“หินทรายผาแต้ม”

เนื่องในปีพุทธศักราช ๒๕๕๔ อันเป็นปีมหามงคลเฉลิมพระชนมพรรษา ๘๔ พรรษา ของ 

พระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัว และในปีพุทธศักราช ๒๕๕๕ เป็นปีแห่งการสถาปนากรมทรัพยากรธรณี 

ครบรอบ ๑๒๐ ปี เพื่อแสดงความสำานึกในพระมหากรุณาธิคุณ แสดงความจงรักภักดี และแสดงความมุ่งมั่น 

ที่จะปฏิบัติหน้าที่อันจะก่อให้เกิดการเรียนรู้วิชาการด้านธรณีวิทยาอย่างกว้างขวางตามรอยพระยุคลบาท 

ที่ทรงมีพระมหากรุณาธิคุณแก่วิชาการด้านธรณีวิทยาของประเทศอย่างหาที่สุดมิได้ตลอดระยะเวลาที่ผ่านมา 

กอปรกับในปีพุทธศักราช ๒๕๕๔ สำานักงานคณะกรรมการพิเศษเพื่อประสานงานโครงการอันเนื่อง 

มาจากพระราชดำาริ(สำานักงาน กปร.) ได้รับพระราชทานพื้นที่โรงงานสุราบางยี่ขัน (เดิม) แขวงบางยี่ขัน เขตบางพลัด 

กรุงเทพมหานคร เพื่อก่อสร้างอาคารสำานักงานแห่งใหม่เพื่อใช้เป็นสถานที่ปฏิบัติงานของข้าราชการสำ านักงาน กปร. 

และเจ้าหน้าที่ของมูลนิธิชัยพัฒนา เพื่อสนองงานพระราชดำาริร่วมกัน โดยอาคารสำานักงานได้จัดพื้นที่จัดแสดง 

หินและแร่สัญลักษณ์ของจังหวัด อันจะสื่อถึงพระราชกรณียกิจของพระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวและพระบรม- 

วงศานุวงศ์ทุกพระองค์ที่ได้เสด็จพระราชดำาเนินไปทรงปฏิบัติพระราชกรณียกิจในทั่วทุกภูมิภาคของประเทศ 

กรมทรัพยากรธรณีโดยคณะกรรมการคัดเลือกและจัดทำาข้อมูลเอกสารหินหรือแร่สัญลักษณ์ของจังหวัด 

คณะอนุกรรมการคัดเลือกและจัดทำาข้อมูลเอกสารทรัพยากรธรณีของจังหวัด และคณะอนุกรรมการพิจารณา 

จัดทำาสื่อความหมายและเผยแพร่ข้อมูลทรัพยากรธรณีสัญลักษณ์ของจังหวัด ได้ดำาเนินการคัดเลือกทรัพยากรธรณี 

ของจังหวัดต่างๆ ให้ถูกต้องและตรงกับข้อเท็จจริงทางวิชาการธรณีวิทยา ซึ่งเป็นลักษณะเด่นของแต่ละจังหวัด 

ให้ข้อคิดเห็นและข้อเสนอแนะในการจัดแสดงตัวอย่างทรัพยากรธรณีบริเวณอาคารสำานักงาน กปร. และจัดทำา 

สื่อเอกสารและหนังสือทรัพยากรธรณีสัญลักษณ์ของจังหวัด เพื่อเป็นการเผยแพร่องค์ความรู้ ความเข้าใจ และ 

ประชาสัมพันธ์ให้ประชาชน ผู้สนใจทั่วไป และภาคส่วนต่างๆ ได้รับทราบถึงสัญลักษณ์ทรัพยากรธรณีของแต่ละ 

จังหวัด และสำานึกในพระมหากรุณาธิคุณในพระราชกรณียกิจที่พระองค์ได้เสด็จพระราชดำาเนินไปทั ่วทุกภูมิภาค 

ของประเทศไทย เพื่อดูแลทุกข์สุขของพสกนิกรชาวไทยของพระองค์ รวมทั้งเป็นการปลูกฝังและสร้างจิตสำานึก 

ในการนำาความรู้และข้อมูลธรณีวิทยาไปใช้เป็นปัจจัยพื้นฐานและประโยชน์ต่อไปในการสนองพระบรมราโชวาทที่ว่า 

“วิชาการทั้งปวงนั้น ถึงจะมีประเภทมากมายเพียงใดก็ตาม แต่เมื่อนำามาใช้สร้างสรรค์สิ่งใด 

ก็ต้องใช้ด้วยกัน หรือต้องนำามาประยุกต์เข้าด้วยกันเสมอ อย่างกับอาหารที่เรารับประทาน กว่าจะสำาเร็จรูปขึ้นมา 

ให้รับประทานได้ ต้องอาศัยวิชาประสมประสานกันหลายอย่าง และต้องผ่านการปฏิบัติมากมาย 

หลายอย่างหลายตอน ดังนั้นวิชาต่างๆ มีความสัมพันธ์ถึงกันและมีอุปการะแก่กัน ทั้งฝ่ายวิทยาศาสตร์ 

และศิลปศาสตร์ ไม่มีวิชาใดที่นำามาใช้โดยลำาพังตัวหรือเฉพาะอย่างได้เลย” 

(พระบรมราโชวาท พระราชทานแก่ครูใหญ่โรงเรียนและนักเรียนที่สมควรได้รับพระราชทานรางวัล 

ตามระเบียบกระทรวงศึกษาธิการ ประจำาปีการศึกษา ๒๕๑๙วันที่ ๓ สิงหาคม ๒๕๒๑)

สารบัญ 

พระราชกรณียกิจและพระกรณียกิจ ๔ 

ด้านธรณีวิทยาและทรัพยากรธรณี 

ธรณีวิทยาประเทศไทย ๑๐ 

ทรัพยากรธรณี สัญลักษณ์ของจังหวัด ๑๗ 

กรุงเทพมหานคร ๑๘ 

กระบี่ ๑๙ 

กาญจนบุรี ๒๐ 

กาฬสินธุ์ ๒๑ 

กำาแพงเพชร ๒๒ 

ขอนแก่น ๒๓ 

จันทบุรี ๒๔ 

ฉะเชิงเทรา ๒๕ 

ชลบุรี ๒๖ 

ชัยนาท ๒๗ 

ชัยภูมิ ๒๘ 

ชุมพร ๒๙ 

เชียงราย ๓๐ 

เชียงใหม่ ๓๑ 

ตรัง ๓๒ 

ตราด ๓๓ 

ตาก ๓๔ 

นครนายก ๓๕ 

นครปฐม ๓๖ 

นครพนม ๓๗ 

นครราชสีมา ๓๘ 

นครศรีธรรมราช ๓๙ 

นครสวรรค์ ๔๐ 

นนทบุรี ๔๑ 

นราธิวาส ๔๒ 

น่าน ๔๓ 

บึงกาฬ ๔๔ 

บุรีรัมย์ ๔๕ 

ปทุมธานี ๔๖ 

ประจวบคีรีขันธ์ ๔๗ 

ปราจีนบุรี ๔๘ 

ปัตตานี ๔๙ 

พระนครศรีอยุธยา ๕๐ 

พะเยา ๕๑ 

พังงา ๕๒ 

พัทลุง ๕๓ 

พิจิตร ๕๔ 

พิษณุโลก ๕๕ 

เพชรบุรี ๕๖ 

เพชรบูรณ์ ๕๗ 

แพร่ ๕๘ 

ภูเก็ต ๕๙ 

มหาสารคาม ๖๐ 

มุกดาหาร ๖๑ 

แม่ฮ่องสอน ๖๒ 

ยโสธร ๖๓ 

ยะลา ๖๔ 

ร้อยเอ็ด ๖๕ 

ระนอง ๖๖ 

ระยอง ๖๗ 

ราชบุรี ๖๘ 

ลพบุรี ๖๙ 

ลำาปาง ๗๐ 

ลำาพูน ๗๑ 

เลย ๗๒ 

ศรีสะเกษ ๗๓ 

สกลนคร ๗๔ 

สงขลา ๗๕ 

สตูล ๗๖ 

สมุทรปราการ ๗๗ 

สมุทรสงคราม ๗๘ 

สมุทรสาคร ๗๙ 

สระแก้ว ๘๐ 

สระบุรี ๘๑ 

สิงห์บุรี ๘๒ 

สุโขทัย ๘๓ 

สุพรรณบุรี ๘๔ 

สุราษฎร์ธานี ๘๕ 

สุรินทร์ ๘๖ 

หนองคาย ๘๗ 

หนองบัวลำาภู ๘๘ 

อ่างทอง ๘๙ 

อำานาจเจริญ ๙๐ 

อุดรธานี ๙๑ 

อุตรดิตถ์ ๙๒ 

อุทัยธานี ๙๓ 

อุบลราชธานี ๙๔ 

บรรณานุกรม ๙๕

พระราชกรณียกิจและพระกรณียกิจ 

ด้านธรณีวิทยาและทรัพยากรธรณี 

The Royal Duties 

Related to Geology and Mineral Resources 

ทรัพยากรธรณี สัญลักษณ์ของจังหวัด 

พระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัว มีพระบรมราชานุญาตให้นายอภิชัย ชวเจริญพันธ์ 

อธิบดีกรมทรัพยากรธรณีและคณะผู้บริหาร เข้าเฝ้าฯ ทูลเกล้าฯ ถวายสมุดแผนที่ทรัพยากรธรณี 

ประเทศไทย เมื่อวันที่ ๙ สิงหาคม พ.ศ. ๒๕๕๐ 

His Majesty King Bhumibol Adulyadej graciously granted an audience 

to the Director-General of Department of Mineral Resources, Mr. Apichai Chawacharoenphan, 

and government officials to present mineral resources map of Thailand on August 9, 2007. 

4

พ.ศ. ๒๕oo - ๒๕๒o 

A.D. 1957 - 1977 

พระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัว และสมเด็จพระนางเจ้าสิริกิติ์ พระบรมราชินีนาถ 

เสด็จพระราชดำาเนินไปทอดพระเนตรการประกอบกิจการเหมืองแร่ที่ภาคใต้ เมื่อปี 

พ.ศ. ๒๕๐๒ โดยมีข้าราชการและพนักงานกรมโลหกิจ (กรมทรัพยากรธรณี) 

เฝ้าทูลละอองธุลีพระบาทรับเสด็จ 

His Majesty King Bhumibol Adulyadej and Her Majesty Queen Sirikit 

graciously paid a visit to mining industry in the South in 1959. On this 

occasion, His Majesty the King and Her Majesty the Queen graciously granted 

an audience to the civil servants and personnel of the former Department of 

Mines (currently the Department of Mineral Resources). 

สมเด็จพระบรมโอรสาธิราชฯ สยามมกุฎราชกุมาร ขณะดำารงพระอิสริยยศพระเจ้าลูกยาเธอ 

เจ้าฟ้าวชิราลงกรณ เสด็จพระราชดำาเนินพร้อมด้วยพระสหาย ไปทอดพระเนตรการดำาเนิน 

การด้านทรัพยากรธรณีของกรมโลหกิจ (กรมทรัพยากรธรณี) ถนนพระรามที่ ๖ เขต 

ราชเทวี กรุงเทพฯ เนื่องในวันเด็กแห่งชาติ เมื่อปี พ.ศ. ๒๕๐๔ โดยมีข้าราชการ 

และพนักงานกรมโลหกิจเฝ้าทูลละอองพระบาทรับเสด็จและกราบบังคมทูลบรรยาย 

During the time when His Royal Highness Crown Prince Maha Vajiralongkorn still held 

the royal title of His Royal Highness Prince Vajiralongkorn, the prince accompanied 

by his friends graciously paid a visit to the former Department of Mines (currently the 

Department of Mineral Resources), located on Rama VI Road, Ratchathewi District, 

Bangkok on Children’s Day, 1961. On this occasion, the prince graciously granted 

an audience to the civil servants and personnel of the former Department of Mines 

to report on the Department’s activities. 

สมเด็จพระเจ้าลูกเธอ เจ้าฟ้าจุฬาภรณวลัยลักษณ์ อัครราชกุมารี ขณะดำารงพระอิสริยยศ 

สมเด็จพระเจ้าลูกเธอเจ้าฟ้าจุฬาภรณวลัยลักษณ์ เสด็จพร้อมด้วยพระสหายร่วมชั้น 

ไปทอดพระเนตรโรงทดลองแต่งแร่ของกรมทรัพยากรธรณี กระทรวงพัฒนาการแห่งชาติ 

ถนนพระรามที่ ๖ เขตราชเทวี กรุงเทพฯ เมื่อวันที่ ๑๕ กันยายน พ.ศ. ๒๕๑๓ โดยมีนายสันต์ 

รัชฎาวงศ์ นายช่างเอก กองการเหมืองแร่ พร้อมข้าราชการและพนักงานกรมทรัพยากรธรณี 

เฝ้ารับเสด็จและกราบทูลอธิบายโดยละเอียด 

Her Royal Highness Princess Chulabhorn accompanied by her classmates graciously 

paid a visit to the pilot plant of Department of Mineral Resources, Ministry of National 

Development, located on Rama VI Road, Ratchathewi District on September 15, 

1970. On this occasion, the princess was welcomed to the site by Chief Engineer of 

Mining Division, Mr. Sant Rachadawongse and other civil servants and personnel 

of Department of Mineral Resources. 


5

พ.ศ. ๒๕๒๑ - ๒๕๔o 

A.D. 1978 - 1997 


6 

สมเด็จพระเทพรัตนราชสุดาฯ สยามบรมราชกุมารี เสด็จพระราชดำาเนินไปทรงเป็นประธานในพิธีเปิด 

แหล่งก๊าซธรรมชาติบงกช อ่าวไทย เมื่อวันที่ ๑๕ กันยายน พ.ศ. ๒๕๒๖ 

Her Royal Highness Princess Maha Chakri Sirindhorn graciously presided over the opening 

ceremony of Bongkot Natural Gas Field in the Gulf of Thailand on September 15, 1983. 

สมเด็จพระเทพรัตนราชสุดาฯ สยามบรมราชกุมารี เสด็จพระราชดำาเนินพร้อมด้วย 

พระเจ้าหลานเธอ พระองค์เจ้าพัชรกิติยาภา ไปทอดพระเนตรการแสดงนิทรรศการ 

ของกระทรวงอุตสาหกรรม โดยกรมทรัพยากรธรณี ในงานเวิลด์เทค ’๙๕ เมื่อวันที่ 

๔ พฤศจิกายน พ.ศ. ๒๕๓๘ ณ จังหวัดนครราชสีมา โดยมีนายปรีชา อรรถวิภัชน์ 

ปลัดกระทรวงอุตสาหกรรม เฝ้าทูลละอองพระบาทรับเสด็จ กราบบังคมทูลรายงาน 

และนำาเสด็จเยี่ยมชมส่วนแสดงนิทรรศการ 

Her Royal Highness Princess Maha Chakri Sirindhorn accompanied 

by Her Royal Highness Princess Bajrakitiyabha graciously paid a visit 

to the exhibition booth of Department of Mineral Resources, Ministry 

of Industry, which was held at WorldTech ’95 expo on November 4, 

1995, Nakhon Ratchasima Province. Upon arrival, the princesses 

were welcomed to the exhibition area by Mr. Preecha Attavipach, 

the Permanent Secretary of Ministry of Industry.

สมเด็จพระเทพรัตนราชสุดาฯ สยามบรมราชกุมารี 

เสด็จพระราชดำาเนินไปทอดพระเนตรหลุมขุดค้น 

ไดโนเสาร์ภูกุ้มข้าว อำาเภอสหัสขันธ์ จังหวัดกาฬสินธุ์ 

เมื่อวันที่ ๒๔ พฤศจิกายน พ.ศ. ๒๕๓๘ โดยมีนาย 

วราวุธ สุธีธร นักธรณีวิทยาของกรมทรัพยากรธรณี 

กราบบังคมทูลอธิบายวิธีขุดค้นไดโนเสาร์และ 

นำาเสด็จเยี่ยมชมหลุมขุดค้นบริเวณใกล้เคียง 

Her Royal Highness Princess Maha Chakri 

Sirindhorn graciously paid a visit to Phu Kum 

Khao Dinosaur Excavation Pit, Sahatsakhan 

District, Kalasin Province on November 24, 

1995. The princess was welcomed to the site 

and received report about the exploration of 

dinosaur remains by Mr. Voravudh Suteethorn, 

Department of Mineral Resources geologist. 

พ.ศ. ๒๕๔๑ - ปัจจุบัน 

A.D. 1998 - present 

สมเด็จพระบรมโอรสาธิราชฯ สยามมกุฎราชกุมาร 

เสด็จพระราชดำาเนินเยี่ยมพื้นที่ที่เกิดธรณีพิบัติภัย 

ที่บ้านนํ้าต๊ะ อำาเภอท่าปลา จังหวัดอุตรดิตถ์ เมื่อวันที่ 

๕ กรกฎาคม พ.ศ. ๒๕๔๙ โดยมีนายสมศักดิ์ โพธิสัตย์ 

อธิบดีกรมทรัพยากรธรณี ถวายการบรรยาย 

His Royal Highness Crown Prince Maha 

Vajiralongkorn graciously paid a visit to an area 

severely affected by landslide at Baan Nam 

Ta, Tha Pla District, Uttaradit Province, on July 

5, 2006. The Crown Prince was welcomed by 

the Director-General of Department of Mineral 

Resources, Mr. Somsak Potisat. 


7

สมเด็จพระเทพรัตนราชสุดาฯ สยามบรมราชกุมารี เสด็จพระราชดำาเนินไปทอดพระเนตร 

การแสดงนิทรรศการของกรมทรัพยากรธรณี ในงานวันเกษตรแห่งชาติ เมื่อเดือนมกราคม 

พ.ศ. ๒๕๔๕ ณ มหาวิทยาลัยเชียงใหม่ โดยมีนายนภดล มัณฑะจิตร อธิบดี 

กรมทรัพยากรธรณี เฝ้าทูลละอองพระบาทรับเสด็จ กราบบังคมทูลรายงานและนำาเสด็จ 

เยี่ยมชมส่วนแสดงนิทรรศการของกรมทรัพยากรธรณีโดยรอบ 

Her Royal Highness Princess Maha Chakri Sirindhorn graciously paid 

a visit to the exhibition of Department of Mineral Resources organized on 

National Agriculture Day, at Chiang Mai University in January 2002. On 

this occasion, the princess was welcomed to the exhibition area by the 

Director-General of Department of Mineral Resources, Mr. Nopadon Mantajit. 

สมเด็จพระเทพรัตนราชสุดาฯ สยามบรมราชกุมารี เสด็จพระราชดำาเนินไปทอดพระเนตร 

โครงการโรงเรียนพระราชทาน ซึ่งกรมทรัพยากรธรณีได้เข้าร่วมสนับสนุนด้านการขุดเจาะ 

นํ้าบาดาล ณ อำาเภอซ็อมโบร์ จังหวัดกำาปงธม ราชอาณาจักรกัมพูชา เมื่อปี พ.ศ. ๒๕๔๕ 

โดยมีนายสมศักดิ์ โพธิสัตย์ อธิบดีกรมทรัพยากรธรณี เฝ้าทูลละอองพระบาทรับเสด็จ 

และกราบบังคมทูลรายงาน 

Her Royal Highness Princess Maha Chakri Sirindhorn graciously paid 

a visit to the royal award school that Department of Mineral Resources 

provided deep well at Sombor District, Kampong Thom Province, 

Cambodia in 2002. On this occasion, the princess was welcomed by the 

Director-General of Department of Mineral Resources, Mr. Somsak Potisat. 


8 

สมเด็จพระเทพรัตนราชสุดาฯ สยามบรมราชกุมารี เสด็จพระราชดำาเนิน 

ไปทรงเป็นประธานเปิดพิพิธภัณฑ์สิรินธร อำาเภอสหัสขันธ์ จังหวัด 

กาฬสินธุ์ เมื่อวันที่ ๙ ธันวาคม พ.ศ. ๒๕๕๑ 

Her Royal Highness Princess Maha Chakri Sirindhorn graciously 

presided over the opening ceremony of Sirindhorn Museum, 

Sahatsakhan District, Kalasin Province on December 9, 2008. 

สมเด็จพระเจ้าลูกเธอ เจ้าฟ้าจุฬาภรณวลัยลักษณ์ อัครราชกุมารี 

เสด็จทอดพระเนตรนิทรรศการเรื่องธรณีวิทยา บริเวณสวนสมเด็จ 

พระศรีนครินทร์ จังหวัดกาญจนบุรี เมื่อปี พ.ศ. ๒๕๔๓ 

Her Royal Highness Princess Chulabhorn graciously paid a visit 

to geological exhibition at Somdet Phra Srinagarindra Park, 

Kanchanaburi Province in 2000.

สมเด็จพระเจ้าลูกเธอ เจ้าฟ้าจุฬาภรณวลัยลักษณ์ อัครราชกุมารี เสด็จทอดพระเนตร 

งานมหกรรมวิทยาศาสตร์และเทคโนโลยี ปี ๒๕๕๒ เมื่อวันที่ ๑๓ สิงหาคม พ.ศ. ๒๕๕๒ 

ณ ศูนย์แสดงสินค้าและการประชุมนานาชาติกรุงเทพ ไบเทค บางนา 

Her Royal Highness Princess Chulabhorn graciously paid a visit to National 

Science and Technology Fair 2009 at BITEC Bang Na on August 13, 2009. 

พระเจ้าวรวงศ์เธอ พระองค์เจ้าศรีรัศมิ์ พระวรชายาในสมเด็จพระบรม- 

โอรสาธิราชฯ สยามมกุฎราชกุมาร เสด็จแทนพระองค์ไปทรงเยี่ยม 

ให้ความช่วยเหลือราษฎรผู้ประสบอุทกภัย ณ บ้านนํ้าต๊ะ อำาเภอท่าปลา 

จังหวัดอุตรดิตถ์ เมื่อเวลา ๑๓.oo น. วันที่ ๒๖ มิถุนายน ๒๕๔๙ 

Her Royal Highness Princess Srirasm, Royal Consort to His Royal 

Highness Crown Prince Maha Vajiralongkorn graciously paid 

a visit on behalf of the Crown Prince to the flood victims at Baan 

Nam Ta, Tha Pla District, Uttaradit Province on June 26, 2006. 

On this occasion, the princess also provided reliefs to the flood 

victims in that area. 

พระเจ้าหลานเธอ พระองค์เจ้าพัชรกิติยาภา เสด็จเยี่ยมชมพิพิธภัณฑ์ 

สิรินธร จังหวัดกาฬสินธุ์ เมื่อวันที่ ๑๓ กุมภาพันธ์ ๒๕๕๔ โดยมี 

นางพรทิพย์ ปั่นเจริญ อธิบดีกรมทรัพยากรธรณี คณะผู้บริหาร 

และประชาชน เฝ้ารับเสด็จ ทอดพระเนตรภายในอาคารหลุมขุดค้น 

ไดโนเสาร์ภูกุ้มข้าว 

Her Royal Highness Princess Bajrakitiyabha graciously paid 

a visit to Sirindhorn Museum, Kalasin Province on February 

13, 2011. Upon entering Phu Kum Khao Dinosaur Excavation 

Pit building, the princess was welcomed by the Director- 

General of Department of Mineral Resources, Mrs. Pornthip 

Puncharoen, government officials and other civilians. 

พระเจ้าหลานเธอ พระองค์เจ้าทีปังกร 

รัศมีโชติ เสด็จเยี่ยมพิพิธภัณฑ์แร่-หิน 

พร้อมด้วยพระสหายโรงเรียนจิตรลดา 

เมื่อวันที่ ๒๒ ธันวาคม พ.ศ. ๒๕๕๒ 

โดยมีนายอดิศักดิ์ ทองไข่มุกต์ อธิบดี 

กรมทรัพยากรธรณี ถวายการต้อนรับ 

His Royal Highness Prince Dipangkorn 

Rasmijoti accompanied by his 

Chitralada classmates graciously paid 

a visit to the Geological Museum on 

December 22, 2009. The prince was 

welcomed by the Director-General of 

Department of Mineral Resources, 

Mr. Adisak Thongkaimook. 


