลาด หาตองไม
ชมุ พลแยง แทงกรอก ดวยหอกชัย สะทา นไป ไมเ ขา เทา ปกรนิ้
พระไวย แกวง ดาบ ออกวาบวบั โถมสบั ฉบั ฉาด ดังฟาดหิน
เปนประกาย วายวาบ ดาบไมกนิ ชุมพลผนิ หอกแดก กระแทกกัง
อยูเ ปลา หาเขา พระไวยไม พระหมืน่ ไวย หวดปบ เขา ไหลปง
ท้ังสองขาง ชาตรี มกี ําลัง ไมเ พลีย่ งพล้งั รบั รอง ปองกัน
ชุมพล คิดพลาง วางหอก ถือดาบออก รําทา ทา แข็งขัน
พระไวยเหน็ เผนโผน โจนมาพลัน รําดาบเตน เผนผนั เขา ชิงชัย
-สระหมา-

ชมุ พล วางดาบ ใหหุนถอื -รา ย- มือเปลา เดนิ มา หาชาไม

พระไวย วางดาบพลัน ทนั -เจา เซน็ - จดหมัด เขา ไป ไมยอ ทอ

ชุมพลอยู ขางใต พระไวยทับ -รา ย- ชมุ พลเหลอื ทีจ่ ะรบั รอ งเรียกพอ

เรว็ เร็ว รบี มา อยารารอ เขาคนั้ คอ ตวั ขา มาเถดิ โวย
เม่ือน้ัน ขนุ แผนรอง วาจบั มนั ใหมัน่ โหวย
กจู ะฟน มันใหตาย อา ยหวั ขโมย มนั ทาํ โบย ศรมี าลา แลว ดากู
ฉวยฟา ฟน วง่ิ รา ทา แข็งแรง กจู ะแทง กจู ะฟน เหมือนหน่ั หมู
ตายแนแ ลว ครั้งน้ี เปน ทีกู แลดู เห็นออไวย ไพลอ ยบู น
ขุนแผน ตง้ั ทา งาสดุ ไหล พระไวยเหน็ ตกใจ เอะ กปู น
หมนุ ผลัก นอ งชาย พลายชุมพล เถลอื กถลน วิง่ ถลา หนา คะมํา
-เชดิ กลอง-
ทพั แตก
ปด มานจบ

พระไวยแตกทพั 10

ตวั ละครในเร่อื งขนุ ชา งขนุ แผน ตอนพระไวยแตกทพั
พระพันวษา
กลาโหม

เจา หม่นื ศรีสรลักษณ
พระไวย

นางวันทอง
ขนุ แผน

พลายชมุ พล
ขอขอบคุณ
ศนู ยขอ มูลวฒั นธรรมดนตรี (ประสทิ ธ์ิ ถาวร)
สถาบันวิจัยภาษาและวัฒนธรรมเอเชยี มหาวทิ ยาลยั มหดิ ล
คณะศิลปนาฏดุริยางค สถาบันบณั ฑติ พัฒนศลิ ป
สํานักการสังคีต กรมศลิ ปากร
วทิ ยาลัยนาฏศิลปเชยี งใหม สถาบันบัณฑติ พฒั นศิลป
อนเุ คราะหภ าพถา ยจากละครประจําป 2562

อาจารยว าทิตต ดุรยิ องั กรู
อาจารยทป่ี รึกษาผูควบคมุ การฝกงาน

นางสาวชตุ ิมา สีมาคาํ
ประธานโครงการบันทกึ วฒั นธรรม

นายเลอศกั ด์ิ เอีย่ มจนิ ดา
นายเอกรินทร เดชพริ ิยชยั
นางสาวศริ ดาณันย ดว งสวุ งษ

คณะทํางาน
นักศึกษาโครงการฝก ประสบการณว ชิ าชีพ ปการศึกษา 2563

คณะศิลปนาฏดุรยิ างค สถาบนั บัณฑิตพัฒนศิลป
กระทรวงวัฒนธรรม

พระไวยแตกทพั 11