9

ธรณีวิทยาประเทศไทย 

กว่าห้าร้อยล้านปี สรรค์สร้างผืนธรณี “สุวรรณภูมิ” 

ประเทศไทยมีประวัติทางด้านธรณีวิทยาที่เก่าแก่ 

ยาวนานมาตั้งแต่ก่อนยุคแคมเบรียนหรือเมื่อกว่า ๕๐๐ ล้านปีก่อน 

และต่อเนื่องตามธรณีกาลมาจนถึงปัจจุบัน หลักฐานทาง 

ธรณีวิทยาประเภทต่างๆ ที่พบทั้งจากการลำาดับชั้นหิน โครงสร้าง 

ทางธรณีวิทยา และซากดึกดำาบรรพ์ ฯลฯ ทำาให้ทราบได้ว่า 

ประเทศไทยตั้งอยู่บนรอยเชื่อมต่อของแผ่นเปลือกโลก (Tectonic 

plate) ขนาดใหญ่ ๒ แผ่น คือ แผ่นเปลือกโลกฉาน-ไทยทางด้าน 

ทิศตะวันตกและแผ่นเปลือกโลกอินโดจีนทางด้านทิศตะวันออก 

โดยเชื่อมต่อกันตามแนวรอยตะเข็บในแนวเหนือ-ใต้ ตั้งแต่ 

จังหวัดนครสวรรค์ ลพบุรี นครนายก สระแก้ว ตราด ถึงนราธิวาส 


10

มหายุค 

ERA 

ยุคและสมัย 

PERIOD & EPOCH 

วิวัฒนาการของสิ่งมีชีวิต 

EVOLUTION OF LIFE 

ธรณีวิทยาและชีวิต 

GEOLOGY & LIFE 

ซีโนโซอิก 

CENOZOIC 

มีโซโซอิก 

MESOZOIC 

พาลีโอโซอิก 

PALEOZOIC 

พรีแคมเบรียน 

PRECAMBRIAN 

ควอเทอร์นารี 

QUATERNARY 

๒.๕ ล้านปี 

นีโอจีน 

NEOGENE 

๒๓ ล้านปี 

พาลีโอจีน 

PALEOGENE 

๖๕ ล้านปี 

โฮโลซีน / HOLOCENE 

ไพลสโตซีน / PLEISTOCENE 

ไพลโอซีน / PLIOCENE 

ไมโอซีน / MIOCENE 

โอลิโกซีน / OLIGOCENE 

อีโอซีน/ EOCENE 

พาลีโอซีน /PALEOCENE 

ครีเทเชียส 

CRETACEOUS 

จูแรสซิก 

JURASSIC 

ไทรแอสซิก 

TRIASSIC 

๒๕๑ ล้านปี 

เพอร์เมียน 

PERMIAN 

๒๙๙ ล้านปี 

คาร์บอนิเฟอรัส 

CARBONIFEROUS 

๓๕๙ ล้านปี 

ดีโวเนียน 

DEVONIAN 

๔๑๖ ล้านปี 

ไซลูเรียน 

SILURIAN 

๔๔๔ ล้านปี 

ออร์โดวิเชียน 

ORDOVICIAN 

๔๘๘ ล้านปี 

แคมเบรียน 

CAMBRIAN 

๕๔๒ ล้านปี 

โปรเทอโรโซอิก 

PROTEROZOIC 

๒,๕๐๐ ล้านปี 

อาร์เคียน 

ARCHEAN 

๑๔๕ ล้านปี 

๒๐๐ ล้านปี 

๔,๖๐๐ ล้านปี 

ยุคของมนุษย์ปัจจุบัน 

ภูเขาไฟปะทุให้แหล่งแร่พลอย เป็นยุคของมนุษย์สมัยหิน 

ถ่านหินสะสมตัวอย่างกว้างขวาง มีช้าง 

และสัตว์เลี้ยงลูกด้วยนมขนาดใหญ่แพร่หลาย 

ไม้ดอกเจริญเต็มที่ เริ่มมีหมีและสุนัข 

แอ่งอ่าวไทยเริ่มพัฒนาจนเป็นแหล่งปิโตรเลียมในปัจจุบัน เริ่มมีหนู และลิง 

เริ่มต้นสัตว์ตระกูลม้า สัตว์กีบ และช้าง 

มีการสะสมตัวของเกลือหินและโพแทช หินแกรนิต 

แทรกดันขึ้นมาให้แร่ดีบุกและทังสเตน เริ่มมีพรรณไม้ดอก 

หอยนํ้าจืดแพร่หลาย ไดโนเสาร์ดับสิ้นสูญพันธุ์ในช่วงปลายยุค 

ทะเลเริ่มถดถอยจากแผ่นดินไทย เริ่มมีนก พบแอมโมนอยด์ 

แพร่หลาย เป็นยุคเฟื่องฟูของไดโนเสาร์ 

แผ่นเปลือกโลกประสานรวมกันเป็นผืนแผ่นดินไทย มีการปะทุ 

ของภูเขาไฟ และมีการแทรกดันของหินแกรนิต เกิดแหล่งแร่ 

มากมาย เป็นยุคของสัตว์เลื้อยคลาน และเริ่มมีไดโนเสาร์ 

มีการสะสมตัวของหินปูนในทะเลอย่างกว้างขวาง 

บางบริเวณเกิดแหล่งแร่ยิปซัม เริ่มมีแมลงปีกแข็ง พบสัตว์ 

เลื้อยคลานหลากหลายพันธุ์ และไทรโลไบต์เริ่มสูญพันธุ์ 

เป็นยุคของพืชบก มีเฟิร์นขนาดยักษ์ และป่าไม้เจริญเต็มที่ 

เป็นยุคของปลา และเป็นช่วงการกำาเนิดฉลาม เริ่มพบแมลง 

และมีสัตว์สะเทินนํ้าสะเทินบกคืบคลานอยู่บนพื้นดิน 

เริ่มยุคนํ้าแข็ง เริ่มมีแกรปโตไลต์แพร่หลาย 

เริ่มมีสัตว์ตระกูลปลา แต่ไม่มีครีบและขากรรไกร 

พบไทรโลไบต์ขนาดใหญ่มาก นอติลอยด์ขนาดยักษ์ 

และมีปะการังแพร่หลาย 

เริ่มมีสัตว์ที่มีเปลือกแข็งหุ้มตัว เช่น ไทรโลไบต์ที่เกาะตะรุเตา 

จังหวัดสตูล มีไครนอยด์และหอยชนิดต่างๆ 

มีสิ่งมีชีวิตขนาดเล็กอาศัยในทะเล 

พบหลักฐานสิ่งมีชีวิตเซลล์เดียว เช่น แบคทีเรีย 

และสาหร่ายสีเขียวแกมนํ้าเงิน 


11

วางรากหินฐานซับซ้อน 

ในสมัยบรรพกาลประเทศไทยไม่ได้ตั้งอยู่ที่ตำาแหน่งปัจจุบัน หากแต่ได้มีการเคลื่อนที่ไปกับแผ่นเปลือกโลกตามแรงขับของพลังงาน 

จากภายในโลก ในช่วงก่อนยุคแคมเบรียน (มากกว่า ๕๔๐ ล้านปีก่อน) ประเทศไทยได้เริ่มก่อกำาเนิดเป็นหินฐานซับซ้อน (Basement complex) 

ที่ประกอบด้วยหินอัคนีและหินตะกอนที่ถูกแปรสภาพด้วยกระบวนการทับถมในที่ลึกกลายเป็นหินแปรเกรดสูง จำาพวกหินไนส์ หินชีสต์ หินแคลก์- 

ซิลิเกต และหินอ่อน ซึ่งปัจจุบันพบแผ่กระจายตัวอยู่ตามแนวแกนของแผ่นเปลือกโลกฉาน-ไทย ในเขตจังหวัดเชียงใหม่และตาก โดยวางตัว 

อยู่ใต้หินตะกอนของมหายุคพาลีโอโซอิก 

๑๙๐ ล้านปี 


๕๐ ล้านปี 

12 

๑๐๐ ล้านปี

๒๖๐ ล้านปี 

๓๙๐ ล้านปี 

ทิวเขาสลับซับซ้อนในภาคเหนือ ภาคตะวันออก และตลอดแนวชายแดน 

ตะวันตกของไทยตั้งแต่เหนือจรดใต้ ซึ่งอยู่บนแผ่นเปลือกโลกฉาน-ไทย ปรากฏ 

หลักฐานการสะสมตัวของตะกอนทรายและดินเหนียวบริเวณชายฝั่งทะเล และ 

หินปูนเนื้อโคลนชั้นบางๆ ที่ก่อตัวบริเวณทะเลตื้นต่อเนื่องไปจนถึงในทะเล 

ค่อนข้างลึกในช่วงต้นของมหายุคพาลีโอโซอิก ภายหลังจึงแข็งตัวเป็นหินตะกอน 

ที่มีซากดึกดำาบรรพ์ที่ทำาให้สามารถระบุอายุหินได้แน่นอน ในขณะที่บริเวณ 

ภาคกลาง ภาคตะวันออกเฉียงเหนือ และบางส่วนของภาคตะวันออกที่ 

อยู่บนแผ่นเปลือกโลกอินโดจีนมีการสะสมตัวของหินปูนในทะเลตื้นอย่าง 

กว้างขวาง ซึ่งปัจจุบันเป็นแหล่งวัสดุก่อสร้างที่สำาคัญของ 

ประเทศ ทั้งหินก่อสร้าง ปูนซีเมนต์ และหินอ่อน 

ส่วนในทะเลลึกมีการสะสมตัวของชั้นหินเชิร์ต 

จำานวนมหาศาล ที่ใช้เป็นแหล่งวัสดุดินถม 

ในปัจจุบัน 

ในช่วงปลายยุคเพอร์เมียนเกิด 

การมุดตัวของแผ่นเปลือกโลกมหาสมุทร 

เข้าใต้แผ่นเปลือกโลกฉาน-ไทย และ 

อินโดจีน ทำาให้มีการปะทุของภูเขาไฟ 

อย่างต่อเนื่อง เกิดเป็นแนวหินภูเขาไฟ 

หลายแนวที่เป็นต้นกำาเนิดของแหล่งแร่ 

ทองคำาและแร่เงิน เช่น แนวเชียงราย-ลำาปาง- 

สุโขทัย แนวเลย-พิจิตร-ลพบุรี และแนวสระแก้ว- 

ตราด-นราธิวาส ปัจจุบันมีการทำาเหมืองแร่ 

ทองคำาที่จังหวัดพิจิตรและจังหวัดเลย 

ปัจจุบัน 

• ภาพแสดงวิวัฒนาการของโลก นับตั้งแต่ 

ดาวเคราะห์โลกถือกำาเนิดขึ้นเมื่อ ๔,๖๐๐ 

ล้านปีก่อน ดาวเคราะห์ดวงนี้ยังคงมีความ 

เปลี่ยนแปลงอยู่ตลอดเวลา และจุดสีแดง 

ที่ปรากฏบนดาวเคราะห์โลกคือตำาแหน่ง 

ของประเทศไทยที่เปลี่ยนแปลงไปใน 

แต่ละยุคตั้งแต่เมื่อ ๓๙๐ ล้านปีก่อน 

จนแปรเปลี่ยนเป็นรูปขวานทองในปัจจุบัน 


13

สองแผ่นเปลือกโลกเชื่อมประสาน 

แผ่นเปลือกโลกฉาน-ไทยและแผ่นเปลือกโลกอินโดจีน 

เคลื่อนที่เข้าหากันอย่างต่อเนื่อง และเริ่มชนกันในช่วงต้น 

ยุคไทรแอสซิก หรือประมาณ ๒๕๐ ล้านปีก่อน การชนกัน 

และมุดกันของแผ่นเปลือกโลกดำาเนินเรื่อยมาประมาณ 

๕๐ ล้านปี และมาสิ้นสุดในปลายยุคไทรแอสซิก ในช่วงเวลา 

ดังกล่าวมีการปะทุของภูเขาไฟอย่างต่อเนื่อง ขณะเดียวกัน 

หินหนืดบางส่วนแทรกขึ้นมาเป็นหินแกรนิตและดันให้เปลือกโลก 

บริเวณรอยต่อยกตัวขึ้นเป็นเทือกเขาสูง 

บริเวณแนวการชนกันของแผ่นเปลือกโลกทั้งสอง 

ปรากฏหลักฐานทางธรณีวิทยาที่บ่งชี้ว่าเคยเกิดอยู่ใต้เปลือก 

โลกระดับลึก เช่น แร่โครไมต์ แร่นิกเกิล แร่แมกนีไซต์ และ 

แร่ทัลก์ และที่สำาคัญมีการแทรกดันตัวของหินหนืดใต้ผิวโลก 

ขึ้นมาตกผลึกเป็นหินแกรนิตใต้เปลือกโลกในระหว่างยุค 

ไทรแอสซิก เป็นแนวยาวจากเหนือจรดใต้ถึงสองแนว คือ 

แนวตะวันออก และแนวตอนกลาง พร้อมทั้งพาธาตุต่างๆ 

มาสะสมจนเกิดเป็นแหล่งแร่โลหะหลายชนิด เช่น ทองคำา 

ดีบุก วุลแฟรม แหล่งแร่อโลหะ เช่น ฟลูออไรต์ เฟลดสปาร์ 

และดินขาว ตลอดจนหินประดับและหินก่อสร้าง 

• แรงขับจากเทือกเขากลางสมุทรผลักดันให้แผ่นเปลือกโลกมหาสมุทรมุดตัวลงใต้แผ่น 

เปลือกโลกฉาน-ไทย และอินโดจีน เกิดการระเบิดของภูเขาไฟอย่างรุนแรงตลอดแนวการมุดตัว 

งานตะกอนสะสมถมทับ 


14 

ภายหลังการชนและเชื่อมต่อกันของแผ่นเปลือกโลกทั้งสอง ทะเลโบราณ 

ถอยร่นไปเหลือเป็นทะเลตื้นเล็กๆ บนแผ่นเปลือกโลกฉาน-ไทย พบหินกรวดมน หินทราย 

สีแดง หินดินดาน และหินปูนของยุคไทรแอสซิก-จูแรสซิก ถูกปิดทับอย่างมีแนว 

ไม่ต่อเนื่องด้วยหินทรายแดงที่สะสมตัวในระหว่างยุคจูแรสซิก-ครีเทเชียสบนแผ่นดิน 

ในยุคครีเทเซียสแผ่นเปลือกโลกพม่าตะวันตกเคลื่อนที่เข้ามาชนแผ่นเปลือกโลก 

ฉาน-ไทยทำาให้เกิดหินแกรนิตแนวที่สาม คือ แนวตะวันตกที่ให้แร่ดีบุกและวุลแฟรม 

บริเวณชายแดนไทย-พม่า 

ส่วนบนแผ่นเปลือกโลกอินโดจีนมีสภาพเป็นแอ่งสะสมตะกอนบนภาคพื้นทวีป 

เกือบตลอดช่วงมหายุคมีโซโซอิก ในสภาวะแวดล้อมที่ร้อนชื้น บางช่วงแห้งแล้ง 

จนมีสภาพเป็นทะเลทราย ในบางช่วงมีการท่วมเข้ามาของนํ้าทะเล จึงเป็นที่รวม 

ของตะกอนหลายชนิด รวมทั้งเกลือหินและแร่โพแทช ซึ่งเป็นธาตุอาหารหลักของพืช 

และเป็นช่วงเวลาที่ไดโนเสาร์หลากหลายสายพันธุ์มีวิวัฒนาการอย่างเฟื่องฟู จนกระทั่ง 

ดับสิ้นสูญพันธุ์ในช่วงปลายยุคครีเทเชียส ทิ้งหลักฐานโครงกระดูกและรอยตีน 

ไว้บนชั้นตะกอนที่พวกมันเคยอาศัยอยู่ โดยปัจจุบันสามารถค้นพบซากดึกดำาบรรพ์ 

ของไดโนเสาร์ได้มากมายจากชั้นหินทรายและหินดินดานในกลุ่มหินโคราช และเป็น 

ไดโนเสาร์สายพันธุ์ใหม่ที่มีการค้นพบเป็นครั้งแรกในเมืองไทยถึง ๔ สายพันธุ์ 

ที่สำาคัญที่สุดและเป็นที่รู้จักกันทั่วไปคือ ไดโนเสาร์คอยาว ภูเวียงโกซอรัส สิรินธรเน 

(Phuwiangosaurus sirindhornae) ซึ่งชื่อชนิดได้รับพระราชทานจากสมเด็จ 

พระเทพรัตนราชสุดาฯ สยามบรมราชกุมารี

ปรับโครงสร้างธรณี 

ต่อมาในช่วงมหายุคซีโนโซอิกซึ่งเป็นยุคเริ่มต้นของสัตว์เลี้ยงลูก 

ด้วยนม หรือประมาณ ๖๕ ล้านปีเป็นต้นมา แผ่นเปลือกโลกอินเดียได้เคลื่อนที่ 

ขึ้นมาชนกับแผ่นเปลือกโลกยูเรเซีย ทำาให้ประเทศไทยถูกดันให้หมุนตาม 

เข็มนาฬิกา ประเทศไทยด้านแผ่นเปลือกโลกอินโดจีนถูกยกตัวขึ้น 

เป็นที่ราบสูงโคราช เกิดการโค้งงอของแนวเทือกเขาในภาคเหนือ และมี 

การยกตัวขึ้นเป็นภูเขาน้อยใหญ่ตลอดแผ่นดินไทย พร้อมกันนี้ได้มีการ 

พัฒนาแนวรอยเลื่อนตามแนวระดับ (strike-slip fault) ที่สำาคัญใน 

ทิศทางตะวันตกเฉียงเหนือ-ตะวันออกเฉียงใต้ เช่น รอยเลื่อน 

แม่ปิง รอยเลื่อนเจดีย์สามองค์ และในทิศทางตะวันออก 

เฉียงเหนือ-ตะวันตกเฉียงใต้ เช่น รอยเลื่อนอุตรดิตถ์-น่าน 

รอยเลื่อนระนอง และรอยเลื่อนคลองมะรุ่ย เป็นต้น 

ในขณะเดียวกัน ด้านแผ่นเปลือกโลกฉาน-ไทยถูกดึง 

จนเกิดรอยเลื่อนปกติในแนวเหนือ-ใต้ และมีการแยกตัวเป็นแอ่ง 

ขนาดเล็กๆ มากมายตลอดเหนือจรดใต้ วางตัวขนานกับรอยเลื่อน 

รวมทั้งทำาให้ตอนกลางของไทยเปิดตัวออกเป็นอ่าวไทย โดยแอ่งส่วนใหญ่ 

เป็นที่สะสมตะกอนและซากพืชซากสัตว์ เป็นแหล่งกำาเนิดของเชื้อเพลิงธรรมชาติ 

ทั้งถ่านหินและปิโตรเลียมประเภทต่างๆ ทั้งบนบกและในทะเลของประเทศไทย 

ในช่วงปลายมหายุคซีโนโซอิกมีการแทรกดันตัวของหินหนืดขึ้นมาตามรอยแตก 

ปะทุเป็นภูเขาไฟในภาคเหนือ แนวเขาเพชรบูรณ์ ภาคตะวันตก ขอบด้านใต้ของ 

ที่ราบสูงโคราช และภาคตะวันออก หินภูเขาไฟเหล่านี้ประกอบด้วยแร่ธาตุต่างๆ 

ที่เป็นประโยชน์สำาหรับพืช และบางบริเวณหินหนืดได้อุ้มผลึกพลอยที่เกิดอยู่ใต้ผิวโลก 

ระดับลึกขึ้นมาด้วย 

ปันสายนทีทั่วสุวรรณภูมิ 

กระบวนการทางธรณีวิทยาต่างๆ มีทั้งการสร้างสรรค์และการทำาลาย ซึ่งล้วนเป็นการ 

สร้างสภาวะสมดุลให้แก่โลก ยกตัวอย่างเช่นการแทรกดันของหินหนืดขึ้นมาเป็นเทือกเขาแกรนิต 

หรือระเบิดเป็นภูเขาไฟ การยกตัวของแอ่งสะสมตะกอนขึ้นเป็นที่ราบสูงเป็นการรังสรรค์ 

ทางธรณีวิทยา ในขณะเดียวกัน กระบวนการกัดเซาะทำาลายที่เกิดขึ้นอยู่ตลอดเวลาทั้งจากนํ้า ลม 

แสงแดด และสารเคมีในธรรมชาติ ก็ส่งผลในทางสร้างสรรค์ ทางนํ้าเล็กๆ ทุกสาขาที่สลักเสลา 

ทิวเขาสูงสลับซับซ้อนในทุกภูมิภาคให้เกิดเป็นลำาธารและประสานรวมเป็นแม่นํ้า ต่างพัดพา 

ตะกอนพร้อมอินทรียสารในธรรมชาติลงสู่เบื้องล่าง การคัดขนาดของตะกอนตามกำาลังของนํ้า 

ทำาให้เกิดแหล่งกรวด ทราย และดินเหนียว ในลุ่มนํ้าหลักทั้ง ๒๕ แห่งของไทย คลื่นลม 

ทะเลที่พัดโหมกระหนํ ่าชายฝั ่งทั ้งสองฟากของแหลมไทยได้ทำาหน้าที ่ปรับธรณีสัณฐาน 

และภูมิประเทศให้เป็นเกาะ หน้าผา ชายหาด และป่าชายเลน กระบวนการทางธรณีวิทยา 

ที่ดำาเนินมาอย่างต่อเนื่องยาวนานเหล่านี้ล้วนส่งผลถึงความอุดมสมบูรณ์ของสุวรรณภูมิ 


15

ทรัพยากรธรณี 

สัญลักษณ์ของจังหวัด

กรุงเทพมหานคร 

ดินเหนียวกรุงเทพ 

(Bangkok Clay) 

เป็นชั้นดินเหนียวอ่อน เนื้อนุ่มและเนียน สีเขียว 

อมเทา สะสมตัวในทะเลเมื่อ ๖,๐๐๐ ปีก่อน มีความหนา 

ตั้งแต่ ๑ ถึง ๑๕ เมตร วางตัวรองรับพื้นที่ทั้งหมดของ 

กรุงเทพมหานครและบางส่วนของปริมณฑล จึงเรียกว่า 

ดินเหนียวกรุงเทพฯ 

ธรณีวิทยา 


18 

สมัยโฮโลซีน 

รอยชั้น 

ไม่ต่อเนื่อง 

สมัยไพลสโตซีน 

BANGKOK 

Bangkok Clay is the geological symbol of Bangkok. The layer of 

grayish green and soft Bangkok Clay deposited in marine environment 

around 6,000 years ago with thickness varied from 1 to 15 meters 

underlain most of Bangkok area and some parts of its surrounding. 

กรุงเทพมหานครตั้งอยู่บน 

ที่ราบลุ่มแม่นํ้าเจ้าพระยา ประกอบด้วย 

ตะกอนดินและทรายยุคควอเทอร์นารี 

(Quaternary) ที่สะสมตัวอันเนื่องมาจาก 

การเปลี่ยนแปลงระดับนํ้าทะเลที่เริ่มในสมัยโฮโลซีน 

(Holocene ประมาณ ๑.๑๗ หมื่นปีก่อน) ซึ่งได้ท่วมขึ้น 

สูงสุดเมื่อ ๖,๐๐๐ ปีก่อน ในขณะนั้น ที่ราบภาคกลางตอนลาง 

มีลักษณะราบเรียบเปนบริเวณกวาง นํ้าที่ไหลลงมาถึงบริเวณ 

ปากแมนํ้าเจาพระยาเมื่อปะทะกับนํ้าทะเลทําใหไหลช้าลง เกิดการสะสม 

ของตะกอนอยางรวดเร็วจนเปนดินดอนสามเหลี่ยมปากแมนํ้า และในส่วน 

ของที่ราบลุ่มภาคกลางตอนล่างบริเวณที่มีนํ้าขึ้นนํ้าลง จะมีการสะสมตัว 

ของตะกอนทะเลหรือดินเคลยทะเล (marine clay) เนื่องจากนํ้าทะเลที่ไหล 

เข้ามาตามแม่นํ้าลําคลองที่มีอยู่มากมายในช่วงนั้นได้นําดินเหนียวเข้ามา 

สะสมตัว ซึ่งรู้จักกันในชื่อ ดินเหนียวกรุงเทพ

จังหวัดกระบี่ 

หอยเจดีย์แหลมโพธิ์ 

เป็นลานซากหอยเจดีย์นํ้าจืดขนาดใหญ่จํานวนมากทับถมอัดแน่นเป็น 

แผ่น มีลักษณะคล้ายแผ่นซีเมนต์ที่วางเอียงตัวเล็กน้อยไปทางทิศตะวันออก 

เฉียงใต้ มีความโดดเด่นทางด้านธรณีวิทยาระดับโลก และเป็นแหล่งท่องเที่ยว 

ที่สําคัญของประเทศ ปัจจุบันพบเพียงแห่งเดียวในโลกบริเวณสุสานหอย 

แหลมโพธิ์ อุทยานแห่งชาติหาดนพรัตน์ธารา-หมู่เกาะพีพี ตําบลไสไทย 

อําเภอเมืองกระบี่ 


หอยเจดีย์แหลมโพธิ์เป็นหอยเจดีย์นํ้าจืด 

ขนาดใหญ่หลายสกุล เช่น Margarya sp., Melanoides 

sp. และ Viviparus sp. อาศัยอยู่ในบึงนํ้าจืดขนาด 

ใหญ่เมื่อประมาณ ๓๗ - ๓๑ ล้านปีก่อน เมื่อตายลง 

หอยเจดีย์นํ้าจืดได้ถูกทับถมร่วมกับตะกอนโคลน ทราย 

และซากพืชที่เกิดร่วมในบึง และต่อมาถูกอัดตัวแน่น 

แข็งเป็นชั้นหินหลายชั้น หนาประมาณ ๐.๕ - ๒.๐ เมตร 

ปัจจุบันพบชั้นหอยโผล่ให้เห็นชัดเจนบริเวณริมชายทะเล 

โดยชั้นหอยที่แหลมโพธิ์ ๑ และแหลมโพธิ์ ๒ มีอายุ 

แก่กว่าชั้นหอยที่แหลมโพธิ์ ๓ 

KRABI 

Hoi Chedi Laem Pho is the geological symbol of Krabi Province. The fossils of 

Hoi Chedi Laem Pho, large freshwater mollusks, deposited some 37 - 31 million 

years ago. The Hoi Chedi formed as large sheets of mollusk fossilized beds, 

0.5 - 2.0 meters thick, that look similar to concrete plates. 


19

จังหวัดกาญจนบุรี 

หินบะซอลต์บ่อพลอย 

เป็นหินภูเขาไฟสีเทาเข้มที่เขาลั่นทม อําเภอบ่อพลอย ซึ่งเป็น 

แหล่งต้นกําเนิดอัญมณีที่สวยงามและมีค่าของประเทศไทย ทั้งประเภท 

พลอยไพลิน เขียวส่อง บุษราคัม และนิลเสี้ยน นิลตะโก และเป็นที่มา 

ของชื่ออําเภอบ่อพลอย 


20 

KANCHANABURI 

Bo Phloi Basalt, a dark gray volcanic rock, formed 4 - 3 million years 

ago, found at Khao Lanthom, Bo Phloi District, is the geological symbol 

of Kanchanaburi Province. Bo Phloi Basalt is a source rock of most 

beautiful and valuable gem of Thailand including blue sapphires 

(Phloi Phailin) and black spinel (Nil Tako). 


หินบะซอลต์บ่อพลอยเกิดจากการแทรกดันตัวของหินหนืด 

ขึ้นมาจากปล่องภูเขาไฟเมื่อ ๔ - ๓ ล้านปีก่อน พร้อมกับพลอย 

นิล และชิ้นส่วนของหินอัคนีระดับลึกประเภทเลอโซไลต์ แล้ว 

ไหลอาบเป็นลานลาวาบนหินเดิม และเย็นตัวลงอย่างรวดเร็วเป็น 

หินบะซอลต์ เนื้อแน่น ละเอียด บางส่วนมีรูพรุน บางส่วนเย็นตัว 

เร็วมากจนมีลักษณะเป็นแก้ว ส่วนกลางของชั้นลาวามักพบ 

โครงสร้างรูปเสาเหลี่ยม (columnar jointing) หินบะซอลต์ 

เมื่อผุพังเป็นเศษหินและดินจะถูกพัดพาไปสะสมตัวในที่ตํ่า 

พร้อมกับพลอยและนิลที่อยู่ในหินเดิม เกิดการสะสมตะกอน 

ชั้นกะสะ กลายเป็นแหล่งพลอยที่มีชื่อเสียงของกาญจนบุรี 

โดยมีก้อนกรวดจํานวนมหาศาลที่นําไปใช้เป็นหินประดับ 

ในอุตสาหกรรมก่อสร้างเป็นผลพลอยได้

จังหวัดกาฬสินธุ์ 

หินทรายเสาขัว 

เป็นหินทรายแดงของหมวดหินเสาขัว อายุกว่า 

๑๒๐ ล้านปี ที่มีการขุดพบซากดึกดําบรรพ์กระดูกไดโนเสาร์ 

หลายพันธุ์ เช่น ไดโนเสาร์กินเนื้อ กินรีมิมัส (Kinnareemimus) 

และไดโนเสาร์กินพืชคอยาว ภูเวียงโ+กซอรัส สิรินธรเน ที่มี 

สภาพสมบูรณ์ที่สุดในประเทศไทย ที่ภูกุ้มข้าว อำาเภอสหัสขันธ์ 

จังหวัดกาฬสินธุ์ ซึ่งเป็นที่ตั้งของพิพิธภัณฑ์สิรินธร พิพิธภัณฑ์ 

ไดโนเสาร์ที่ใหญ่ที่สุดในเอเชียตะวันออกเฉียงใต้อีกด้วย 


หินทรายเสาขัวเป็นหินทรายสีแดงสลับ 

ด้วยหินทรายแป้งและหินโคลน วางตัวอย่าง 

ต่อเนื ่องอยู ่บนหมวดหินพระวิหารและอยู ่ใต้ 

หมวดหินภูพาน กลุ ่มหินโคราช มีความหนา 

ของลําดับชั ้นหินตั ้งแต่ ๒๕๐ - ๖๐๐ เมตร 

เกิดจากการสะสมตัวจากแม่นํ้าโค้งตวัดในส่วน 

ของตะกอนร่องนํ้าและตะกอนที่ราบนํ้าท่วมถึง 

ในสภาพภูมิอากาศกึ่งแห้งแล้งช่วงยุคครีเทเชียส 

ตอนต้น หมวดหินเสาขัวเป็นหมวดหินที ่พบซาก 

ดึกดําบรรพ์สัตว์มีกระดูกสันหลังมากที่สุดในบรรดา 

หินมหายุคมีโซโซอิกทั ้งหลายที ่พบในประเทศไทย 

อาทิ ปลาฉลามนํ้าจืด จระเข้ ไดโนเสาร์ทั้งประเภทกินเนื้อ 

และประเภทกินพืช 

KALASIN 

Red Sandstone of the early Cretaceous Sao Khua Formation is the geological symbol of Kalasin Province. 

This rock unit contains various types of fossils especially the meat-eating Kinnareemimus dinosaurs existed over 

120 million years ago. Kalasin is one of a few provinces in Thailand that a number of various types of dinosaurs 

sites have been reported, especially in the Sao Khua sandstone unit. 


21

จังหวัดกำาแพงเพชร 

นํ้ามันดิบเพชร 

เป็นนํ้ามันดิบที่ได้รับพระราชทานนามว่า “เพชร” ตาม 

ชื่อจังหวัดกําแพงเพชร นํ้ามันดิบเพชรผลิตได้จากแหล่งนํ้ามันดิบ 

ที่ใหญ่ที่สุดในประเทศ และได้รับพระราชทานนามว่า แหล่งนํ้ามัน 

สิริกิติ์ ซึ่งตั้งอยู่ในเขตอําเภอลานกระบือที่ปรากฏอยู่ในคําขวัญ 

ของจังหวัดกําแพงเพชรด้วย 



22 

KAMPHAENG PHET 

“Phet” Crude Oil is Kamphaeng Phet’s geological symbol. The name “Phet” was royally given after 

its provincial name, Kamphaeng Phet. The crude oil has been produced from the largest onshore oil 

production site of Thailand, named after Her Majesty the Queen, Sirikit Oil Field, located in Lan Krabue 

District. 

นํ้ามันดิบเพชรมีลักษณะเป็นของเหลวหนืดข้น สีดําทึบแสง มีปริมาณ 

ซัลเฟอร์ตํ่า จัดอยู่ในประเภทพาราฟิน คือเมื่อกลั่นแล้วได้ของเหลือเป็นไข 

(wax) นํ้ามันดิบเพชรเกิดจากการสะสมตัวของเศษซากสิ่งมีชีวิตทั้งพืช 

และสัตว์ในยุคพาลีโอจีน - นีโอจีน (อายุราว ๖๕ - ๒ ล้านปี) ร่วมกับตะกอนใน 

สภาพแวดล้อมแบบทะเลสาบนํ้าจืด ในระหว่างการสะสมตัวของตะกอนจาก 

ทางนํ้าซึ่งเปลี่ยนทิศทางและทับถมซํ้าไปมาผ่านสภาวะอากาศทั้งแห้งแล้งและ 

ชุ่มชื้นสลับกันนั้น แอ่งมีการขยายตัวกว้างขึ้นและทรุดตัวลึกขึ้น ซากอินทรียสาร 

ที ่สะสมในแอ่งเมื ่อถูกบีบอัดด้วยนํ้าหนักกดทับและความร้อนอย่างค่อยเป็น 

ค่อยไป จะกลายสภาพเป็นนํ้ามันดิบซึ่งเป็นสารเคอราเจนกึ่งแข็งกึ่งหนืด และ 

ก๊าซธรรมชาติอยู่ภายในหินดินดานและหินโคลนของหมวดหินชุมแสงซึ่งเป็น 

หินต้นกําเนิดปิโตรเลียม จากนั้นจึงไหลมารวมตัวกันในช่องว่างและรูพรุนของ 

หินทรายหมวดหินลานกระบือ ซึ่งเป็นชั้นหินกักเก็บปิโตรเลียมในแหล่งสิริกิติ์ 

และถูกปิดกั้นด้วยหินโคลนของหมวดหินชุมแสงอีกครั้ง ซึ่งจากการเกิดสลับกัน 

ของหินทั้งสองหน่วยหิน ทําให้มีชั้นหินกักเก็บนํ้ามันได้ถึง ๔ ชั้น

จังหวัดขอนแก่น 

กระดูกไดโนเสาร์ 

ประเทศไทยมีการค้นพบซากดึกดําบรรพ์ 

กระดูกไดโนเสาร์ “ภูเวียงโกซอรัส สิรินธรเน” อายุ 

๑๓๐ ล้านปี เป็นครั้งแรกที่ภูประตูตีหมา อําเภอภูเวียง 

จังหวัดขอนแก่น ซึ่งชื่อชนิดได้รับพระราชทาน 

จากสมเด็จพระเทพรัตนราชสุดาฯ 

สยามบรมราชกุมารี ผู้สนพระราชหฤทัย 

ในงานด้านโบราณชีววิทยาเป็นอย่างมาก 


ซากดึกดําบรรพ์กระดูกขาขนาดใหญ่ของไดโนเสาร์ซอโรพอด 

ที่มีคอยาว หางยาว เดิน ๔ ขา พบบริเวณหลุมขุดค้นที่ ๑ - ๓ ภูเวียง 

ฝังตัวอยู่ในชั้นหินทรายเนื้ออาร์โคสสีแดงที่มีเนื้อหินปูนบางส่วน 

หมวดหินเสาขัว กลุ่มหินโคราช ยุคครีเทเชียสตอนต้น เมื่อมีการ 

ศึกษาเปรียบเทียบกับซากดึกดำาบรรพ์ไดโนเสาร์จากแหล่งต่างๆ 

ทั่วโลกแล้ว พบว่าเป็นไดโนเสาร์กินพืชสกุลใหม่ ชื่อว่า “ภูเวียง 

โกซอรัส สิรินธรเน” (Phuwiangosaurus sirindhornae) ที่พบใน 

ประเทศไทยเป็นแห่งแรกในโลก 

KHON KAEN 

The geological symbol of Khon Kaen Province is the Fossil of Dinosaur Bones 

of plant-eating sauropod dinosaurs lived in the area around 130 million years 

ago. This dinosaur has been named “Phuwiangosaurus Sirindhornae”. The 

name “Sirindhornae” was given to highly honor Her Royal Highness Princess 

Maha Chakri Sirindhorn, who is interested in paleontology. Khon Kaen is 

the first province where dinosaur fossils were firstly reported in Thailand. 


23

จังหวัดจันทบุรี 

หินบะซอลต์ 

เขาพลอยแหวน 

เป็นหินภูเขาไฟสีดําประเภทหินบะซอลต์ 

ตั้งอยู่ที่ตําบลเขาพลอยแหวน อําเภอท่าใหม่ จังหวัด 

จันทบุรี ซึ่งเป็นแหล่งพลอยที่สําคัญของจันทบุรี 

และเป็นต้นกำาเนิดพลอยสีเขียวผักตบที่เรียกว่า 

พลอยเมืองจันท์ 


24 

CHANTHABURI 

Khao Phloi Waen Basalt is the geological symbol of Chanthaburi Province. This basalt 

is a dark gray volcanic rock, which is a parent rock for the famous green sapphires 

and other corundum of Chanthaburi. Chanthaburi is famous for gems of outstanding 

quality, beauty and rarity of Thailand. 


เขาพลอยแหวนเป็นปล่องภูเขาไฟเก่าที่ประกอบ 

ด้วยหินบะซอลต์แบบฮาวายไอต์ และแบบอัลคาไลน์ 

โอลิวีนสีเทาเข้มและสีเทาเขียว เนื้อละเอียดถึงละเอียด 

มาก เกิดจากลาวา (lava) หรือหินหนืดที่อุ้มพลอย 

แซปไฟร์และคอรันดัมที่ตกผลึกอยู่ก่อนแล้วใต้ผิวโลก 

ไหลผ่านทางรอยแตกหรือรอยแยกขึ้นมาบนผิวโลก 

ในยุคควอเทอร์นารี และแผ่กระจายแข็งตัวปิดทับอยู่บน 

ภูมิประเทศของหินเดิม ต่อมาหินบะซอลต์ได้ผุพังอยู่กับที่ 

ด้วยสภาพภูมิอากาศตามธรรมชาติ ทำาให้เกิดเป็นชั้นหิน 

บะซอลต์ผุ ชั้นดินบะซอลต์ และกะสะพลอย กลายเป็น 

แหล่งพลอยในปัจจุบัน

จังหวัดฉะเชิงเทรา 

หินแกรนิตเขาหินซ้อน 

เป็นหินแกรนิตเนื้อดอกที่มีเนื้อสวยงาม 

สามารถนํามาทําหินประดับได้ พบที่เขาหินซ้อนและ 

เขาหน้ามอด ตําบลเขาหินซ้อน อําเภอพนมสารคาม 

จังหวัดฉะเชิงเทรา ที่มองเห็นเด่นชัดได้แต่ไกล และ 

เป็นสถานที่ตั้งของศูนย์ศึกษาการพัฒนาเขาหินซ้อน 

อันเนื่องมาจากพระราชดําริ ซึ่งเป็นโครงการศึกษา 

ทดลอง วิจัย และพัฒนาที่ดินเสื่อมโทรม 

ให้กลับมาใช้ประโยชน์ด้านการเกษตร 


เขาหินซ้อนเป็นภูเขาหินแกรนิตที่เกิดจากการ 

แทรกดันตัวขึ้นมาของแมกมา (magma) และเย็นตัว 

ตกผลึกใต้ผิวโลกในช่วงยุคไทรแอสซิก (ประมาณ 

๒๔๕ - ๒๑๐ ล้านปี) หินแกรนิตที่พบมีสีเทาและเทาขาว 

เนื้อปานกลางถึงหยาบ เป็นหินแกรนิตชนิดฮอร์นเบลนด์- 

ไบโอไทต์ ที่ประกอบด้วยแร่ควอร์ตช์ เฟลด์สปาร์ ฮอร์นเบลนด์ 

และไบโอไทต์เป็นหลัก ทั่วไปมีเนื้อผลึกสองขนาดโดยพบแร่ 

เฟลด์สปาร์เป็นแร่ดอก บางส่วนพบการแตกในลักษณะเป็นกาบ 

(exfoliation) บางบริเวณพบหินปลอมปน (xenolith) ที่เป็น 

หินภูเขาไฟชนิดหินแอนดีไซต์ 

CHACHOENGSAO 

Formed during the Triassic (245 - 210 million years ago) period, the Khao Hin Son Granite, the geological symbol of 

Chachoengsao Province, inhibits beautiful porphyritic texture of feldspar. The rock crops out in the area of Khao Hin 

Sorn Royal Development Study Center, where the study, experiment, research and development of royal projects 

focus on rehabilitating degraded soil to be used for agricultural purpose. 


25

จังหวัดชลบุรี 

หินแคลก์-ซิลิเกต 

เขาชีจรรย์ 

เขาชีจรรย์เป็นภูเขาหินแคลก์-ซิลิเกตที่มีภูมิทัศน์ยิ่งใหญ่ 

สง่างามตามธรรมชาติ เป็นแหล่งท่องเที่ยวที่สําคัญของประเทศ 

ตั้งอยู่ในอําเภอสัตหีบ จังหวัดชลบุรี หน้าเขาสูงชันซึ่งในอดีต 

เคยเป็นเหมืองหินที่ถูกระเบิดทําลายได้รับการปรับพื้นผิว และ 

ประดิษฐานพระพุทธรูปสลักลายเส้นในลักษณะพระพุทธฉาย 

ที่ใหญ่ที่สุดในโลก เป็นพระพุทธรูปประจํารัชกาลที่ ๙ ซึ่งพระบาท 

สมเด็จพระเจ้าอยู่หัวได้พระราชทานนามว่า “พระพุทธมหา 

วชิรอุตตโมภาสศาสดา” 


26 

CHON BURI 

Khao Chi Chan Calc-silicates is the geological symbol of Chon Buri Province. These 

series of metamorphic rocks inhibit beautiful foliation, alternated dark and light parallel 

strips. The rocks were found at Khao Chi Chan quarry where the large laser-carved 

Buddha is presence. This is also an important site for the province. 


หินแคลก์-ซิลิเกตเขาชีจรรย์เป็นหินแปร 

สีเทาดํา-สีขาวแทรกสลับกัน มีแถบหินเนื้อดินสีดํา- 

นํ้าตาลดําแทรกสลับร่วมด้วย มีลักษณะเนื้อแน่น 

แข็งและเหนียว ซึ่งเกิดจากหินปูนผสมดินเนื้อแน่น 

ที่ถูกแปรสภาพเนื่องจากการแทรกดันของหินแกรนิต 

ขึ้นมาทางด้านทิศตะวันตกเฉียงเหนือของเขาชีจรรย์ 

ในยุคไทรแอสซิกเมื่อกว่า ๒๐๐ ล้านปีก่อน อิทธิพล 

ความร้อนและความดันจากแมกมาที่แทรกดันขึ้นมา 

ทําให้หินปูนที่อยู่ใกล้แนวสัมผัสกับหินแกรนิตถูกแปร 

สภาพเป็นหินแคลก์-ซิลิเกตดังปัจจุบัน

จังหวัดชัยนาท 

ทรายบกชัยนาท 

เป็นทรายร่วนสีนํ้าตาลอ่อน เกิดจากการสะสมตัวของตะกอนตามร่องนํ้า 

เก่าของแม่นํ้าเจ้าพระยา ปัจจุบันทรายบกชัยนาทเป็นแหล่งวัตถุดิบที่สําคัญในการ 

ก่อสร้างถนน อาคารบ้านเรือน และสาธารณูปโภคของจังหวัด 


ทรายบกชัยนาทเป็นตะกอนสีนํ้าตาลแกมเหลือง 

ชั้นหนาตั้งแต่ ๑๐ ถึง ๓๐ เมตร เกิดจากการสะสมตะกอน 

บริเวณร่องนํ้าเก่าของแม่นํ้าเจ้าพระยาตามทางนํ้าโค้งตวัด 

(meandering belt) ตั้งแต่สมัยโฮโลซีน (Holocene ๑.๑๗ หมื่นปี 

ก่อน) จนถึงปัจจุบัน ประกอบด้วยเม็ดทรายกลมมนของแร่ 

ควอตซ์ เศษหินต่างๆ และแร่ไมกา และแสดงลักษณะการลําดับ 

ขนาดตะกอนละเอียดอยู่ด้านบนและหยาบมากอยู่ด้านล่าง 

บางบริเวณพบกรวด ทรายปนกรวด และดินเหนียวบ้างเล็กน้อย 

ตะกอนชุดนี้พบวางตัวแทรกอยู่ในตะกอนที่ราบนํ้าท่วมถึง 

ในลักษณะรูปเลนส์ ในบางบริเวณด้านบนถูกปิดทับด้วยชั้นดิน 

เคลย์ บางบริเวณตะกอนด้านบนค่อยๆ เปลี่ยนเป็นตะกอน 

คันดินธรรมชาติ (natural levee) 

CHAINAT 

The unit of Chainat Sand, a geological symbol of Chainat Province, comprises 

pale brown sand beds 10 - 30 meters thick with some clay and gravel grains 

found as a result of sedimentation along the old channel of the Chao Phraya river. 


27

จังหวัดชัยภูมิ 

โพแทชบำาเหน็จณรงค์ 

เป็นแร่เกลือหินชนิดหนึ่ง สีขาวอมส้ม เกิดจากการระเหยของนํ้าทะเล 

โบราณที่รุกเข้ามาในช่วง ๙๐ ล้านปีก่อน เป็นแร่สําคัญในการผลิตปุ๋ยโพแทช 

และอุตสาหกรรมเคมีอื่นๆ แหล่งโพแทชที่สําคัญของจังหวัดอยู่ที่บ้านตาล 

ตําบลบ้านตาล อําเภอบําเหน็จณรงค์ 



28 

แร่โพแทชเป็นชื่อกลุ่มแร่ที่เกิดจากกระบวนการระเหย 

ของนํ้าทะเลตื้นโดยตรง ประกอบด้วยแร่สําคัญๆ หลายชนิด 

เช่น แร่ซิลไวต์ (Sylvite) คาร์นัลไลต์ (Carnallite) แลงบีไนต์ 

(Langbeinite) ไคไนต์ (Kainite) และโพลีเฮไลต์ (Polyhalite) เป็น 

แร่ที่ละลายนํ้าได้ง่ายมาก มีรสเฝื่อนถึงขมมากแต่ไม่เค็มจัดเหมือน 

เกลือหินหรือแร่เฮไลต์ โพแทชบําเหน็จณรงค์เป็นส่วนหนึ่งของ 

แอ่งเกลือหิน-โพแทช ซึ่งครอบคลุมพื้นที่กึ่งหนึ่งของภาคตะวันออก 

เฉียงเหนือ อยู่ในลําดับชั้นหินส่วนล่างของหมวดหินมหาสารคาม 

กลุ่มหินโคราช ในพื้นที่ที่มีเกลือหินและโพแทชมักพบคราบเกลือ 

ละลายนํ้าซึมขึ้นมาบนผิวดิน บริเวณที่ชั้นเกลือถูกดันแทรกขึ้นมา 

ในชั้นหินระดับตื้นในลักษณะโดมเกลือ (salt dome) มักถูกละลาย 

จนเป็นหนองนํ้าหรือบึงนํ้าใหญ่ แต่ก็มีบางแห่งที่ใช้ทํานาเกลือ 

CHAIYAPHUM 

Bamnet Narong Potash is the geological symbol of Chaiyaphum Province. Potash usually referred to a series of minerals that 

formed in association with rock salt indicating that the area used to be dominated by shallow sea in the ancient time. 

These minerals are easily dissolved in water thus leaving behind traces of white salt on the ground surface or that the area 

is dominated by large and small ponds as the result of weathering and erosion processes.

จังหวัดชุมพร 

หินทรายแดงชุมพร 

เป็นหินทรายสีแดง บริเวณหน้าผาชายทะเล 

บ้านผาแดง ตําบลหาดทรายรี อําเภอเมืองชุมพร 

จังหวัดชุมพร ซึ่งมีลักษณะภูมิทัศน์ของธรณีสัณฐาน 

ชายฝั่งแบบสะพานหินธรรมชาติ และเป็นแหล่งอนุรักษ์ 

ทางธรณีวิทยาที่มีทิวทัศน์สวยงามประจําจังหวัด 

(1) 

(2) 


ชั้นหินทรายชายฝั่งบ้านผาแดงเกิดจากการสะสมตะกอนตาม 

แม่นํ้าและเนินตะกอนรูปพัดโบราณในช่วงยุคครีเทเชียสตอนปลาย 

ประกอบด้วยหินทรายหยาบชั้นหนา เม็ดทรายค่อนข้างเหลี่ยม 

มีชั้นหินกรวดมนและหินทรายแป้งแทรกสลับ เม็ดกรวดส่วนใหญ่ 

เป็นหินทรายสีแดงถึงแดงเข้มที่วางเรียงตัวกันโดยเอียงเทไปทางต้ นํ้า 

ภายหลังจากการสะสมตะกอนสิ้นสุดลง แอ่งหินทรายได้ถูกยกตัว 

เป็นภูเขา และเกิดการกัดเซาะโดยธรรมชาติจากกระแสคลื่นตาม 

แนวชายฝั่ง ทําให้ชายฝั่งบ้านผาแดงมีสภาพเป็นแหลมที่ยื่นออกจาก 

แนวหน้าผาและแบ่งชายหาดออกเป็น ๒ ส่วน หลังจากนั้นกระแส 

คลื่นได้กัดเซาะส่วนหัวแหลมที่ยื่นออกมา ทําให้เกิดลักษณะเป็น 

สะพานหินธรรมชาติ มีรูปร่างเป็นซุ้มหินโค้ง และส่วนปลายสุดมีโขดหิน 

ขนาดใหญ่ตั้งอยู่เป็นเกาะหินโด่ง (stack) ตามภูมิทัศน์ปัจจุบัน 

(3) 

CHUMPHON 

Chumphon Red Sandstone, the geological symbol of Chumphon Province, 

formed as rocky natural bridge and stack found by the seashore of 

Ban Pha Daeng, Hat Sai Ri Subdistrict, Mueang Chumphon District, 

Chumphon Province. The place is considered one of the most important 

geological conservation site of the country. 


29

จังหวัดเชียงราย 

แร่แมงกานีสเชียงราย 

เป็นแร่โลหะชนิดหนึ่ง มีสีดํา พบที่อําเภอพญาเม็งราย 

อําเภอเทิง และอําเภอเวียงป่าเป้า แมงกานีสเป็นแร่ที่สําคัญของ 

ประเทศซึ่งนําไปใช้ในอุตสาหกรรมถ่านไฟฉาย อุตสาหกรรมเหล็ก 

และโลหะผสมแมงกานีส เป็นตัวทําให้สีแห้ง เป็นตัวฟอกสี 

ในอุตสาหกรรมแก้ว ใช้ทําแบตเตอรี่แห้ง หรือเป็นตัวทําให้เกิดสี 

ในอิฐ เครื่องปั้นดินเผา และแก้ว เป็นต้น 


30 

CHIANG RAI 

Chiang Rai Manganese is the geological symbol of Chiang Rai Province, 

found in Phaya Mengrai, Thoeng and Wiang Pa Pao Districts. This black 

metallic mineral is important to the country to be used in battery and iron 

industries as well as manganese alloy. 


สินแร่แมงกานีสที่พบในจังหวัดส่วนใหญ่เป็นแร่ 

ไพโรลูไซต์และแร่ไซโลมีเลน สําหรับแร่ไพโรลูไซต์มักพบเป็น 

คราบบางๆ รูปกิ่งไม้ เคลือบตามรอยแตกและผิวก้อนกรวด 

เกิดเป็นสายแร่ร่วมกับควอตซ์ และเป็นแร่พลัดอยู่ในชั้น 

ดินแลงกึ่งแข็งตัว ส่วนแร่ไซโลมีเลนมีเนื้อแน่น มักพบใน 

ลักษณะเป็นรูปพวงองุ่นหรือรูปไต มีการเกิดแบบสะสมตัวใหม่ 

โดยอิทธิพลของนํ ้าบาดาล เป็นชั ้นอยู ่ในชั ้นดินแลงและชั ้น 

ศิลาแลง สินแร่แมงกานีสสามารถแบ่งตามประโยชน์ของการ 

ใช้งานตามเปอร์เซ็นต์ของธาตุแมงกานีสออกไซด์ได้ ๓ เกรด 

คือ เกรดโลหกรรม เกรดเคมี และเกรดแบตเตอรี่

จังหวัดเชียงใหม่ 

หินไนส์ดอยอินทนนท์ 

เป็นหินแปรสีดําสลับขาว แสดงริ้วขนานสวยงาม และมีอายุ 

เก่าแก่ที่สุดของประเทศไทย พบที่ดอยอินทนนท์ซึ่งเป็นดอยที่สูงที่สุด 

ในประเทศไทย และเป็นที่ตั้งของพระมหาสถูปเจดีย์ดอยอินทนนท์ 

นอกจากนี้ยังพบได้ทั่วไปบริเวณเส้นทางหลวงจอมทอง-อินทนนท์ 

บริเวณนํ้าตกแม่ยะ นํ้าตกแม่กลาง นํ้าตกสิริภูมิ และนํ้าตกวชิรธาร 

อําเภอจอมทอง และที่อุทยานแห่งชาติออบหลวง อําเภอฮอด 


หินไนส์ดอยอินทนนท์เป็นหินชั้นเก่าแก่แห่งมหายุค 

พรีแคมเบรียนอายุกว่า ๕๙๐ ล้านปี ที่ถูกแปรสภาพในระดับ 

ปานกลางถึงสูงไม่ตํ่ากว่า ๕ ครั้ง แรงดันและความร้อน 

ใต้เปลือกโลกผ่านระยะเวลาแสนนานทําให้ผลึกแร่ที่เกิดใน 

ส่วนล่างของหินเดิมแปรสภาพ เปลี่ยนรูปทรง หรือเปลี่ยนเป็น 

แร่ชนิดอื่น เกิดเป็นหินไนส์ที่มีการเรียงตัวของแร่เป็นลวดลาย 

สีดําสลับขาว และบางส่วนถูกแปรสภาพรุนแรงจนถึงขั้น 

เริ่มหลอมเหลว จากการเคลื่อนที่ของเปลือกโลกทําให้หินไนส์ 

ดอยอินทนนท์ยกตัวอย่างต่อเนื่อง ตั้งแต่เมื่อ ๕๕ ล้านปีก่อน 

จนถึงปัจจุบัน ประกอบกับเนื้อหินไนส์ส่วนใหญ่ประกอบด้วย 

แร่ซิลิกาที่มีความแกร่งและทนทานต่อการกัดกร่อน จึง 

ทําให้ดอยอินทนนท์ตั้งตระหง่านเป็นเทือกเขาที่สูงที่สุด 

ในประเทศไทย 

CHIANG MAI 

Doi Inthanon Gneiss, the geological symbol of Chiang Mai Province, is a 

Precambrian (>590 million years ago) metamorphic rock with alternated 

dark and light strips showing beautiful dark-light layers. Doi Inthanon (Peak), 

the highest mountain peak of Thailand, where the Doi Inthanon Pagoda 

located, is the important site where this rock is cropped out. 


31

จังหวัดตรัง 

หินอ่อนตรัง 

เป็นหินอ่อนสีขาว เทาแกมชมพู ลายสีดํา 

มีความโดดเด่น สวยงาม และเป็นเอกลักษณ์ 

จังหวัดตรังจึงเป็นแหล่งผลิตหินประดับที่สำาคัญ 

ของภาคใต้ 



32 

TRANG 

The geological symbol of Trang Province is the unique white to pinky gray with black stripes 

Trang Marble. The rock is a result of metamorphism of Thung Song’s limestone caused by 

granite intrusion during the Triassic period. Trang Marble occurs along a narrow area along 

the foothills in Pak Chaem Subdistrict, Huai Yot District. There are a total of nine active 

mines with total reserves of 800 million tons. 

หินอ่อนเป็นหินแปรชนิดหนึ่งซึ่งประกอบด้วย 

แร่แคลไซต์และ/หรือโดโลไมต์ เกิดจากการแปรสภาพ 

ของหินปูนด้วยอิทธิพลของความร้อนและความกดดัน 

ทําให้หินปูนหลอมและตกผลึกใหม่มีขนาดละเอียดถึง 

หยาบ โดยปรกติจะมีเนื้อผลึกสมํ่าเสมอ หินอ่อนตรัง 

เกิดจากการแปรสภาพของหินปูนกลุ่มทุ่งสงของยุค 

ออร์โดวิเชียน เนื่องจากการแทรกดันตัวของหินแกรนิต 

แนวตอนกลางของไทยในช่วงยุคไทรแอสซิก ในทาง 

การค้าหรืออุตสาหกรรม หินอ่อนใช้เรียกหินปูนที่มี 

ผลึกที่สามารถนํามาขัดหรือใช้กับงานสถาปัตยกรรม 

ที่ละเอียดประณีต ใช้เพื่อการประดับตกแต่ง แหล่ง 

หินอ่อนในจังหวัดตรังพบเป็นแนวแคบๆ บริเวณ 

เชิงเขา ในเขตตําบลปากแจ่ม อําเภอห้วยยอด 

มีทั้งหมดจํานวน ๙ แหล่ง มีปริมาณสํารองประมาณ 

๘๐๐ ล้านตัน

จังหวัดตราด 

หินบะซอลต์ 

วัดเมืองเก่าแสนตุ่ม 

เป็นหินภูเขาไฟสีเทาเข้ม ที่แสดงการแตกเป็นแท่งรูปเสาหิน 

หกเหลี่ยมคล้ายเสาหินเมืองโบราณ พบที่วัดเมืองเก่าแสนตุ่ม และ 

โบราณสถานเขาโต๊ะโมะ หมู่ที่ ๗ บ้านอีเร็ม ตําบลประณีต อําเภอเขาสมิง 

ซึ่งเป็นสถานที่สําคัญของจังหวัดตราด 


หินบะซอลต์วัดเมืองเก่าแสนตุ่มมีเนื้อละเอียดสีเทาเข้ม 

มีแร่ดอกเป็นแร่นิลและแร่ไคลโนไพรอกซีน เกิดจากการปะทุของ 

หินหนืดใต้ผิวโลกขึ้นมาตามรอยแยกเมื่อประมาณ ๓ - ๑ ล้าน 

ปีก่อน ลาวาร้อนเหลวเมื่อขึ้นมาถึงผิวโลกจะเย็นตัวแข็งเป็นหิน 

บะซอลต์อย่างรวดเร็ว พร้อมกับมีการหดตัวของมวลหินในทุก 

ทิศทาง ทําให้เกิดการแตกเป็นกลุ่มแท่งหินรูปหกเหลี่ยมเส้นผ่าน 

ศูนย์กลาง ๑๕ - ๒๐ เซนติเมตร และยาวตั้งแต่ ๓๐ - ๑๕๐ เซนติเมตร 

บางแท่งอาจมีเหลี่ยมน้อยหรือมากกว่าหกเหลี่ยมก็ได้ 

TRAT 

The geological symbol of Trat Province is Basalt of Wat Mueang Kao Saen 

Tum, a dark volcanic rock with columnar joints that formed a similar shape 

of pillars of the ancient city. The rock was found in Mueang Kao Saen Tum 

Temple and Khao Tomo, Khao Saming District. The site is one of the most 

important place of Trat Province. 


33

จังหวัดตาก 

หินแกรนิตตาก 

เป็นหินอัคนีสีเทาอมฟ้า หรือเรียกว่าฟ้าดิบ ซึ่งเป็นสี 

ที่มีความสวยงามและมีความเป็นเอกลักษณ์โดดเด่นเฉพาะ 

จังหวัดตากเป็นจังหวัดที่ผลิตหินประดับชนิดหินแกรนิตที่ใหญ่ 

ที่สุดในประเทศไทย 



34 

TAK 

Tak Granite is the geological symbol of Tak Province. This bluish gray intrusive igneous rock of 

unique beauty and high quality has long been used as a dimension stone for decoration. Tak is 

thus famous for its largest center for granite dimension stone production site of the country. 

หินแกรนิตที่ถือเป็นสัญลักษณ์ของจังหวัดตาก 

เป็นหินแกรนิตที่มีสีเทาอมฟ้าซึ่งเป็นสีของแร่เฟลด์สปาร์ 

กลุ่มแพลจิโอเคลส (Plagioclase) หินแกรนิตตากเป็น 

ส่วนหนึ่งของหินแกรนิตแนวตะวันออก (Eastern Belt Granite) 

ซึ่งเป็นหนึ่งในแนวหินแกรนิตจํานวน ๓ แนวของไทย หินแกรนิต 

ในแนวตะวันออกมักเกิดเป็นมวลหินขนาดเล็ก หรืออาจเกิด 

เป็นมวลหินขนาดใหญ่ที่ประกอบด้วยมวลหินขนาดเล็กๆ ของ 

หินแกรนิตชนิดต่างๆ แทรกทับซ้อนกันอยู่ หินแกรนิตแนวนี้ 

มีประเภทหินและแร่ประกอบหินแตกต่างกันมาก ตั้งแต่ที่มีเนื้อหิน 

ใกล้เคียงกับหินภูเขาไฟ มีสีเข้มมากถึงดํา จนถึงเป็นหินแกรนิตแท้ๆ 

เนื้อหยาบและสีจาง ผลึกแร่มักจะไม่แสดงการเรียงตัวเหมือนหินแกรนิต 

ฟ้าดิบ และจะพบเศษหินแปลกปลอม (xenolith) ประเภทหินอัคนี 

สีเข้มและหินภูเขาไฟปนอยู่ในเนื้อหินแกรนิตเสมอ

จังหวัดนครนายก 

หินสบู่ดิกไคต์ 

หินชนิดนี้มีชื่อเรียกทางธรณีวิทยาว่าแร่ดิกไคต์ และ 

มีชื่อเรียกโดยทั่วไปว่าหินอ่อนหรือหินสบู่ เป็นแร่ดินชนิดหนึ่ง 

มีเนื้อละเอียดคล้ายสบู่ มีสีเทาอ่อนหรือสีเขียวตองอ่อน ใช้ทํา 

เครื่องประดับ งานแกะสลัก หรืออุตสาหกรรมเซรามิก หินสบู่ 

ดิกไคต์พบเฉพาะที่เขาชะโงก ตําบลพรหมณี อําเภอเมือง 

นครนายก 


ดิกไคต์ (Dickite) เป็นแร่ดินชนิดหนึ่งในกลุ่ม 

เคโอลิไนต์ ซึ่งมีองค์ประกอบทางเคมีเหมือนกัน แต่มี 

โครงสร้างผลึกต่างกัน พบเป็นหินแข็ง มีสีหลากหลาย 

ตั้งแต่เทาอ่อน นํ้าตาลอ่อน ไปจนถึงเขียวตองอ่อน ดิกไคต์ 

เกิดจากการที่นํ้าแร่ร้อนและแก๊สซึมผ่านรอยแตกของหินเดิม 

ที่เป็นหินไรโอไลต์และทัฟฟ์ แล้วเปลี่ยนสภาพแร่ประกอบ 

หินเดิมให้เป็นแร่ดิกไคต์ หรือเกิดจากการที่นํ้าแร่ไหลเข้าไป 

บรรจุในรอยแตกที่มีอยู่ในหิน การแพร่กระจายของแร่ 

จึงสัมพันธ์กับแนวโครงสร้างธรณีวิทยา การใช้ประโยชน์ 

ขึ้นอยู่กับคุณภาพแร่ตามปริมาณของอะลูมินา คือ ร้อยละ 

๒๘ - ๓๒ ส่วนมากใช้ทำาเครื่องประดับหรืองานแกะสลัก เช่น 

พระพุทธรูป แจกัน ฯลฯ ร้อยละ ๑๑ - ๒๘ ใช้ในอุตสาหกรรม 

เซรามิก ที่ตํ่ากว่านั้นใช้ผสมทําปูนซีเมนต์ขาว 

NAKHON NAYOK 

The geological symbol of Nakhon Nayok Province is dickite. Usually referred to 

as “soft rock” or “soap rock”, the pale green to pale brown “dickite” is in fact 

one of the kaolinite group formed under the influence of hydrothermal water that 

seeped through fractures in parent rocks, e.g. rhyolite and tuff. Dickite usually 

contains a considerable amount of alumina (28 - 32 percent) and always used 

as carving materials or ceramics. 


35

จังหวัดนครปฐม 

ทรายบกกำาแพงแสน 

เป็นทรายปนกรวดสีนํ้าตาลอ่อน ที่เกิดจากการสะสมตัว 

แบบเนินตะกอนรูปพัดของแม่นํ้าเมื่อประมาณ ๗ แสนปีก่อน 

จนเป็นแหล่งทรายขนาดใหญ่ที่มีปริมาณทรายมหาศาล เช่น 

ที่บ้านหนองกร่าง ตําบลทุ่งลูกนก อําเภอกําแพงแสน จังหวัด 

นครปฐม ในอดีตทรายบกกําแพงแสนเคยเป็นแหล่งวัสดุ 

ก่อสร้างขนาดใหญ่และสําคัญที่สุดของกรุงเทพมหานคร 


36 

NAKHON PATHOM 

Kamphaeng Saen Alluvial Sand is the geological symbol of Nakhon Pathom Province, 

comprising pale brown gravels and sand with fragments of wood and animal bones 

deposited as alluvial fan around 700,000 years ago. Kamphaeng Saen Sand used to be the 

largest and most important construction material for Bangkok Metropolitan. 


ทรายบกกําแพงแสนมีขนาดตั้งแต่ทราย 

ละเอียดถึงหยาบมาก เนื้อร่วน สีนํ้าตาลอ่อน 

มีกรวดปน เม็ดทรายประกอบด้วยแร่ควอตซ์ 

และเศษหินชนิดต่างๆ เม็ดค่อนข้างมน การคัด 

ขนาดไม่ดี มักพบเศษไม้หรือเศษกระดูกปะปน 

ด้วยเล็กน้อย เกิดจากการสะสมตัวแบบเนิน 

ตะกอนรูปพัด (alluvial fan deposit) ขนาด 

ใหญ่มากของแม่นํ้าแม่กลองในช่วงที่ไหลลงสู่ 

ที่ราบลุ่มเจ้าพระยา

จังหวัดนครพนม 

รอยตีนไดโนเสาร์ท่าอุเทน 

เป็นซากดึกดําบรรพ์รอยตีนไดโนเสาร์กินรีมิมัส บนหินทราย 

สีแดงอายุกว่า ๑๐๐ ล้านปี ที่สมบูรณ์และพบมากที่สุดในเอเชียตะวันออก 

เฉียงใต้ ด้วยความสําคัญทั้งทางด้านโบราณชีววิทยาและธรณีวิทยา 

กรมทรัพยากรธรณีจึงได้ประกาศให้เหมืองหินทรายเก่า หมู่ที่ ๒ ตําบล 

พนอม อําเภอท่าอุเทน จังหวัดนครพนม เป็นแหล่งซากดึกดําบรรพ์ 

ขึ้นทะเบียนแห่งแรกของประเทศ เมื่อวันที่ ๑๘ พฤษภาคม ๒๕๕๔ 

พร้อมทั้งพัฒนาเป็นแหล่งศึกษาเรียนรู้และท่องเที่ยวทางธรณีวิทยา 

โดยส่งมอบให้จังหวัดนครพนมบริหารจัดการ 


แหล่งรอยตีนไดโนเสาร์ท่าอุเทนเป็นรอยพิมพ์แนวทางเดิน 

ของฝูงไดโนเสาร์นกกระจอกเทศกินรีมิมัส จำานวนมากกว่า ๓๒ แนว 

บนชั้นหินทรายสีนํ้าตาลแกมแดงและหินโคลนสีนํ้าตาลแดงของ 

หมวดหินโคกกรวด กลุ่มหินโคราช ยุคครีเทเชียสตอนกลาง ลักษณะ 

รอยตีนที่พบแบ่งออกเป็น ๓ กลุ่ม คือ กลุ่มของไดโนเสาร์นกกระจอกเทศ 

กินรีมิมัส ลักษณะของรอยตีนเป็น ๓ นิ้ว คล้ายรอยตีนไก่ ที่ปลายนิ้ว 

มีร่องรอยของเล็บแหลมคม บางรอยมีรอยครูดของเล็บให้เห็น แสดง 

ลักษณะของสัตว์กินเนื้อเป็นอาหาร เดินด้วย ๒ ขาหลัง จํานวน ๒๐๐ รอย 

เหยียบยํ่าบนรอยริ้วคลื่น (ripple marks) และรอยระแหงโคลน 

(mudcracks) โบราณ นอกจากนี้ยังพบกลุ่มของไดโนเสาร์ออร์นิโธพอด 

และกลุ่มของจระเข้ขนาดเล็กอีกหลายแนว และยังพบรูปพิมพ์นูน 

ของรอยตีนไดโนเสาร์ที่สมบูรณ์อีกมากมายใต้ชั้นหินทรายที่ปิดทับบน 

รอยพิมพ์เหล่านี้อีกด้วย 

NAKHON PHANOM 

The over 100-million-year-old Tha Uthen Dinosaur Footprints on red 

sandstone rock unit represent the geological symbol of Nakhon Phanom 

Province. The site was considered the best preserved Kinnareemimus 

dinosaur footprints and most abundant in Southeast Asia region found 

in sandpits of Tha Uthen District. The Department of Mineral Resources 

has realized the importance of the site thus registered as the first fossil 

site of the country on 18 May 2011 as well as developed it to be a study 

and geotourism site of the province. Other geological features of 

sandstone unit include ripple marks and mudcracks. 


37

จังหวัดนครราชสีมา 

ไม้กลายเป็นหิน 

เป็นซากดึกดําบรรพ์ชนิดพืช เกิดจากสารละลายซิลิกา 

เข้าไปแทนที่เนื้อไม้ ทําให้แข็งเป็นหิน แต่ยังคงสภาพโครงสร้าง 

เนื้อไม้เดิมไว้ จังหวัดนครราชสีมาเป็นจังหวัดที่พบไม้กลายเป็นหิน 

มากที่สุดในประเทศ และยังเป็นที่ตั้งของพิพิธภัณฑ์ไม้กลายเป็น 

หินที่ใหญ่ที่สุดของประเทศ 


38 

NAKHON RATCHASIMA 

The geological symbol of Nakhon Ratchasima Province is petrified wood. 

Petrified wood is a kind of plant fossil that its structure was replaced by silica 

solution making it rock solid with some remain of wood tissues. Nakhon 

Ratchasima is the province where petrified wood has been most abundant 

and the largest petrified wood collection and museum of the country is 

located. 


ไม้กลายเป็นหินคือซากดึกดําบรรพ์ของพืช เกิดจาก 

ท่อนไม้ถูกฝังกลบและแช่อยู่ในสารละลายซิลิกาที่มีความเข้มข้น 

สูงเพียงพอในสภาพที่ขาดออกซิเจน ทําให้เนื้อไม้ไม่เน่าเปื่อย 

บางช่วงเวลาที่ท่อนไม้และสารละลายซิลิกาได้สัมผัสกับออกซิเจน 

ทําให้สารละลายซิลิกาตกตะกอนในรูปของซิลิกาเจล สะสมตัว 

แทนที่ช่องว่างของเนื้อไม้ ด้วยระยะเวลานับร้อยนับพันปีทําให้ 

ท่อนไม้กลายเป็นเนื้อหินโดยที่ยังรักษาโครงสร้างเนื้อไม้ดั้งเดิมเอาไว้ 

เนื้อไม้กลายเป็นหินบางส่วนมีการพัฒนาเป็นโอปอลที่มีสีสัน 

สวยงาม โดยแร่ธาตุต่างๆ ที่ปะปนอยู่ทําให้เกิดสีต่างๆ กัน เช่น 

สีดําจากคาร์บอน สีแดง-นํ้าตาล-เหลืองจากเหล็กออกไซด์ เป็นต้น

จังหวัดนครศรีธรรมราช 

หินปูนทุ่งสง 

เป็นหินปูนเนื้อดินสีเทาเข้ม ที่สะสมตัว 

บริเวณทะเลนํ้าตื้นเมื่อ ๔๕๐ ล้านปีก่อน 

มีลักษณะโดดเด่นเฉพาะตัวและเป็นกลุ่มหิน 

ที่ได้รับคัดเลือกให้เป็นชั้นหินแบบฉบับสําหรับ 

หินปูนยุคออร์โดวิเชียนของประเทศไทย รวมทั้ง 

เป็นแหล่งวัสดุหินสําหรับอุตสาหกรรมก่อสร้าง 

และซีเมนต์ที่สําคัญของภาคใต้ 


หินคาร์บอเนตยุคออร์โดวิเชียน รู้จักกันโดยทั่วไปใน 

ชื่อว่า “กลุ่มหินปูนทุ่งสง” ซึ่งมีสภาวะแวดล้อมการสะสมตัวใน 

บริเวณชายฝั่งทะเลนํ้าตื้น กลุ่มหินนี้มีความหนากว่า ๑,๖๐๐ เมตร 

โดยทั่วไป ประกอบด้วยหินปูนสีเทาถึงเทาดํา ชั้นหนาถึงหนามาก 

มักจะมีชั้นดินแทรกสลับ ในบางบริเวณหินปูนจะมีเนื้อเป็นเม็ดแบบ 

ไข่ปลา หรือเป็นเนื้อหินปูนโดโลไมต์ ส่วนบนของกลุ่มหินนี้จะเป็น 

หินปูนที่มีเนื้อดินปน และในบางบริเวณมีหินดินดานสีเทาดํา 

แทรกสลับ ในเนื้อหินปูนทุ่งสงมักพบซากดึกดําบรรพ์ที่เกิดในทะเล 

อาทิ หอยฝาเดียว แบรคิโอพอด ไทรโลไบต์ และนอติลอยด์ 

NAKHON SI THAMMARAT 

Thung Song Limestone is the geological symbol of Nakhon Si Thammarat Province. The dark gray Thung Song 

limestone was accumulated in shallow sea environment about 450 million years ago with the thickness over 

1,600 meters. This is the type locality of the Thung Song Group. 


39

จังหวัดนครสวรรค์ 

หินแกรนิตสีส้ม 

นครสวรรค์ 

เป็นหินประดับที่มีความสวยงาม เป็น 

เอกลักษณ์โดดเด่นของจังหวัด นิยมนํามาทําหิน 

ประดับอาคาร แหล่งหินแกรนิตสีส้มพบตาม 

เนินเขาและเขาโดดทางทิศตะวันออกของ 

จังหวัด เช่น ที่เขาพระ-เขาสูง ตําบลหนองกลับ 

และที่ตําบลหนองบัว อําเภอหนองบัว และ 

อําเภอไพศาลี 



40 

NAKHON SAWAN 

Nakhon Sawan Orange Granite is the geological symbol of Nakhon Sawan Province. 

The granite formed as a part of Central Belt Granite of the country of Triassic age 

(225 - 210 million years ago). This porphyritic rock clearly exhibits its pink to orange 

background as a result of the changing of orthoclase feldspar (white) to microcline 

feldspar (pink). The outcrops also show exfoliation feature. 

หินแกรนิตสีส้มนครสวรรค์เป็นหินแกรนิต 

เนื้อดอกขนาดปานกลาง พื้นหินมีสีชมพู สีเทาอมส้ม 

และสีส้ม โดยมีลายจุดสีดําของแร่สีเข้มแทรกประอยู่ 

ทั่วไป สําหรับสีชมพูหรือสีส้มที่พบในเนื้อหินแกรนิต 

เป็นผลจากการเปลี่ยนแปลงชนิดของแร่เฟลด์สปาร์ 

ภายในเนื้อหิน จากแร่ออร์โทเคลส (Orthoclase) ซึ่งมี 

สีขาวไปเป็นแร่ไมโครไคลน์ (Microcline) ซึ่งมีสีชมพู 

หินแกรนิตสีส้มนครสวรรค์เป็นส่วนหนึ่งของหินแกรนิต 

แนวกลางของประเทศไทย ยุคไทรแอสซิก (๒๒๕ - ๒๑๐ 

ล้านปี) เกิดจากการเย็นตัวอย่างช้าๆ ของหินหนืดใต้ผิว 

โลกที่มีส่วนประกอบของแร่อัลคาไลเฟลด์สปาร์และ 

แร่ควอตซ์เป็นส่วนใหญ่ ภายหลังจากการยกตัว 

อันเนื่องมาจากการเคลื่อนที่ของเปลือกโลก หินแกรนิต 

ได้ขยายตัวและผุพังทําลายด้วยเหตุจากสภาพ 

ภูมิอากาศ ทำาให้พบหย่อมเขาแกรนิตสีชมพูโค้งมน 

ที่แสดงการแตกเป็นกาบ (exfoliation) คล้ายหัวหอม

จังหวัดนนทบุรี 

ดินดำาสวนทุเรียน 

เป็นดินเหนียวสีนํ้าตาลเข้มถึงดํา เนื้อแน่น เหนียว 

เกิดในบริเวณที่ราบนํ้าท่วมถึงริมแม่นํ้าเจ้าพระยา เป็นชั้นดินที่มี 

คุณสมบัติพิเศษที่ทําให้ทุเรียนเมืองนนท์มีรสชาติอร่อย แตกต่าง 

จากที่อื่น 


เมื่อประมาณ ๖,๐๐๐ ปีที่ผ่านมา ระดับนํ้าทะเลมีการเปลี่ยนแปลง 

ขึ้นสูงสุดถึงระดับประมาณ ๔ เมตรจากระดับนํ้าทะเลปัจจุบัน 

หลังจากนั้นนํ้าทะเลมีการขยับขึ้นลงอย่างต่อเนื่องจนกระทั่งลดลงมา 

อยู่ที่ระดับปัจจุบัน เมื่อประมาณ ๒,๐๐๐ ปีที่ผ่านมา การเปลี่ยนแปลง 

ระดับของนํ้าทะเลทำาให้เกิดเป็นที่ราบภาคกลางตอนล่าง ต่อมา 

เมื่อแม่นํ้าเจ้าพระยาหลากล้นตลิ่งและเกิดนํ้าท่วมทุกปี พร้อมกับ 

พัดพาเอาตะกอนและอินทรียสารมาสะสมในที่ราบนํ้าท่วมถึง เกิดเป็น 

ดินเหนียวสีดํา เม็ดละเอียดมาก เนื้อแน่นเหนียว ที่อุดมสมบูรณ์ 

เหมาะสําหรับการทํานาและสวนผลไม้ 

NONTHABURI 

Black Earth Soil for Durian Plantation is the geological symbol of Nonthaburi Province. The secret 

behind the best taste of durian in Nonthaburi is its fertile dark soil that used for the plantation of durian. This 

fine-grained, dark gray to black, massive clay was formed from the sediments deposited caused by the 

annual overflow of the Chao Phraya River. 


41

จังหวัดนราธิวาส 

ดินขาวนราธิวาส 

เป็นแร่ดินชนิดหนึ่ง มีสีขาว เนื้อละเอียด ดินขาวนราธิวาส 

มีความพิเศษคือ มีความขาวกว่าดินขาวในที่อื่นๆ เนื่องจากมีปริมาณ 

เหล็กเจือปนน้อยมาก จึงใช้เป็นตัวเติมในอุตสาหกรรมกระดาษ สี 

ไฟเบอร์กลาส และใช้เป็นส่วนผสมของเนื้อดินปั้นในอุตสาหกรรม 

เครื่องเคลือบดินเผาที ่ต้องการความขาวเป็นพิเศษ พบมากบริเวณ 

ที ่ราบเชิงเขาบ้านบาดู ตําบลจวบ อําเภอเจาะไอร้อง จังหวัดนราธิวาส 

ริมทางหลวงสายนราธิวาส-สุไหงโกลก และตามที่ราบเชิงเขาหินแกรนิต 

แถบอําเภอสุไหงปาดี 



42 

NARATHIWAT 

The geological symbol of Narathiwat Province is Narathiwat Kaolinite. This white and fine-grained Narathiwat kaolinite 

was formed through the weathering of white granite found along the Tanyong Range located along the easternmost 

part of the province. This kaolinite inhibits lower amount of iron content than any other places in the country thus 

being used in paper and ceramic industries. This kaolinite can be found along the plain around the granite foothills. 

ดินขาวนราธิวาสเป็นแร่ดินขาวที่มีปริมาณอะลูมินาตํ่า 

แต่มีความขาวมากกว่าดินขาวในพื้นที่อื่นๆ ของประเทศ เกิดจาก 

การผุพังของหินแกรนิตสีขาวเนื้อหยาบปานกลางตามแนวเขา 

ตันหยง ทางทิศตะวันออกสุดของจังหวัด ซึ่งเป็นแนวหินแกรนิต 

แนวตอนกลางของไทย (Central Belt Granite) ที่เป็นผลมาจากการ 

ชนกันของแผ่นเปลือกโลกในช่วงยุคไทรแอสซิก ทําให้เปลือกโลก 

บางส่วนหลอมเหลวและตกผลึกใหม่เป็นมวลหินแกรนิตระดับตื้น 

ต่อมากระบวนการนํ้าร้อนและแก๊สร้อนบริเวณขอบนอกของแกรนิต 

ได้เปลี่ยนแร่เฟลด์สปาร์ในเนื้อหินให้กลายเป็นแร่ดินขาว 

(Kaolinization) และถูกพัดพามาทับถมใหม่ในพื้นที่แหล่งดินขาว 

ในปัจจุบัน

จังหวัดน่าน 

แร่โครไมต์น่าน 

เป็นแร่โลหะชนิดหนึ่งสีนํ้าตาลดําหรือสีดําด้าน ใช้ทําโลหะ 

ผสม ทําให้เนื้อแข็ง เหนียว และทนทาน กันสนิมและปฏิกิริยาเคมี 

ทนต่อการขัดสี ต้านการกัดกร่อน ทนไฟฟ้าและความร้อน ใช้ชุบ 

หรือเคลือบผิวโลหะทําให้เป็นเงามัน ในทางเคมีใช้ทําสารประกอบ 

สําหรับทําสีทาและสีย้อม นอกจากนี้ใช้ทําวัสดุทนไฟ เช่น ทําอิฐ 

บุเตาถลุงโลหะ เตาหลอมแก้ว และเตาเผาซีเมนต์ แร่โครไมต์จัดว่า 

เป็นแร่ที่หายากของประเทศ โดยพบเป็นแหล่งแร่ขนาดใหญ่เฉพาะ 

ในอําเภอนาน้อย จังหวัดน่าน 


แร่โครไมต์เป็นสินแร่ชนิดเดียวของธาตุโครเมียม มักพบ 

เป็นมวลเม็ดเนื้อแน่น สีดำาแบบเหล็กหรือดำานํ้าตาล สีผงสีนํ้าตาล 

เข้ม ความแข็งขนาดขีดเหล็กเข้า โปร่งแสงถึงทึบแสง วาวแบบ 

โลหะถึงกึ่งโลหะ หรือผิวด้านๆ คล้ายยางมะตอย พบเกิดสัมพันธ์ 

กับหินอัคนีสีเข้ม (เมฟิกและอัลตราเมฟิก) ที่พบเป็นแนวยาวทาง 

ทิศใต้ของจังหวัดน่าน โดยตกผลึกแยกตัวออกมาจากหินหนืด 

จมตัวลงและสะสมตัวเป็นชั้นแร่ กระเปาะแร่ แร่บางส่วนถูก 

ดันออกไปแข็งตัวเป็นสายแร่หรือกระเปาะแร่ภายในหน่วยหิน 

เพริโดไทต์และเซอร์เพนทิไนต์ 

NAN 

Nan Chromite is the geological symbol of Nan Province. Chromite is brownish black to dull black metallic 

mineral used in various industries including alloy and metal coating to prevent rust. The mineral is usually 

formed in association with mafic and ultramafic rocks through magmatic segregation. Chromite deposit 

is found in Na Noi District. 


43

จังหวัดบึงกาฬ 

หินทรายภูทอกน้อย 

เป็นหินทรายสีแดงริ้วลายขาว ที่เกิดจากการสะสมตะกอน 

ของดินลมหอบในสภาวะแห้งแล้งเมื่อ ๗๕ ล้านปีก่อน พบเป็น 

เขาลูกโดดยอดราบ หน้าผาสูงชัน ตามแนวเทือกเขาภูสิงห์- 

ภูทอกใหญ่ และภูวัว บางครั้งพบเป็นลานหินหรือเนินเขาตาม 

พุทธสถานที่สําคัญ เช่น ที่วัดเจติยาคีรีวิหาร 

เขาภูทอกน้อย อําเภอศรีวิไล หินทราย 

ที่เขาภูทอกน้อยจัดเป็นหนึ่ง 

ในชั้นหินแบบฉบับของ 

ประเทศไทย 


44 

BUENG KAN 

Phuthok Noi Sandstone is the geological symbol of Bueng Kan 

Province. The sandstone unit formed isolated hill surrounded by 

steep cliffs, namely Phu Thok Noi, as a part of Phu Singh - Phu 

Thok Yai Range. A series of clastic sedimentary beds of Phu Thok 

Noi reveal alternate high and low resistance of rocks to weathering 

and erosion process. Sedimentary structure and texture such as 

ripples and cross-bedding found in the rock units are also important 

features and difficult to find. 


เขาภูทอกน้อยเป็นส่วนหนึ่งของหมวดหินภูทอก ประกอบด้วย 

หินทรายสองชนิดสลับกัน ชนิดแรกเป็นหินทรายเนื้อละเอียดมากถึงหินทราย 

แป้งเนื้อปนปูน การจับตัวค่อนข้างดี เนื้อหินแสดงริ้วลายลอนคลื่น พบ 

การแตกแบบหมอนบนผิวหน้าของชั้นหิน หินทรายชนิดที่สองเป็นหินทราย 

เนื้อละเอียดถึงหยาบ การจับตัวไม่ดีนัก พบแนวชั้นเฉียงระดับหลายทิศทาง 

อยู่ทั่วไป หินทรายภูทอกเกิดจากการสะสมตะกอนที่พัดพาโดยนํ้าและลม 

ในสภาพภูมิอากาศแห้งแล้ง ช่วงอายุยุคครีเทเชียสตอนปลายหรือ ๗๕ 

ล้านปีมาแล้ว และได้ยกตัวขึ้นเป็นเทือกเขาภายหลังจากการเคลื่อนที่ของ 

เปลือกโลกในช่วง ๕๕ ล้านปีที่ผ่านมา หลังจากนั้นสภาพภูมิอากาศบนผิวโลก 

ได้กัดกร่อนเทือกเขานี้ให้กลายเป็นเขาลูกโดดในปัจจุบัน โดยลักษณะการ 

เว้าของชั้นหินที่มีความคงทนต่อการผุพังตํ่าและสูงสลับกัน รวมไปถึง 

ลวดลายภายในชั้นหินซึ่งมีลักษณะคล้ายลอนคลื่นและลายเฉียงไปมาตาม 

ชั้นหิน ถือว่าเป็นลักษณะที่สําคัญและหาได้ยากยิ่งในประเทศ

จังหวัดบุรีรัมย์ 

หินบะซอลต์เขาพนมรุ้ง 

เป็นหินภูเขาไฟสีดําที่เกิดจากการไหลหลากของลาวา 

ในอดีตที่ปัจจุบันยังคงลักษณะโดมรูปโล่ของภูเขาไฟ (shield 

volcano) ได้สมบูรณ์ และเป็นที่ตั้งของปราสาทเขาพนมรุ้ง 

อําเภอเฉลิมพระเกียรติ จังหวัดบุรีรัมย์ ซึ่งเป็นโบราณสถาน 

และเป็นแหล่งท่องเที่ยวที่สําคัญของจังหวัด 


เขาพนมรุ้งมีลักษณะภูมิสัณฐานที่หลงเหลือ 

อยู่ของภูเขาไฟแบบลาวาโดมรูปโล่ ประกอบด้วย 

หินบะซอลต์ประเภทฮาวายไอต์ (Hawaiite) 

เนื้อละเอียด สีเทาถึงเทาดํา ปกคลุมพื้นที่รอบเขา 

บริเวณปล่องภูเขาไฟพบตะกรันภูเขาไฟ (scoria) 

ซึ่งมีรูพรุนมาก หินบะซอลต์เขาพนมรุ้งมีลักษณะ 

เนื้อหินและรูปแบบการเกิดเช่นเดียวกับหินบะซอลต์ 

ที่เขากระโดง ภูพระอังคาร และเขาไปรบัด โดย 

ทั้งหมดจัดอยู่ในหน่วยหินบะซอลต์บุรีรัมย์ ซึ่งเกิด 

จากลาวาหลอมเหลวใต้เปลือกโลกที่ปะทุขึ้นมา 

ในยุคควอเทอร์นารีเมื่อประมาณ ๙ แสนปีก่อน 

BURI RAM 

The geological symbol of Buri Ram Province is Khao Phanom Rung Basalt. The black Phanom 

Rung Basalt formed as lava flow that still perfectly remains its shape of shield volcano. The basalt 

of the area is of hawaiite with some of the scoria. Volcanism took place during the Quaternary, 

i.e. around 900,000 years ago. This is the place where the historical site of Phanom Rung Stone 

Sanctuary is located on the top of the hill as one of the most important tourism sites in Buri Ram. 


45

จังหวัดปทุมธานี 

หอยนางรมยักษ์ 

เป็นซากดึกดําบรรพ์หอยสองฝาที่เกิดจากการ 

พัดพาของนํ้าทะเลเข้ามาสะสมตัวเมื่อ ๕,๕๐๐ ปีก่อน 

พบมากที่สุดในประเทศไทยที่วัดเจดีย์หอย ตําบลบ่อเงิน 

และที่วัดสุวรรณประดิษฐ์ ตําบลระแหง อําเภอลาดหลุมแก้ว 

จังหวัดปทุมธานี 


46 

PATHUM THANI 

Giant Oyster Fossils (Crassostrea gigas), the geological symbol of 

Pathum Thani Province, deposited about 5,500 years ago along the 

ancient tidal flat area or coastal zone, especially in Chedi Hoi Temple, 

Bo Ngoen Subdistrict and Suwanpradit Temple, Rahaeng Subdistrict, 

Lat Lum Kaeo District. This 1-m-thick layer of giant oyster fossils 

were deposited along with layers of silty and sandy clay of the upper 

Quaternary sediment representing a part of Bangkok Clay deposit. 


ซากหอยนางรมยักษ์เป็นหอยตะโกรมขนาดใหญ่ อยู่ในสกุล 

หอยนางรมที่มีชื่อทางวิทยาศาสตร์ว่า Crassostrea gigas บางตัวอาจมี 

ขนาดยาวถึง ๔๐ เซนติเมตร พบทั่วไปบริเวณชายฝั่งนํ้าทะเลขึ้นลง บริเวณ 

นํ้ากร่อย สําหรับจังหวัดปทุมธานี พบชั้นหอยนางรมยักษ์โบราณชั้นหนา 

ประมาณ ๑ เมตร ฝังกระจายอยู่ในชั้นดินปนทรายแป้งและทรายละเอียด 

สีเทาเข้ม พบเปลือกหอยทะเลอีกหลายชนิดปะปนอยู่ในชั้นหอย ซึ่งเป็น 

หลักฐานแสดงขอบอ่าวไทยสมัยโบราณประมาณ ๕,๕๐๐ ปีก่อน เหนือชั้นหอย 

เป็นชั้นดินเหนียวสีดําเทาเข้ม หนาประมาณ ๒ เมตร ถัดขึ้นไปเป็นชั้นทราย 

ขี้เป็ด หนาประมาณ ๒ เมตร และปิดทับด้วยชั้นดินบนอีกประมาณ ๑ เมตร 

ชั้นตะกอนทั้งหมดนี้จัดอยู่ในหน่วยตะกอนที่เรียกว่า ชุดดินเหนียวกรุงเทพฯ 

ซึ่งปกคลุมพื้นที่ทางตอนใต้ของลุ่มแม่นํ้าเจ้าพระยา และจัดเป็นลําดับ 

ชั้นตะกอนส่วนบนสุดของหน่วยตะกอนยุคควอเทอร์นารีในพื้นที่นี้

จังหวัดประจวบคีรีขันธ์ 

หินปูนเขาช่องกระจก 

เป็นหินปูนที่เกิดในทะเลนํ้าตื้นเมื่อ ๒๘๐ ล้านปี 

ก่อน พบที่เขาช่องกระจก ตําบลอ่าวน้อย อําเภอเมือง 

ประจวบคีรีขันธ์ ซึ่งเป็นเขาหินปูนที่ถูกนํ้าและลมกัดเซาะ 

จนทะลุเป็นช่องขนาดใหญ่ คล้ายมองทะลุกระจกใส 

ที่ติดอยู่บนภูเขาจากด้านหนึ่งไปอีกด้านหนึ่ง จึงเป็นสถานที่ 

ท่องเที่ยวที่มีภูมิทัศน์สวยงาม แปลกตา และเป็นสัญลักษณ์ 

ของจังหวัดประจวบคีรีขันธ์ 


หินปูนเขาช่องกระจกจัดอยู่ในกลุ่มหินราชบุรี 

ตามการลําดับชั้นหินทางธรณีวิทยาของประเทศไทย 

เป็นหินปูนสีเทาชั้นบางถึงไม่แสดงชั้น มักพบซาก 

ดึกดําบรรพ์ อาทิ คตข้าวสาร พลับพลึงทะเล และ 

ปะการังในเนื้อหิน หินปูนดังกล่าวเกิดจากการสะสมตัว 

ของตะกอนคาร์บอเนตในทะเลโบราณยุคเพอร์เมียน 

ซึ่งเป็นยุคที่สิ่งมีชีวิตในทะเลเจริญพันธุ์สูงสุด ต่อมา 

การเคลื่อนที่ของแผ่นเปลือกโลกทําให้แอ่งตะกอน 

คาร์บอเนตในทะเลถูกยกตัวขึ้นจนกลายเป็นภูเขา เกิด 

รอยแตกหลายทิศทางตัดกันในเนื้อหินอันเนื่องจาก 

ผลของแรงบีบอัดและคลายตัวที่กระทําต่อชั้นหิน 

จากนั้นกระบวนการกัดกร่อนจากนํ้าและลมทําให้เกิด 

การถล่มของชั้นหินที่มีรอยแตกมากและถี่ ส่งผลให้ 

เขาหินปูนทะลุเป็นรูโหว่ขนาดใหญ่ดังที่เห็นในปัจจุบัน 

PRACHUAP KHIRI KHAN 

The geological symbol of Prachuap Khiri Khan Province is Khao Chong Krachok 

Limestone, which was formed under shallow sea environment of Permian time about 

280 million years ago. The rock unit belongs to Ratburi Group. The present natural 

bridge formed over the top of the hill was a result of weathering and erosion caused 

by wind and water, in association with various fractures within the rock unit itself. 


47

จังหวัดปราจีนบุรี 

ศิลาแลงศรีมโหสถ 

เป็นดินที่ถูกนํ้าเหล็กออกไซด์แทรกขึ้นมาเชื่อมประสาน 

ทําให้เกิดเป็นชั้นแข็ง พบที่เมืองโบราณศรีมโหสถ ตําบลโคกปีบ 

อําเภอศรีมโหสถ ซึ่งเป็นสถานที่ที่มีชื่อเสียงของจังหวัดปราจีนบุรี 

และเป็นแหล่งศิลาแลงสําหรับใช้ก่อสร้างเมืองโบราณศรีมโหสถ 

เช่น กําแพง ผนังอาคาร พื้นอาคาร ทางเดิน เป็นต้น 



48 

PRACHIN BURI 

Si Mahosot Laterite is the geological symbol of Prachin Buri Province. The laterite was 

formed from soil that was soaked and later cemented by iron oxide solution to form 

hard layers of laterite. The laterite was reported at Si Mahosot historical site located 

in Khok Pip Subdistrict, Si Mahosot District. Si Mahosot laterite was used as main 

construction materials for the building of ancient city of Si Mahosot. 

ศิลาแลง หรือแลง (Laterite) เป็นวัสดุ 

ธรรมชาติที่เกิดขึ้นเฉพาะบริเวณมรสุมเขตร้อน 

คนเอเชียรู้จักนำามาใช้ก่อสร้างกำาแพง วัด หรือ 

โบราณสถานต่างๆ โดยทั่วไปจะพบศิลาแลงอยู่ 

บนผิวดินหรือใต้ผิวดินเพียงเล็กน้อย จึงจัดเป็น 

ตะกอนพื้นผิวที่เกิดจากกระบวนการผุพังทาง 

ธรณีวิทยา ศิลาแลงมีลักษณะเป็นรูพรุน 

มีสีแดง สีนํ้าตาลแดง และสีอิฐ ซึ่งขึ้นอยู่กับ 

ปริมาณของเหล็กและแมงกานีส เพราะว่า 

แร่เหล็กออกไซด์ ได้แก่ แร่ฮีมาไทต์ เป็น 

ส่วนประกอบหลักของศิลาแลง อะลูมิเนียม 

เป็นอีกธาตุหนึ่งที่เป็นส่วนประกอบหลักของ 

ศิลาแลง โดยจะอยู่ในรูปของแร่บอกไซต์ ส่วน 

แมงกานีสจะมีลักษณะเป็นเม็ดหรือเป็นก้อน 

เกิดจากสารละลายที่ถูกชะล้างลงมาตกทับถม 

เช่นเดียวกับเหล็กและอะลูมิเนียม 

ศิลาแลงกับลูกรังมีความสัมพันธ์กันโดยตรง 

กับหินและแร่ โดยทั่วไปในบ่อลูกรังมักพบชั้น 

ศิลาแลงอยู่ใต้ชั้นดินที่มีสารอินทรีย์ และใต้ชั้น 

ศิลาแลงลงไปจะเป็นดินเหนียวสีเทา-ขาว มีจุดประสีแดง 

สีส้ม เรียกว่า “ลูกรัง” ซึ่งวางตัวอยู่เหนือชั้นเศษหิน 

แนวหินผุ และชั้นหินดานซึ่งอยู่ล่างสุด

จังหวัดปัตตานี 

หินแกรนิตสีชมพู 

ปัตตานี 

เป็นหินอัคนีที่มีขนาดผลึกใหญ่ พื้นสีเทาเจือ 

สีชมพู มีความสวยงามและเป็นเอกลักษณ์โดดเด่น พบ 

ตามเนินเขาและเทือกเขาที่ต่อเนื่องมาจากเทือกเขาบูโด 

อําเภอมายอ และอําเภอสายบุรี นอกจากนี้ยังพบตาม 

เทือกเขาคาราคีรี รอยต่อกับจังหวัดยะลา โดยหินแกรนิต 

ที่นิยมทําเป็นหินประดับ นํามาจากแหล่งหินแกรนิต 

ทุ่งคล้า อําเภอสายบุรี และแหล่งหินแกรนิตลางา 

อําเภอมายอ 


หินแกรนิตสีชมพูปัตตานีเป็นส่วนหนึ่งของหินแกรนิตแนว 

ตอนกลาง (Central Belt Granite) บริเวณภาคใต้ของประเทศ เนื้อหิน 

ประกอบด้วยแร่อัลคาไลเฟลด์สปาร์และควอตซ์เป็นส่วนใหญ่ หินแกรนิต 

ดังกล่าวเกิดจากการชนกันของแผ่นเปลือกโลกในยุคไทรแอสซิก หรือ 

ประมาณ ๒๔๕ - ๒๐๐ ล้านปีที่ผ่านมา ส่งผลให้เปลือกโลกบางส่วน 

หลอมเหลวและตกผลึกใหม่เป็นหินแกรนิต เมื่อหินเย็นตัวลงแร่อัลคาไล 

เฟลด์สปาร์บางชนิดในเนื้อหินได้เปลี่ยนสภาพหรือเปลี่ยนชนิดแร่ ส่งผล 

ให้สีของหินแกรนิตในบางบริเวณเปลี่ยนจากสีขาวอมเทาซึ่งเป็นสีเดิม 

กลายเป็นสีนํ้าตาล ชมพู แดง ทําให้หินมีความสวยงามโดดเด่น และมี 

คุณสมบัติเป็นหินประดับได้ 

PATTANI 

Pattani Pink Granite is the geological symbol of Pattani Province. This granite exhibiting beautiful large phenocrysts with 

grayish pink background is unique for the province. The granite pluton crops out as small hills and mountain range of 

Khao Bu Do in Mayo and Sai Buri Districts and of Kharakhiri Mountain located along the Pattani - Yala boundary. Granite 

of Thung Khla site in Sai Buri District and Langa site in Mayo District are among the most favourite granite for interior 

decoration. 


49

จังหวัดพระนครศรีอยุธยา 

ดินเหนียวอยุธยา 

เป็นดินเหนียวสีนํ้าตาลเข้ม เนื้อแน่น เหนียว พบ 

บริเวณที่ราบนํ้าท่วมถึงริมแม่นํ้าเจ้าพระยา ใช้สําหรับการ 

เพาะปลูกหรือทํานาของชุมชนในจังหวัดพระนครศรีอยุธยา 

ซึ่งเป็นที่ตั้งของราชธานีเก่า และเป็นอู่ข้าวอู่นํ้าของประเทศ 

รวมทั้งใช้ทําอิฐก่อสร้างตั้งแต่โบราณ 


50 

PHRA NAKHON SI AYUTTHAYA 

The geological symbol of Phra Nakhon Si Ayutthaya Province is 

Ayutthaya Clay. This dark brown, stiff and massive clay have been 

found extensively on the Chao Phraya floodplain. The Ayutthaya clay 

have been utilized as fertile soils for vegetation and growing rice for 

people of Ayutthaya, the former capital of the country. The clay has 

also been raw materials for the production of construction bricks since 

the ancient time. 


สภาพธรณีสัณฐานของจังหวัดพระนครศรีอยุธยาเป็นที่ราบลุ่มอยู่ใน 

ภาคกลางตอนล่าง ในบริเวณที่นํ้าทะเลเคยท่วมถึง มีตะกอนทะเลอยู่ข้างล่าง 

เกิดจากตะกอนลํานํ้าผสมกับตะกอนทะเลในสภาพนํ้ากร่อย ด้วยลักษณะ 

ของพื้นที่ราบที่มีการระบายนํ้าไม่ดี การไหลบ่าของนํ้าผิวดินช้าและการ 

ยอมให้นํ้าซึมผ่านได้ช้า ทําให้ดินที่เป็นตะกอนขนาดละเอียดมากมีสภาพ 

เป็นกรดมากขึ้นตามความลึก โดยดินชั้นบนเป็นดินเหนียว สีเทาเข้ม มีสภาพ 

เป็นกรดปานกลาง (pH 6) ดินชั้นล่างตอนบนเป็นดินเหนียวมีสีเทา สีนํ้าตาล 

ปนเทา หรือสีเทานํ้าตาล มีจุดประสีแดง มีสภาพเป็นกรดจัด (pH 5.5) 

และพบจุดสีเหลืองฟางข้าว ที่ความลึก ๑๐๐ - ๑๕๐ เซนติเมตร พบรอยไถล 

ระหว่างดินชั้นบนกับดินชั้นล่าง และพบผลึกยิปซัมที่เกิดจากการรวมตัวของ 

แคลเซียมกับกํามะถันในดิน สําหรับดินชั้นล่างสุดพบว่ามีกํามะถันสูงและมี 

สภาพเป็นกรดจัดถึงจัดมาก (pH 5 - 4.5)

จังหวัดพะเยา 

ถ่านหินลิกไนต์พะเยา 

เป็นเชื้อเพลิงธรรมชาติชนิดถ่านหินลิกไนต์ เกิด 

จากการสะสมตะกอนในทะเลสาบเมื่อ ๑๓ ล้านปีก่อน 

พบที่อําเภอเชียงม่วนและอําเภอปง ซึ่งเป็นแหล่งผลิต 

ถ่านหินที่สําคัญในอดีต ปัจจุบันจังหวัดพะเยาได้ร่วมมือ 

กับกรมทรัพยากรธรณีในการพัฒนาเหมืองถ่านหิน ซึ่ง 

หมดสัญญาสัมปทานแล้ว ให้กลายเป็นแหล่งเรียนรู้ 

ทางด้านความหลากหลายทางชีวภาพโบราณเชื่อมโยง 

กับวนอุทยานไดโนเสาร์แก่งหลวง อําเภอเชียงม่วน ซึ่งพบ 

ซากฟอสซิลไดโนเสาร์ตัวแรกในภาคเหนือของประเทศไทย 


ลิกไนต์ (Lignite) เป็นถ่านหินชนิดหนึ่ง 

ที่มีคาร์บอนเป็นองค์ประกอบหลัก มีไฮโดรเจน 

ไนโตรเจน ออกซิเจน และซัลเฟอร์ประกอบอยู่ด้วย 

เพียงเล็กน้อย จัดเป็นถ่านหินคุณภาพตํ่า แหล่ง 

ถ่านหินในจังหวัดพะเยามี ๒ แหล่งใหญ่ คือ 

แอ่งเชียงม่วน และแอ่งปง โดยแอ่งเชียงม่วนพบ 

ชั้นดินดานปนถ่านและชั้นถ่านหินคุณภาพระดับ 

ลิกไนต์ถึงบิทูมินัสบริเวณรอยต่อระหว่างอําเภอ 

เชียงม่วนกับตําบลบ้านสระ และบริเวณห้วยผาลาด 

ชั้นหินถูกปิดทับด้วยกรวดทรายทางนํ้า พบซาก 

ดึกดําบรรพ์เป็นจํานวนมาก เช่น กระดูกและฟันของช้างโบราณ 

๔ งา เตตระโลโฟดอน (Tetralophodon sp.) จระเข้ ปลา 

อีเก้ง หมู ลิงอุรังอุตัง และเมล็ดพืชโบราณ มีอายุอยู่ในช่วง 

สมัยไมโอซีนตอนกลาง ส่วนแอ่งปงพบถ่านหินบริเวณห้วยทราย 

และห้วยสิงห์ เกิดเป็นชั้นบางๆ เป็นถ่านหินชนิดค่าความร้อนตํ่า 

ยังไม่เหมาะแก่การนําไปใช้งาน 

PHAYAO 

Deposited during the middle Miocene time around 13 million years ago, 

Phayao Lignite is a type of fossil fuels found in Chiang Muan and Pong 

Basins. The former inhibits better coal quality (lignite to bituminous) than 

the latter. Other fossils of both animals and plants are also abundant. This 

represents geological study sites of the province where ancient biodiversity 

exists with paleontological connection with Kaeng Luang Dinosaur Forest Park 

located in Chiang Muan District where the first dinosaur fossil in Northern 

Thailand has been reported. 


51

จังหวัดพังงา 

แร่ดีบุก 

เป็นแร่โลหะชนิดหนึ่งที่แข็ง หนัก มีผิววาวคล้ายเพชร มีสี 

นํ้าตาลหรือดําแต่สีผงมีสีขาว ใช้เคลือบโลหะอื่น เช่น เหล็ก ทองแดง 

และทองเหลือง เพื่อต้านทานการกัดกร่อน ไม่เป็นพิษต่อร่างกาย จึงใช้ 

ทำาภาชนะบรรจุอาหาร ใช้ทำาแบริงสำาหรับงานเครื่องกลในเรื่องเพลา 

ทุกประเภท ใช้ผลิตแก้วเนื้อทึบ เครื่องปั้นดินเผา เครื่องถ้วยชาม และ 

เครื่องเคลือบ แร่ดีบุกพบที่อําเภอตะกั่วป่า อําเภอคุระบุรี อําเภอเมือง 

พังงา และในทะเลอันดามัน ในอดีตแร่ดีบุกเคยเป็นแร่เศรษฐกิจ 

อันดับหนึ่ง โดยจังหวัดพังงาเป็นจังหวัดหนึ่งที่ผลิตและส่งออกแร่ 

มากเป็นอันดับต้นของประเทศ 



52 

PHANG-NGA 

The geological symbol of Phang-nga Province is Tin. Most of the tin ore in Thailand is cassiterite, which is 

a brown or black tetragonal mineral usually occurs in prismatic crystals of adamantine luster, high specific 

gravity and white streak. Due to its resistance to erosion and post no toxic to human body, tin is widely used for 

food containers, machine and ceramic industries. The mineral formed in association with Western Granite that 

intruded during the late Mesozoic Era. 

สินแร่ดีบุกในประเทศไทยทั้งหมดเป็นแร่ 

แคสซิเทอไรต์ มีรูปผลึกเป็นแท่งสี่เหลี่ยมสั้นๆ 

ปลายเป็นรูปพีระมิด สีของแร่มีสีนํ้าตาลหรือดํา สีผง 

สีขาว โปร่งแสง วาวแบบโลหะ คล้ายเพชรถึงกึ่งโลหะ 

หรือดานคล้ายดินก็มี ความแข็งระดับทําให้ตะไบเหล็ก 

และกระจกเป็นรอยได้ หนักกว่าแร่โลหะชนิดอื่น แร่ดีบุก 

จังหวัดพังงามีการเกิดสัมพันธ์กับหินแกรนิตแนวตะวันตก 

ที่แทรกดันตัวขึ้นมาในช่วงปลายของมหายุคมีโซโซอิก 

จึงมักพบสายแร่ดีบุกตามพื้นที่หินแกรนิต หรือส่วนที่ 

ผุพังหลุดออกมาและถูกพัดพาไปสะสมตามเชิงเขา 

ตามแอ่ง ที่ราบ และในท้องทะเล แร่ที่พบเกิดร่วมกับ 

แร่ดีบุกมีหลายชนิด เช่น วุลแฟรไมต์ ชีไลต์ แร่ตระกูล 

ไนโอเบียม-แทนทาลัม อิลเมไนต์ โมนาไซต์ ซีโนไทม์ 

และเซอร์คอน

จังหวัดพัทลุง 

หินปูนชัยบุรี 

เป็นหินปูนสีเทาอ่อนที่เกิดในทะเลเมื่อ 

ประมาณ ๒๒๐ ล้านปีก่อน พบที่เมืองชัยบุรี ซึ่งเป็น 

เมืองโบราณสมัยอาณาจักรศรีอยุธยา ในเขตจังหวัด 

พัทลุง หินปูนหมวดหินชัยบุรีเป็นหนึ่งในชั้นหิน 

แบบฉบับยุคไทรแอสซิกของประเทศไทย และเป็น 

แหล่งหินอุตสาหกรรมก่อสร้างที่สําคัญของจังหวัด 


หินปูนชัยบุรีพบตามเขาหินปูนลูกโดด บริเวณอำาเภอ 

ชัยบุรีและอําเภอเมืองพัทลุง ประกอบด้วยหินปูน หินปูน 

เนื้อปนโดโลไมต์ และหินโดโลไมต์ สีเทาอ่อนถึงเทาเข้ม 

ชั้นบางถึงชั้นหนามาก แสดงชั้นดี ชั้นหินวางตัวในแนวเหนือ- 

ใต้ เอียงเทไปทางทิศตะวันออก มีความหนาของชั้นหินปูน 

ต่อเนื่องประมาณ ๔๐๐ - ๕๐๐ เมตร หินปูนชัยบุรีเกิดจากการ 

สะสมตะกอนคาร์บอเนตในทะเลช่วงยุคไทรแอสซิก ในสภาพ 

ของแอ่งตะกอนทะเลที่มีความสงบนิ่ง ยาวนาน ภายหลังจาก 

การเคลื่อนตัวของชั้นเปลือกโลก แอ่งตะกอนทะเลดังกล่าว 

ได้เกิดการยกตัวพ้นระดับนํ้าทะเล กลายเป็นเทือกเขาหินปูน 

ชัยบุรี ซึ่งเป็นสถานที่สัญลักษณ์ของจังหวัดพัทลุงในปัจจุบัน 

PHATTHALUNG 

The geological symbol of Phatthalung Province is Chaiya Buri Limestone, a light gray limestone deposited in 

marine environment about 220 million years ago. Named after one of the ancient city during the Ayutthaya period, 

the Chaiya Buri limestone commonly crops out as isolated hills in Mueang Phatthalung and Chaiya Buri Districts. 

This rock unit represents one of the type sections of Triassic sedimentary rock in Thailand. It is also an important 

source of industrial rocks of the province. 


53

จังหวัดพิจิตร 

แร่ทองคำา 

เป็นแร่โลหะมีคุณค่าทางเศรษฐกิจสูง ใช้ทํา 

เครื่องประดับ ทำาเหรียญและทองแท่งเพื่อการลงทุน เป็น 

หลักประกันในการซื้อขายแลกเปลี่ยนเงินตราต่างประเทศ 

ใช้ในวงการทันตแพทย์ เป็นตัวนําไฟฟ้าที่ดีสําหรับเครื่องมือ 

วิทยาศาสตร์ วงจรอิเล็กทรอนิกส์ และอุปกรณ์ในอากาศยาน 

ปัจจุบัน จังหวัดพิจิตรมีการผลิตและส่งออกแร่ทองคำาสูง 

เป็นอันดับหนึ่งของประเทศ โดยมีแหล่งแร่ทองคําที่สําคัญ 

อยู่หลายแห่งที่แหล่งเขาพนมพา อําเภอวังทรายพูน 

และแหล่งแร่ทองคําชาตรี รอยต่อระหว่างจังหวัดพิจิตร 

กับจังหวัดเพชรบูรณ์ 



ทองคําโดยทั่วไปมักเกิดเป็นเม็ดกลม เป็นแผ่น เป็นเกล็ด 

หรือเป็นไรเล็กๆ หรืออาจพบเป็นมวลก้อน ลักษณะไม่แน่นอน 

มีสีเหลืองทองเข้ม แต่สีจะอ่อนจางลงหากมีโลหะเงินปน สีผง 

สีเหลืองทองเหมือนกับสีตัว เป็นโลหะที่อ่อนตัว ตีแผ่เป็นแผ่น 

บางๆ และดึงเป็นเส้นลวดได้ ทึบแสง วาวแบบโลหะ ทองคํา 

ละลายได้เฉพาะในกรดกัดทองเท่านั้น สําหรับแหล่งแร่ทองคํา 

เขาพนมพาเป็นแหล่งที่พบทองคําเกิดในสายแร่ควอตซ์ที่เกิดจาก 

การสะสมตัวของสารซิลิกาจากนํ้าร้อน (hydrothermal fluid) 

ตัดผ่านหินชนิดต่างๆ ทั้งหินอัคนี หินตะกอน และหินแปร และ 

สายแร่ที่มีลักษณะเป็นหินกรวดเหลี่ยม (breccia) มีแร่ควอตซ์ 

เป็นเนื้อพื้นด้วย โดยพบแร่ทองคําที่มีขนาดใหญ่เท่าเม็ดถั่วเขียว 

จนถึงขนาดมองไม่เห็นเม็ดแร่ 

54 

PHICHIT 

Gold is the geological symbol of Phichit Province. Important gold deposits include Khao Phanom Pha, Wang Sai 

Phun District and Chatree Gold Deposit located along the boundary of Phichit and Phetchabun Provinces. Gold is 

found in two types of veins: hydrothermal quartz vein that cross-cuts other geological rock units; and breccia with 

quartz matrix.

จังหวัดพิษณุโลก 

หินทรายภูหินร่องกล้า 

เป็นหินทรายสีขาวอมแดง ที่เกิดจากการสะสมตัว 

ของตะกอนแม่นํ้าในอดีตเมื่อ ๑๑๐ ล้านปีก่อน อยู่ในอุทยาน 

แห่งชาติภูหินร่องกล้า อําเภอนครไทย ซึ่งเป็นแหล่งท่องเที่ยว 

ที่สำาคัญของประเทศ เนื่องจากมีภูมิประเทศที่สวยงาม แปลกตา 

เป็นเอกลักษณ์ มีลักษณะทางธรณีวิทยาโครงสร้างที่โดดเด่น 

และยังมีความสําคัญทางประวัติศาสตร์ของไทย 


หินทรายภูหินร่องกล้าจัดอยู่ในหมวดหินภูพาน กลุ่มหิน 

โคราช ประกอบด้วยหินทรายปนกรวด และหินทรายขนาด 

ปานกลางถึงหยาบ สีเทาขาว ขาวอมแดงถึงสีนํ้าตาล เม็ดกรวด 

ที่ปะปนอยู่เป็นพวกแร่ควอตซ์ เชิร์ต แจสเปอร์ เศษหินทราย และ 

เศษหินทรายแป้ง เกิดจากการสะสมตัวและตกตะกอนจากแม่นํ้า 

โค้งตวัดในช่วงยุคครีเทเชียสตอนต้น การเคลื่อนที่ของเปลือกโลก 

ทําให้ชั้นหินยกตัวเป็นเทือกเขา และต่อมาได้เกิดกระบวนการ 

กัดกร่อนทางธรณีวิทยาตามผิวหน้าของชั้นหิน ทําให้แสดง 

ลักษณะทางธรณีวิทยาโครงสร้างที่น่าสนใจและเป็นเอกลักษณ์ 

อาทิ ลานหินแตก และลานหินปุ่ม 

ลานหินแตกเป็นลานหินกว้างที่มีร่องขนาดใหญ่ และลึก 

เป็นแนวขนานกันหรือตัดกัน ร่องลึกที่สุดประมาณ ๒๐ เมตร 

กว้างที่สุดประมาณ ๒ เมตร เกิดจากชั้นหินทรายถูกแรงบีบอัดจาก 

ธรรมชาติ ทําให้มีการโก่งงอและแตกอย่างเป็นระบบ ประกอบกับ 

อิทธิพลการกัดเซาะของนํ้าทําให้รอยแตกนั้นกว้างและลึกขึ้น 

ลานหินปุ่มมีลักษณะเป็นปุ่มหินยอดมนขนาดต่างๆ โผล่ 

ให้เห็นเป็นจุดๆ บางบริเวณเกิดเป็นกลุ่ม เป็นผลจากนํ้าฝนและ 

นํ้าผิวดินกัดเซาะเนื้อหินตามแนวรอยแยกจนผุกร่อนเป็นร่องลึก 

คงเหลือไว้แต่เนื้อหินทรายตรงกลางเป็นก้อนปุ่มมน 

PHITSANULOK 

Deposited along the ancient river around 110 million years ago, Phu Hin 

Rong Kla Sandstone represents one of the rock units in Phu Phan Formation 

of the Khorat Group. This reddish white sandstone unit crops out in Phu 

Hin Rong Kla National Park located in Nakhon Thai District. Its unique and 

beautiful landscapes, including “Lan Hin Taek” and “Lan Hin Pum” formed 

by the weathering and erosion processes through time, have made it the 

geological symbol of Phitsanulok Province. 


55

จังหวัดเพชรบุรี 

หินปูนเขานางพันธุรัต 


56 

เป็นหินปูนที่เกิดในทะเลนํ้าตื้นในอดีตเมื่อ ๒๘๐ 

ล้านปีก่อน พบตามแนวเขายาวประมาณ ๓ กิโลเมตร 

ทางทิศตะวันออกของจังหวัดเพชรบุรี หินปูนเขานางพันธุรัต 

หรือเขาเจ้าลายใหญ่-เขาจอมปราสาท อยู่ในเขตวนอุทยาน 

เขานางพันธุรัต ตําบลเขาใหญ่ อําเภอชะอํา มีลักษณะ 

ทางภูมิทัศน์เป็นประติมากรรมทางธรรมชาติที่สวยงาม 

และเป็นเอกลักษณ์ มองดูคล้ายนางยักษ์พันธุรัตนอนอยู่ 

โดยมีโกศอยู่ทางทิศใต้ และปลายเท้าหันไปทางทิศเหนือ 

ปัจจุบันเป็นแหล่งท่องเที่ยวที่สําคัญและเป็นสัญลักษณ์ 

ของจังหวัดเพชรบุรี 

PHETCHABURI 

The N-S oriented and 3 km long Limestone of Nang Phanthurat Mountain is a part of Permian Ratburi 

Limestone located in Nang Phanthurat Forest Park, Khao Yai Subdistrict, Cha-am District. It exhibits a beautiful 

and unique natural sculpture of landscape that its shape as seen from the east side looks like a sleeping female 

giant, Nang Phanthurat (a character from “Sang Thong”, a famous Thai literature). The famous Limestone of Nang 

Phanthurat Mountain, the important tourism site of the province, is thus the geological symbol of Phetchaburi. 


หินปูนเขานางพันธุรัตจัดอยู่ในกลุ่มหินราชบุรี 

มีลักษณะเป็นชั้นหินที่มีการสลับกันของหินปูนสีเทา 

ถึงเทาเข้ม หินปูนที่มีหินเชิร์ตเป็นกระเปาะ และหินปูน 

เนื้อโดโลไมต์ชั้นหนาถึงไม่แสดงชั้น พบหินทรายและ 

หินดินดานแทรกชั้นบ้าง ภายในเนื้อหินปูนมักพบ 

ซากดึกดําบรรพ์จําพวกฟิวซูลินิด แบรคิโอพอด ปะการัง 

แอมโมนอยด์ และไครนอยด์ หินปูนดังกล่าวเกิดจากการ 

สะสมตัวของตะกอนคาร์บอเนตในทะเลช่วงยุคเพอร์เมียน 

ตอนกลาง ภายหลังการสะสมตะกอน เปลือกโลก 

ได้เคลื่อนตัวและเกิดการคดโค้งโก่งงอ ส่งผลให้แอ่ง 

ตะกอนดังกล่าวถูกยกตัวขึ้นมาโผล่พ้นระดับนํ้าทะเล 

กลายเป็นเทือกเขาหินปูนขนาดใหญ่ ต่อมานํ้าฝน 

ได้ทําหน้าที่ชะล้างละลายสารแคลเซียมคาร์บอเนต 

ในหินปูนออกทีละน้อยจนเกิดลักษณะภูมิประเทศสูงตํ่า 

หยักแหลม เป็นเขานางพันธุรัตในปัจจุบัน

จังหวัดเพชรบูรณ์ 

ซากดึกดำาบรรพ์ปะการัง 

ซากดึกดําบรรพ์ปะการังมีรูปทรงโดดเด่นเป็นกอช่อ 

สวยงามและเป็นลักษณะที่หายาก ใช้เป็นหลักฐานบ่งบอกอายุ 

และสภาพการเกิดสะสมตัวในบรรพกาล พบบริเวณอำาเภอ 

ชนแดน จังหวัดเพชรบูรณ์ ต่อเนื่องไปทางอําเภอเนินมะปราง 

จังหวัดพิษณุโลก 


เมื่อประมาณ ๓๔๐ ล้านปีก่อน พื้นแผ่นดินของเพชรบูรณ์ 

เป็นทะเลตื้น สภาพภูมิอากาศเป็นแบบร้อนชื้น มีการสะสมตัวของ 

ตะกอนโคลนและทรายเป็นส่วนใหญ่ บางบริเวณนํ้าทะเลใสและสงบ 

ต่อเนื่องอย่างยาวนาน มีปะการังและสัตว์นํ้าอื่นๆ อยู่ทั่วไป เกิดเป็น 

หินปูนชั้นหนาที่มีซากดึกดําบรรพ์หลายชนิดปะปนอยู่ด้วยโดยเฉพาะ 

ซากปะการัง หลังจากนั้นเกิดการเปลี่ยนแปลงของแผ่นเปลือกโลก 

อีกหลายครั้ง แผ่นดินยกตัวขึ้นเป็นภูเขาและมีการสึกกร่อนของชั้นหิน 

กลายเป็นเทือกเขาหินปูนที่มีทิวทัศน์สวยงาม และเป็นหินปูนคุณภาพดี 

ดังที่ปรากฏในปัจจุบัน หินปูนดังกล่าวเป็นส่วนหนึ่งของหมวดหินผานกเค้า 

PHETCHABUN 

Unique and rare Coral Reef Fossils with outstanding beautiful shape of cluster occur in Chon Daen District with 

its extending toward Noen Maprang District, Phitsanulok Province. This fossil formed during the sedimentation 

of Pha Nok Khao Limestone Formation deposited about 340 million years ago. After the area was uplifted 

and eroded, it exhibits a beautiful mountain landscape with limestone of good quality. 


57

จังหวัดแพร่ 

แร่วุลแฟรม 

บริเวณดอยโง้ม บ้านปิน อําเภอลอง เคยเป็นแหล่งแร่ 

วุลแฟรมและแร่พลวงแหล่งใหญ่ของประเทศ แร่วุลแฟรมนําไป 

ใช้ในอุตสาหกรรมผสมเหล็กให้มีความแข็งแกร่ง ทําอุปกรณ์ 

ไฟฟ้า ส่วนแร่พลวงใช้ในอุตสาหกรรมโลหะผสม แร่วุลแฟรม 

ถูกคัดเลือกให้เป็นตัวแทนของทรัพยากรธรณีสัญลักษณ์ของ 

จังหวัดแพร่ 



58 

แหล่งแร่ที่ดอยโง้ม อําเภอลอง เป็นแร่วุลแฟรม 

และแร่พลวง แร่ส่วนใหญ่เป็นวุลแฟรมชนิด ferberite สีดํา 

อมนํ้าตาล ผิววาวกึ่งโลหะถึงแบบยางสน ติดแม่เหล็กแรง 

มีผลึกเป็นแผ่นซ้อนกันเป็นชั้น แร่พลวงพบน้อยกว่าและ 

เป็นชนิด stibnite สีขาวผิววาวแบบไข่มุก มีผลึกเป็นแท่ง 

สายแร่เกิดแทรกตามแนวแตกของรอยเลื่อนขึ้นมาใน 

หินโคลน หินทรายแป้งของหมวดหินวังชิ้น หินที่นํานํ้าแร่ 

ขึ้นมาคือหินแกรนิตยุคไทรแอสซิกตอนปลาย บางส่วนของ 

นํ้าแร่ที่สะสมตัวในโพรงของหินกรวดเหลี่ยมจะพบเป็น 

ผลึกแร่ที่สวยงาม 

PHRAE 

A large wolframite (ferberite) and stibnite deposit of the country is located around Doi Ngom area in Ban Pin, Long District. 

The ore occur as hydrothermal vein along fault planes that cut through mudstone and sandstone beds of Wang Chin Formation. 

The source rock is granite of the late Triassic period. Wolframite is widely used in steel and electronic industries whereas stibnite 

is utilized in alloy industry. Due to its importance, wolframite is chosen to be the geological symbol of Phrae Province.

จังหวัดภูเก็ต 

ทรายชายหาดภูเก็ต 

ทรายชายหาดภูเก็ตเป็นทรายที่เกิดจาก 

การผุพังสลายของหินแกรนิตของตัวเกาะภูเก็ต ผ่าน 

กระบวนการชะล้างจากกระแสนํ้าและคลื่น ทําให้ 

ได้หาดทรายที่ขาวและสวยงาม บริเวณนี้ยังเป็นแหล่ง 

สะสมตัวของแร่ดีบุกและแร่หายากด้วย แต่ในปัจจุบัน 

ทรายชายหาดภูเก็ตเป็นพื้นที่ท่องเที่ยวที่สําคัญของ 

ประเทศ ในแต่ละปีมีนักท่องเที่ยวมาชมความงาม 

ของทรายชายหาดภูเก็ตเป็นจํานวนมาก 


เกาะภูเก็ตประกอบด้วยหิน ๒ ประเภทใหญ่ๆ คือ หินแกรนิต 

บริเวณด้านตะวันตกของตัวเกาะ เป็นแหล่งกําเนิดของหาดทราย 

ที่สวยงามทั้งหลายของภูเก็ต และหินโคลนและหินทรายบริเวณ 

ด้านตะวันออกของตัวเกาะ เป็นหาดหินที่แสดงชั้นหินโผล่ให้เห็น 

สวยงาม หินแกรนิตบริเวณนี้ยังเป็นต้นกําเนิดของแร่ดีบุก โดยใน 

อดีต จังหวัดภูเก็ตรวมทั้งพื้นที่ในทะเลเคยเป็นแหล่งผลิตแร่ดีบุก 

แหล่งใหญ่ของประเทศ ทรายชายหาดภูเก็ตมีทรายแก้วที่เกิดจาก 

การผุพังสลายตัวของหินแกรนิต ผลจากอิทธิพลของกระแสนํ้า 

และคลื่นลมทําให้ทรายชายหาดส่วนใหญ่เหลือส่วนประกอบเป็น 

แร่ควอตซ์สีขาว ซึ่งเป็นแร่ที่คงทนต่อการสึกกร่อนได้ดีที่สุด เกิดแนว 

สันดอนทรายเป็นแหล่งสะสมทรายแก้วได้อย่างดี บางบริเวณ 

จะมีทรายสีดําที่มีสารอินทรีย์จําพวกรากพืชและซากไม้ทับถมอยู่ 

ด้านบน หนาประมาณ ๑ เมตร 

PHUKET 

The Phuket White Sandy Beach is a product of the weathering, erosion and transportation caused by water current 

and waves resulting in beautiful white sandy beach. The area is also a deposit site for tin and rare earth minerals. 

The source rock of white sand and minerals mentioned is granite located along the western side of the island. As 

one of the most important tourism sites of the country where a great number of tourists come to admire its beauty, 

Phuket White Sandy Beach is thus the geological symbol of the province. 


59

จังหวัดมหาสารคาม 

เกลือหินมหาสารคาม 

จังหวัดมหาสารคามมีขุมทรัพย์เกลือหินมหึมาอยู่ใต้ดิน 

เป็นที่มาของชื่อหมวดหินมหาสารคาม มีอุตสาหกรรมผลิต 

เกลือสินเธาว์หลายแห่ง นําไปใช้ประโยชน์ในครัวเรือนและ 

ในอุตสาหกรรมเคมี เช่น โซดาแอช โซเดียมไบคาร์บอเนต 

คอสติกโซดา ทํากรดเกลือและคลอรีน เกลือหินมหาสารคาม 

เป็นตัวแทนทรัพยากรธรณีสัญลักษณ์ของจังหวัดมหาสารคาม 



60 

MAHA SARAKHAM 

Maha Sarakham Rock salt represents the geological symbol of Maha Sarakham 

Province. The tremendous amount of rock salt deposit is underneath the area of 

the province. Rock salt and associated minerals include gypsum and a group 

of Potassium-Magnesium and Calcium Chlorite salts deposited as a result of 

evaporation of sea water in the closed basin. The deposition occurred along 

with mudstone and siltstone interbedded to form an important rock unit that 

named after the province “Maha Sarakham Formation”. 

ตามมาตรฐานลําดับชั้นหินกําหนดให้ชั้นเกลือหินและ 

แร่โพแทชที่มีหินโคลนและหินทรายแป้งแทรกสลับจัดอยู่ใน 

หมวดหินมหาสารคาม ชั้นเกลือหินพบต่อเนื่องทั่วไปใต้ผิวดิน 

ของอีสาน เกิดจากการตกตะกอนสะสมตัวจากการระเหย 

ของนํ้าเค็มในแอ่งปิดอย่างต่อเนื่องและยาวนาน เมื่อความ 

เข้มข้นของนํ้าเกลือมากขึ้น เกลือแร่ที่อยู่ในนํ้าจะเริ่มตกตะกอน 

เป็นชั้นๆ เริ่มจากแร่ยิปซัม แร่เกลือหิน และกลุ่มแร่โพแทสเซียม 

แมกนีเซียม และแคลเซียมคลอไรต์ เกลือหินมีสีขาวใส 

โปร่งแสง ผลึกเป็นรูปลูกบาศก์หรือเป็นเม็ดสมานแน่นและมี 

รสเค็ม สําหรับแร่โพแทชเป็นชื่อกลุ่มแร่ มีแร่หลายชนิด เช่น 

แร่ซิลไวต์ มีสีขาวขุ่นแบบเทียนไข แร่คาร์นัลไลต์ มีสีชมพู 

สีขาวใส สีส้ม แร่แทชีไฮไดรด์ เยิ้มละลายในอากาศได้ง่าย 

มีสีเหลือง สีส้ม สีขาว พื้นที่ที่มีเกลือหินอยู่ใต้ดินจะมีคราบเกลือ 

ละลายนํ้าซึมขึ้นมาบนดินให้เห็นเป็นคราบสีขาว ทำาให้เกิดดินเค็ม 

ที่ไม่เหมาะกับการเพาะปลูก แต่บางแห่งใช้ทํานาเกลือได้

จังหวัดมุกดาหาร 

หินทรายภูผาเทิบ 

ภูผาเทิบอยู่ในอุทยานแห่งชาติภูผาเทิบ 

ตําบลนาสีนวน อําเภอเมืองมุกดาหาร เป็น 

ประติมากรรมทางธรรมชาติที่สวยงามของหินทราย 

ที่เรียงซ้อนทับกัน มีรูปทรงแปลกตาทั้งรูปหินจระเข้ 

มงกุฎ เก๋งจีน จานบิน และหินบางก้อนมีรูปทรง 

คล้ายเพิงผาที่กันแดดกันฝนได้ ภาษาถิ่นเรียก 

ลักษณะเช่นนี้ว่า “เทิบ” หินทรายภูผาเทิบจึงเป็น 

ทรัพยากรธรณีสัญลักษณ์ของจังหวัดมุกดาหาร 


หินทรายภูผาเทิบตามมาตรฐานลําดับชั้นหินของ 

ประเทศ จัดอยู่ในหมวดหินภูพาน กลุ่มหินโคราช อายุ 

ประมาณ ๑๑๐ ล้านปี บริเวณภูผาเทิบเป็นกลุ่มชั้นหิน 

แสดงรูปร่างลักษณะต่างๆ เกิดจากกระบวนการผุพัง 

สึกกร่อนตามธรรมชาติของชั้นหินที่มีความทนทานต่อ 

การผุพังได้ไม่เท่ากัน โดยมีนํ้า ลม และสภาพภูมิอากาศ 

เป็นตัวเร่งทําให้หินผุพังเร็วขึ้น หินทรายภูผาเทิบมีสีขาวขุ่น 

สีนํ้าตาลแกมแดง เนื้อเม็ดทรายมีขนาดปานกลางถึง 

หยาบ และมักมีชั้นบางๆ ของก้อนกรวดขนาดเล็กปะปน 

อยู่ด้วย จะทนต่อการผุพังได้ดีกว่า จึงมีรูปทรงยื่นออกมา 

เป็นเพิงผาหรือเทิบ ในขณะที่ส่วนที่โค้งเว้าเป็นหินทรายแป้ง 

จะมีเนื้อละเอียดกว่าและความคงทนน้อยกว่า 

MUKDAHAN 

Phu Pha Thoeb Sandstone located in Phu Pha Thoeb National Park, Na Si Nuan Subdistrict, Mueang Mukdahan District 

is the geological symbol of Mukdahan Province. It is a beautiful natural sculpture made of sandstone beds of Phu Phan 

Formation, Khorat Group. Differential weathering and erosion process have shaped the Phu Pha Thoeb landscape to various 

figures that are similar to a number of features such as a crocodile, a crown, a Chinese pavilion, a space craft, etc. Some of 

these figures can be used as a shelter that provides a cover from sunlight and rain, referred to as “Thoeb” in the local word. 


61

จังหวัดแม่ฮ่องสอน 

แร่ฟลูออไรต์ 

จังหวัดแม่ฮ่องสอนเป็นพื ้นที ่ที ่มีการ 

ผลิตแร่ฟลูออไรต์มากในอดีต และปัจจุบัน 

มีแหล่งศักยภาพทางแร่อยู่ที่แหล่งแร่ห้วยยะ 

อําเภอปาย และแหล่งแร่แม่ลาหลวง อําเภอ 

แม่ลาน้อย แร่ฟลูออไรต์จึงถูกเลือกให้เป็น 

ทรัพยากรธรณีสัญลักษณ์ของจังหวัด 



62 

แร่ฟลูออไรต์เกิดได้หลายแบบ เช่น แบบสายแร่นํ้าร้อนแทรกผ่าน 

ตามรอยแตกในหินแกรนิตหรือในช่องว่างของหินปูน หินโดโลไมต์ และแบบ 

แทนที่ในหินชนิดอื่น เช่น หินปูน หินดินดาน และหินทราย แร่ฟลูออไรต์ในทาง 

การค้าอาจเรียก “ฟลูออร์สปาร์” มีความแข็งน้อย ถูกขูดขีดเป็นรอยได้ง่าย 

บางครั้งจึงเรียกว่า “พลอยอ่อน” มีเนื้อโปร่งแสงถึงโปร่งใส มีสีต่างๆ เช่น ม่วง 

เขียว เหลือง และมักพบเป็นผลึกแบบลูกเต๋าหรือเป็นมวลมีแนวแตกเรียบ 

มีประโยชน์ใช้เป็นฟลักซ์ในการถลุงโลหะหลายชนิด ใช้ทํากรดเกลือ และใช้ใน 

อุตสาหกรรมอื่นๆ อีกหลายประเภท 

MAE HONG SON 

Fluorite, sometimes referred to as “fluorspar”, usually occurs in hydrothermal vein in granite, limestone and dolomite or 

a replacement in limestone, shale and sandstone. Fluorite is utilized as a flux in smelting and various industries. Mae 

Hong Son Province used to be an area where high amount of fluorite had been extracted. Presently, high mineralized 

potential area is located at Huai Ya deposit, Pai District, and Mae La Luang deposit, Mae La Noi District. Its importance 

has made fluorite a geological symbol of Mae Hong Son Province.

จังหวัดยโสธร 

หินทรายภูถํ้าพระ 

วัดภูถํ้าพระ บ้านหินโหง่น ตําบลกุดแห่ อําเภอเลิงนกทา เป็นสถาน 

ปฏิบัติธรรมที่มีชื่อเสียง เป็นเนินเขาลูกโดดที่มีความสูงจากที่ราบประมาณ 

๓๐ เมตร มีลานหินที่มีหินรูปทรงแปลกตามากมาย เป็นแอ่งนํ้า เพิงถํ้าเป็นที่ 

ประดิษฐานของพระพุทธรูปจํานวนมาก รวมทั้งเป็นจุดชมวิวของภูแผงม้า 

และภูผาผึ้งทางด้านตะวันออกได้ชัดเจน หินทรายภูถํ้าพระ บริเวณลานหิน 

ในวัดเป็นสัญลักษณ์ของจังหวัดยโสธร นอกจากนี้ยังพบเป็นลานหินตามเนินเขา 

ในเขตอําเภอไทยเจริญ อําเภอกุดชุม และอําเภอเลิงนกทา 


ภูถํ้าพระตามมาตรฐานลําดับชั้นหิน 

ของประเทศ จัดเป็นส่วนหนึ่งของหมวดหิน 

พระวิหาร กลุ่มหินโคราช ประกอบด้วยหินทราย 

และหินทรายปนกรวด สีขาว เทาขาว เนื้อหินละเอียด 

ถึงหยาบ และมีหินทรายแป้งแทรกสลับชั้นบ้าง 

เป็นชั้นหินที่ตกตะกอนบนแผ่นดินตามทางนํ้าประสาน 

สายโบราณ เมื่อประมาณ ๑๓๐ ล้านปีก่อน ต่อมาเมื่อ 

ประมาณ ๕๕ - ๔๐ ล้านปีที่ผ่านมา เกิดการเคลื่อนตัว 

ของแผ่นเปลือกโลก ส่งผลให้แผ่นดินบริเวณนี้ยกตัว 

สูงขึ้น หลังจากนั้นเกิดการกัดเซาะผุพังของชั้นหิน 

ตามธรรมชาติ ชั้นหินบริเวณรอยแตกจะผุพังได้เร็วกว่า 

ปกติ รวมทั้งหินแต่ละชนิดก็มีความทนทานต่อการ 

สึกกร่อนไม่เท่ากัน ทําให้เกิดลักษณะภูมิประเทศเป็น 

ภูเขาลูกโดดและมีชั้นหินรูปทรงโค้งเว้าแสดงลวดลาย 

สวยงามของชั้นหินและชั้นเฉียงระดับดังในปัจจุบัน 

YASOTHON 

Phu Tham Phra Temple, Ban Hin Ngone, Kut Hae Subdistrict, Loeng Nok Tha District 

is a famous place for Dhamma practicing. It is an isolated hill with an approximate 

height of 30 meters above its flat base. On the rocky platform, there are rocky figures 

of various strange shapes to one’s view including small puddles, as well as a number 

of rock shelters where a large number of Buddha images were enshrined. One may 

find locations of scenic viewpoint overlooking the eastern sides of Phu Phaeng Ma 

and Phu Pha Phueng. As a part of Phra Wihan Formation of the Khorat Group, the 

White Phu Tham Phra Sandstone is the geological symbol of Yasothon Province. 

Other similar features of rocky platform may also be found in Thai Charoen, Kut Chum 

and Loeng Nok Tha Districts. 


63

จังหวัดยะลา 

หินอ่อนยะลา 

หินอ่อนยะลามีเนื้อละเอียดสีชมพู เป็นหินอ่อน 

ที่มีชื่อเสียงมาก มีความสวยงามและลักษณะโดดเด่น เป็น 

หินอ่อนที่มีเนื้อแร่เหล็กออกไซด์หรือแร่ฮีมาไทต์ปนในเนื้อหิน 

ทําให้แสดงสีของแร่มลทินออกมา พบบริเวณภูเขากําปั่น 

เขตตําบลหน้าถํ้า อําเภอเมืองยะลา 



64 

YALA 

Fine-grained pink marble of Yala has long been famous from its beauty and uniqueness. Yala Marble was formed 

as a result of contact metamorphism occurred along the contact zone between the Permian limestone of Ratburi 

Group and the Triassic Granite. The presence of Iron oxide or hematite in the rock texture as an impurity contributes 

to its pinkish color. Yala Marble is found along Kam Pan Hill in Na Tham Subdistrict, Mueang Yala District. 

หินอ่อนในประเทศไทยส่วนใหญ่ 

มีการเกิดสัมพันธ์กับความร้อนที่ได้จาก 

การแทรกตัวขึ้นมาของหินแกรนิตในระดับ 

ลึกมากใต้ผิวดิน หินอ่อนยะลาเกิดจากการ 

แปรสภาพของหินปูนของกลุ่มหินราชบุรี 

ในยุคเพอร์เมียนตอนกลาง หรือประมาณ 

๒๖๕ ล้านปีก่อน ตามบริเวณแนวแปร 

สัมผัสกับหินแกรนิตยุคไทรแอสซิก ทําให้ 

หินปูนเกิดการหลอมละลายและตกผลึก 

ใหม่ของแร่แคลเซียมคาร์บอเนตให้มีผลึก 

ที่ใหญ่ขึ้น กลายเป็นหินอ่อนในปัจจุบัน

จังหวัดร้อยเอ็ด 

หอยนํ้าจืดโพนขี้นก 

โพนขี้นกเป็นซากหอยอัดตัวแน่น พบบริเวณทุ่งกุลา 

ร้องไห้ โพนครกน้อย ตําบลสระคู อําเภอสุวรรณภูมิ จังหวัด 

ร้อยเอ็ด ซึ่งมีเรื่องเล่าว่า บริเวณทุ่งกุลาร้องไห้เคยเป็นทะเลสาบ 

มาก่อน ต่อมาเกิดการทะเลาะกันของเมืองที่อยู่ริมทะเลสาบ 

พญานาคจึงบันดาลให้ทะเลสาบแห้งเหือด บรรดาสัตว์นํ้าต่างๆ 

นั้นตายหมด เน่าเหม็นคลุ้งฟ้าไปถึงพระนาสิกของพระอินทร์ 

พระอินทร์จึงให้นกอินทรีสองผัวเมียมากินซากสัตว์ที่ตาย 

ให้หมด นกอินทรีกินซากสัตว์อยู่เป็นเวลาครึ่งเดือนและได้ 

ถ่ายมูลทิ้งไว้เป็นกองใหญ่มากปรากฏอยู่ที่กลางทุ่งกุลาร้องไห้ 

เรียกว่า “โพนขี้นก” หรือ “โพนขี้นกอินทรี” ในทุกวันนี้ 


ซากหอยโพนขี้นกประกอบด้วยซากหอย 

หลายชนิดมีทั้งหอยขมนํ้าจืดประเภทที่มีฝาเดียว 

สกุล Viviparus และหอยกาบประเภทที่มีสองฝาสกุล 

Cardiidae เกาะจับตัวกันแน่นเป็นชั้นหนาตั้งแต่ 

๑๐ - ๓๐ เซนติเมตร ซึ่งสะสมตัวตามแอ่งนํ้าหรือ 

ทะเลสาบยุคโฮโลซีน เมื่อประมาณ ๑๐,๐๐๐ ปีก่อน 

ROI ET 

Phon Khi Nok is made of compacted pieces of freshwater shells located in Thung Kula Rong Hai, Phon Khrok Noi, 

Sa Khu Subdistrict, Suwannaphum District, Roi Et Province. These compacted shells comprise various types of shells 

including mainly of mollusks of Viviparus family and cockle (bivalve) of Cardiidae family. These shells aggregated and packed 

into a thick bed of 10 - 30 cm occurred along the pond or lake existed during the Holocene time approximately 10,000 years 

ago. Phon Khi Nok Fresh Water Shells represents the geological symbol of Roi Et Province. 


65

จังหวัดระนอง 

ดินขาวหาดส้มแป้น 

ดินขาวหาดส้มแป้นเป็นดินขาวคุณภาพสูงที่ใช้เป็นวัตถุดิบ 

ในการจัดทําเซรามิกและเครื่องสุขภัณฑ์ของบริษัทชั้นนําของไทย 

และต่างประเทศ เนื่องจากมีความขาวและมีความละเอียดมาก 

นอกจากนี้ยังนําไปใช้ในงาน OTOP ในพื้นที่อีกด้วย พบตามเชิงเขา 

หินแกรนิตทางทิศตะวันออกของตัวเมืองระนอง ครอบคลุมพื้นที่ 

กว่า ๒๐ ตารางกิโลเมตร บริเวณบ้านหาดส้มแป้น-บ้านทุ่งคา 

ตําบลหาดส้มแป้น อําเภอเมืองระนอง ซึ่งเป็นพื้นที่ทําเหมืองดีบุก/ 

ทังสเตนเดิม ดินขาวหาดส้มแป้นจึงเป็นทรัพยากรธรณีสัญลักษณ์ 

ประจําจังหวัด 


66 

RANONG 

Hat Sompaen Kaolinite, the geological symbol of Ranong Province, is a very fine 

white-grained high quality kaolinite. It is used as raw materials for the manufacturing 

of ceramics and sanitary ware of the leading companies in Thailand and abroad. 

It is also used for the production of OTOP’s goods. Kaolinite is a product of the 

weathering process on granite thus most deposits are located along the granite 

foothills around the area of Ban Hat Sompaen-Ban Thung Kha, Hat Sompaen 

Subdistrict, Mueang Ranong District, covering an area of approximately 

20 square kilometers. 


ดินขาวหาดส้มแป้นเป็นดินขาวที่เกิดแบบผุพัง 

อยู่กับที่ของหินแกรนิตโดยกระบวนการสารละลายนํ้าร้อน 

เริ่มจากการแทรกตัดของสายควอตซ์ แอพไลต์ และ 

เพกมาไทต์ เข้ามาในหินแกรนิตยุคครีเทเชียส ส่งผลให้ 

เนื้อหินแกรนิตผุพัง เกิดกระบวนการเปลี่ยนเป็นแร่ดิน 

หรือ Kaolinization โดยแร่อัลคาไลเฟลด์สปาร์ที่เป็นแร่ 

ประกอบหลักในเนื้อหินเปลี่ยนสภาพเป็นแร่เคโอลิไนต์ 

ทําให้เกิดชั้นดินขาวชั้นหนาปกคลุมพื้นที่ดังปัจจุบัน

จังหวัดระยอง 

ทรายแก้ว 

จังหวัดระยองเป็นแหล่งทรายแก้วที่ใหญ่แห่งหนึ่งของ 

ประเทศ พบตามชายหาดเก่าริมทะเล ใช้ประโยชน์มากใน 

อุตสาหกรรมแก้วและกระจก เครื่องปั้นดินเผา และเป็นผงขัดสนิม 

เหล็ก ทรายแก้วเป็นทรัพยากรธรณีสัญลักษณ์ของจังหวัดระยอง 


ทรายแก้วคือทรายที่สะอาด มีส่วน 

ประกอบของแร่ควอตซ์ที่มีเปอร์เซ็นต์ของซิลิกา 

มากกว่าร้อยละ ๙๕ และมีเปอร์เซ็นต์ของเหล็กตํ่า 

ส่วนใหญ่เป็นเม็ดทรายละเอียด มีการคัดขนาด 

ดีมาก มีความมนดี สีขาวใส ทรายแก้วส่วนใหญ่ 

ผุพังมาจากหินที่มีแร่ควอตซ์เป็นส่วนประกอบ 

หลัก เช่น หินแกรนิต และจากกระบวนการชะล้าง 

ตามธรรมชาติโดยกระแสนํ้า คลื่นและลม หินและ 

แร่จะค่อยๆ ผุพังสลายไป และสุดท้ายจะเหลือ 

แร่ควอตซ์ซึ่งมีความคงทนต่อการผุพังมากกว่าแร่ 

และหินชนิดอื่น ลมจะเป็นตัวจักรสําคัญที่ช่วยคัด 

ขนาดของเม็ดทรายและพัดไปสะสมตัวเป็นแหล่ง 

ทรายแก้วในปัจจุบัน 

RAYONG 

One of the largest silica sand deposits is located along the old sandy beach of Rayong Province. Silica sand, 

consisting mostly of quartz with silica oxide content higher than 95 percent and very low iron content, is widely 

used in various industries: glass, mirror, ceramics and rust removal abrasive material. It is usually well sorted 

with good roundness, white to transparent. Silica sand is a product of weathering and erosion process with 

the work of water current, waves and wind. As an important geological resource of the province, Silica Sand 

is therefore the geological symbol of the province. 


67

จังหวัดราชบุรี 

แร่เฟลด์สปาร์ 

จังหวัดราชบุรีมีการผลิตแร่เฟลด์สปาร์ซึ่งเป็น 

วัตถุดิบที่จําเป็นในอุตสาหกรรมเซรามิก โดยเฉพาะ 

โพแทสเซียมเฟลด์สปาร์บดที่ใช้ในการผลิตเซรามิก 

คุณภาพสูง พบบริเวณอําเภอสวนผึ้ง อําเภอจอมบึง 

กิ่งอําเภอบ้านคา แร่เฟลด์สปาร์ได้รับการคัดเลือกให้เป็น 

ทรัพยากรธรณีสัญลักษณ์ของจังหวัดราชบุรี 



68 

RATCHABURI 

Feldspar is being produced in Ratchaburi Province as raw material necessary for ceramic industry, especially 

potassium feldspar powder used in high quality ceramic production. Feldspar is present in porphyry 

biotite granite as well as pegmatite veins found in Suan Phueng and Chom Bueng Districts and Ban Kha 

Sub-district. Feldspar is thus selected as the geological symbol of Ratchaburi Province. 

พื้นที่ชายแดนด้านตะวันตกของอําเภอสวนผึ้ง 

ประกอบด้วยหินไบโอไทต์แกรนิต เนื้อสองขนาด 

อายุ ๘๐ - ๕๕ ล้านปี เป็นหินที่เกิดร่วมกับแร่ดีบุก 

และทังสเตน แร่เฟลด์สปาร์เป็นชื่อรวมประกอบด้วย 

แร่หลายชนิด โดยทั่วไปมีผลึกเป็นรูปแบน 

มักเกิดเป็นผลึกแฝด มีสีขาวถึงสีเข้ม วาวแบบ 

แก้วและแบบมุก เป็นแร่ประกอบหินที่สําคัญ 

ของหินอัคนี แบ่งตามส่วนประกอบออกเป็น 

โพแทสเซียมเฟลด์สปาร์และโซเดียม 

เฟลด์สปาร์ ซึ่งจะพบทั้งสองชนิดในพื้นที่ 

สวนผึ้ง ในสายเพกมาไทต์ส่วนใหญ่เป็น 

แร่โพแทสเซียมเฟลด์สปาร์ พบตัดเข้าไป 

ในหินที่แก่กว่าหรือหินแกรนิต

จังหวัดลพบุรี 

หินภูเขาไฟเพอร์ไลต์ 

จังหวัดลพบุรีเป็นแหล่งหินภูเขาไฟที่เกิดปะทุขึ้นมา 

ในสมัยบรรพกาล หินเพอร์ไลต์เป็นหินภูเขาไฟชนิดหนึ่ง 

ที่มีประโยชน์หลากหลาย เช่น ใช้เป็นสารปรับปรุงดินเพื่อ 

การเกษตร ใช้ในอุตสาหกรรมการก่อสร้างและอุตสาหกรรม 

เครื่องกรอง พบในหลายบริเวณ เช่น เขาฝาละมี เขาถํ้าพระ 

อําเภอสระโบสถ์ และอําเภอโคกเจริญ หินภูเขาไฟเพอร์ไลต์ 

เป็นทรัพยากรธรณีสัญลักษณ์ของจังหวัดลพบุรี 


หินภูเขาไฟเพอร์ไลต์มีส่วนประกอบทางเคมีเหมือนหิน 

ไรโอไลต์ เนื้อหินเป็นแก้วเกือบทั้งหมด อาจมีผลึกแร่เฟลด์สปาร์และ 

ไมกาปนบ้าง หินเพอร์ไลต์เกิดจากการเย็นตัวอย่างรวดเร็วของลาวา 

มีหลายสีตั้งแต่สีดําถึงสีเขียวอ่อน หลังจากการเย็นตัวอย่างรวดเร็ว 

ของลาวา นํ้าที่ถูกรวมเข้าไปในเนื้อหินเพอร์ไลต์จะทําให้เนื้อในหิน 

เพอร์ไลต์เกิดการขยายตัว แล้วแตกตัวเป็นวงซ้อนกันคล้ายกลีบหอม 

พร้อมกับมีคุณสมบัติสะท้อนแสงคล้ายมุก หินเพอร์ไลต์จะขยายตัว 

เมื่อได้รับความร้อน หลังจากถูกเผาที่ระดับความร้อนที่เหมาะสม 

เนื้อภายในของหินเพอร์ไลต์จะเป็นรูพรุน นํ้าหนักเบา สามารถ 

ลอยนํ้าได้ และเป็นฉนวนกันความร้อน ความเย็น และเสียงดัง 

ได้เป็นอย่างดี อีกทั้งรูพรุนของหินเพอร์ไลต์ยังเป็นตัวกรองได้อีกด้วย 

ดังนั้นหินเพอร์ไลต์จึงถูกนํามาใช้ในอุตสาหกรรมต่างๆ มากมาย 

LOP BURI 

Perlite is a volcanic glass having the same chemical composition with rhyolite. It is being used in construction 

and filtration industries, and also used to improve agricultural soil quality due to its high porosity. Perlite is 

found in a number of sites including Khao Falami, Khao Tham Phra, Sa Bot and Khok Charoen Districts. 

Perlite is the geological symbol of Lop Buri province. 


69

จังหวัดลำาปาง 

ถ่านหินลิกไนต์แม่เมาะ 

เหมืองลิกไนต์แม่เมาะ การไฟฟ้าฝ่ายผลิต 

แห่งประเทศไทย อําเภอแม่เมาะ เป็นเหมืองเปิดขนาด 

ใหญ่ของทวีปเอเชีย มีกําลังการผลิตถ่านหินมากกว่า 

ปีละ ๑๖ ล้านตัน และมีปริมาณสํารองของถ่านหิน 

มากที่สุดในประเทศ ปัจจุบันมีกําลังผลิตกระแส 

ไฟฟ้า ๒,๔๐๐ เมกะวัตต์ ถ่านหินลิกไนต์แม่เมาะ 

คือทรัพยากรธรณีสัญลักษณ์ของจังหวัดลําปาง 



70 

LAMPANG 

With over 16 million tons annual production and the highest coal reserve of the country, the Electricity Generating 

Authority of Thailand’s (EGAT) Mae Moh lignite mine is the largest open-pit mine in Asia with its present electricity 

generating capacity of 2,400 megawatts. Lignite usually has carbon content between 55 - 65 percent by weight, 

with low heating value of 8,300 BTU per pound. Lignite was found interbedded with mudstone of Na Khaem 

Formation deposited in large fresh-water swamp during the Neogene time or around 13 million years ago. 

Lignite beds were later cut by a series of faults. Mae Moh Lignite is the geological symbol of Lampang Province. 

ลิกไนต์คือถ่านหินประเภทหนึ่ง มีสีนํ้าตาลเข้มจนถึงดํา 

มีความชื้นสูง มีคาร์บอนประกอบอยู่ประมาณร้อยละ ๕๕ - ๖๕ 

โดยนํ้าหนัก และเมื่อนําไปเผาจะให้ความร้อนตํ่าประมาณ ๘,๓๐๐ 

บีทียูต่อปอนด์ ชั้นถ่านหินลิกไนต์ในแอ่งแม่เมาะมีทั้งหมด ๕ โซน 

ใหญ่ๆ เกิดจากการสะสมตัวของพืชหญ้าในบึงหรือทะเลสาบนํ้าจืด 

ขนาดใหญ่ในยุคนีโอจีนหรือเมื่อประมาณ ๑๓ ล้านปีก่อน และ 

เกิดแทรกสลับในชั้นหินโคลนสีเทาของหมวดหินนาแขมที่มีความหนา 

มากกว่า ๔๐๐ เมตร มีปริมาณสํารองของถ่านหินลิกไนต์เหลืออยู่ 

อีกประมาณ ๑,๐๔๗ ล้านตัน ชั้นหินในแอ่งแม่เมาะถูกรอยเลื่อน 

ตัดผ่านหลายแนว เป็นผลทําให้ชั้นถ่านหินบริเวณขอบแอ่งถูกดึง 

ขึ้นมาใกล้ผิวดิน ในทางกลับกันชั้นถ่านหินบริเวณกลางแอ่งจะอยู่ 

ลึกใต้ผิวดิน

จังหวัดลำาพูน 

ถ่านหินซับบิทูมินัสลี้ 

ที่ตําบลลี้และตําบลดงดํา อําเภอลี้ จังหวัดลําพูน 

เคยเป็นแหล่งสะสมตัวของถ่านหินซับบิทูมินัสแหล่ง 

ใหญ่และมีคุณภาพดีของประเทศ นำาไปเป็นเชื้อเพลิงใน 

อุตสาหกรรมปูนซีเมนต์และอุตสาหกรรมอื่นๆ มากมาย 


ซับบิทูมินัสเป็นถ่านหินประเภทหนึ่ง สีดําวาว มี 

คาร์บอนประกอบร้อยละ ๖๕ - ๘๐ มีความชื้นสูงแต่ 

น้อยกว่าถ่านหินลิกไนต์ เมื่อเผาจะให้ค่าความร้อนระหว่าง 

๘,๓๐๐ - ๑๓,๐๐๐ บีทียูต่อปอนด์ ถ่านหินซับบิทูมินัส 

เกิดจากการสะสมตัวของพืชยืนต้นยุคพาลีโอจีนหรือ 

เมื่อประมาณ ๔๐ ล้านปีก่อน ในบึงและทะเลสาบนํ้าจืด 

ขนาดใหญ่ ผลจากการเคลื่อนตัวของเปลือกโลกทําให้ขอบ 

แอ่งด้านตะวันออกของแอ่งลี้ที่มีชั้นถ่านหินอยู่ด้วย 

ยกตัวขึ้นมาใกล้ผิวดิน และบางบริเวณชั้นถ่านหิน 

โผล่ให้เห็นบนผิวดิน ชั้นถ่านหินเกิดแทรกสลับ 

ในชั้นของหินโคลนสีเทา ซึ่งบางส่วนเป็นหิน 

นํ้ามัน บางแห่งมีถ่านหินชั้นเดียวหนา แต่อีก 

บริเวณมีถ่านหิน ๒ ชั้น บริเวณนี้เคยมีเหมือง 

ถ่านหินหลายเหมือง 

LAMPHUN 

The large and good quality sub-bituminous deposits were found and mined in Li and Dong Dam Subdistricts, 

Li District, Lamphun Province. Sub-bituminous coal usually contains approximately 65 - 80 percent of carbon 

content with heating value of 8,300 - 13,000 BTU per pound. This sub-bituminous formed as the deposition of 

perennials in fresh-water ponds or large lakes during the early Paleogene or around 40 million years ago. 

Sub-bituminous has been used as fuel source in cement and other industries. Li Sub-bituminous is the geological 

symbol of Lamphun Province. 


71

จังหวัดเลย 

แร่เหล็ก 

แร่เหล็กเป็นวัตถุดิบสําคัญในอุตสาหกรรมผลิตเหล็ก 

และเหล็กกล้า และยังเป็นวัสดุสำาหรับผงขัดมัน แร่เหล็กใน 

จังหวัดเลยพบมากบริเวณภูยางและภูเฮียะ อำาเภอเชียงคาน 

บริเวณบ้านไร่ทาม บ้านติ้วน้อย อําเภอเมืองเลย และบริเวณ 

บ้านปากปวน อําเภอวังสะพุง 


72 

LOEI 

Iron minerals are important raw materials in iron and steel production industry, 

as well as material for polishing powder. Iron minerals found in Loei include 

magnetite, specularite, hematite, goethite, and limonite. Most of these deposits 

are either occurred as vein or sedimentary replacement types, with some 

contact metamorphism and placer deposits. Iron deposits are located in Phu 

Yang and Phu Hia, Chiang Khan District; Ban Rai Tham, Ban Tew Noi, Mueang 

Loei District; and Ban Pak Puan, Wang Saphung District. Due to its widely 

abundant, Iron Mineral is the geological symbol of Loei Province. 


แร่เหล็กคือแร่ที่มีธาตุเหล็กเป็นส่วนประกอบ 

หลัก ที่พบมากในจังหวัดเลยคือ แร่แมกนีไทต์ 

แร่สเปกคูลาไรต์ แร่ฮีมาไทต์ แร่เกอไทต์ และแร่ 

ลิโมไนต์ ลักษณะโดยรวมของแร่ที่มีธาตุเหล็กเป็นหลัก 

จะหนัก มีสีสนิม คือ นํ้าตาลเหลือง นํ้าตาลแดง นํ้าตาลดํา 

วาวแบบโลหะ แม่เหล็กมักดูดติดตั้งแต่แรงมากจนถึงอ่อนขึ้นกับ 

แร่แต่ละชนิด แร่แมกนีไทต์มีสีผงที่ขีดดูกับกระเบื้องไม่เคลือบ 

เป็นสีดํา ขณะที่แร่ฮีมาไทต์ให้สีแดงเลือดหมู แร่สเปกคูลาไรต์ 

มีเงาแบบโลหะวาววับกว่าแร่เหล็กชนิดอื่น ส่วนแร่เกอไทต์มักมี 

รูปร่างแบบพวงองุ่น สีแร่นํ้าตาลออกเหลือง แหล่งแร่เหล็ก 

ในจังหวัดเลยส่วนใหญ่มีกําเนิดแบบเป็นสายแร่ และเกิดแบบ 

แทนที่ในชั้นหิน แต่ก็มีบางบริเวณที่เกิดแบบแปรสัมผัส บาง 

บริเวณหักผุพังตกสะสมเป็นลานตามไหล่เขาหรือเชิงเขา

จังหวัดศรีสะเกษ 

หินทรายมออีแดง 

ผามออีแดงเป็นลานหินทรายกว้างริมหน้าผา อยู่ 

ในเขตอุทยานแห่งชาติเขาพระวิหาร อําเภอกันทรลักษ์ ติด 

เขตแดนไทย-กัมพูชา เป็นจุดชมทัศนียภาพทิวเขาพนมดงรัก 

แผ่นดินเขมรตํ่า และสามารถมองเห็นปราสาทพระวิหาร 

ซึ่งอยู่ห่างออกไปทางด้านทิศใต้ประมาณ ๑ กิโลเมตร 

และบริเวณหน้าผาที่อยู่ตํ่าลงไปจะมีภาพสลักหินนูนตํ่า 

ศิลปะเขมร พุทธศตวรรษที่ ๑๕ หินทรายมออีแดง 

เป็นทรัพยากรธรณีสัญลักษณ์ของจังหวัดศรีสะเกษ 


บริเวณผามออีแดงและสระตราวประกอบด้วย 

ชั้นหินทราย หินทรายปนกรวด หินกรวดมน สีขาว 

สีเทาขาว เนื้อเม็ดตะกอนขนาดปานกลางถึงหยาบ 

ชั้นหินวางตัวในแนวเกือบราบ เม็ดกรวดประกอบด้วย 

ควอตซ์ เชิร์ตสีเทาและดํา และหินควอร์ตไซต์ จัดอยู่ 

ในหมวดหินพระวิหาร กลุ่มหินโคราช ในยุคครีเทเชียส 

ตอนต้น (Early Cretaceous ประมาณ ๑๓๐ ล้านปีก่อน) 

ซึ่งเกิดจากการสะสมตะกอนในทางนํ้าประสานสาย 

หลักฐานจากชั้นเฉียงระดับแสดงว่าทางนํ้าโบราณ 

ที่ก่อให้เกิดหินทรายไหลไปทางทิศตะวันตก 

SI SA KET 

Mo I-Daeng is a wide rock platform with high cliff located within Khao Phra Wihan 

National Park, Kantharalak District, along the Thai-Cambodia border. This is the 

scenic view point of Phanom Dong Rak Mountain overlooking the lower Khmer 

region. From the same location, one may still see Phra Wihan Stone Sanctuary, which 

located approximately 1 km to the south. Further down at the base of the cliff, there 

are a number of bas-reliefs belonging to Khmer art around 15 th Buddhist Century. 

Sedimentary rocks of the area are those belong to Phra Wihan Formation, Khorat 

Group deposited during the early Cretaceous time or around 130 million years ago. 

The Mo I-Daeng Sandstone is the geological symbol of Si Sa Ket Province. 


73

จังหวัดสกลนคร 

หินทรายเทือกเขาภูพาน 

หินทรายเทือกเขาภูพานเป็นทรัพยากรธรณีสัญลักษณ์ของ 

จังหวัดสกลนคร ได้มาจากบริเวณเทือกเขาภูพาน ซึ่งเป็นสถานที่ตั้งของ 

พระตําหนักภูพานราชนิเวศน์ จังหวัดสกลนคร เป็นหินทรายของกลุ่มหิน 

โคราชที่มีความแข็งแกร่ง เป็นตัวพยุงโครงสร้างของเทือกเขาภูพานให้มี 

ความสูงเด่นจนถึงปัจจุบัน 



74 

SAKON NAKHON 

The Phu Phan Mountain Range Sandstone is the geological symbol of Sakon Nakhon Province. The mountain is 

where the Phu Phan Ratchaniwet Palace is situated. Phu Phan Mountain is underlain by sandstone of the Khorat 

Group comprising siltstone, sandstone and conglomerate that deposited under the continental environment 

during the Jurassic - Cretaceous times or around 160 - 100 million years ago. 

เทือกเขาภูพานประกอบด้วยชั้นหินของ 

กลุ่มหินโคราช เช่น หินทรายแป้ง หินทราย และ 

หินกรวดมน ที่เกิดสะสมตัวบนบกในยุคจูแรสซิก- 

ครีเทเชียส หรือประมาณ ๑๖๐ - ๑๐๐ ล้านปีที่ผ่านมา 

ต่อมาเมื่อประมาณ ๔๐ ล้านปีก่อน แผ่นเปลือกโลก 

อินเดียเคลื่อนที่เข้าชนกับแผ่นเปลือกโลกยูเรเซีย 

ส่งผลทำาให้ชั้นหินเริ่มโก่งตัวยกขึ้นเป็นแนวเทือกเขา 

มีโครงสร้างหลักแบบรูปประทุน และต่อมาชั้นหิน 

เกิดการสึกกร่อนผุพังจากการกัดเซาะของนํ้าและ 

ลม จึงมักพบชั้นหินทรายซึ่งมีความแข็งและทนทาน 

ต่อการผุพังได้ดีวางตัวเป็นส่วนบนของยอดเขา เกิด 

ลักษณะภูมิประเทศเป็นหน้าผาและนํ้าตกที่สวยงาม

จังหวัดสงขลา 

หินทรายเกาะยอ 

หินทรายเกาะยอเป็นหน่วยหินฐานรากที่รองรับ 

จังหวัดสงขลา พบโผล่เป็นเทือกเขาหรือเนินเขาต่อเนื่อง 

ในแนวเหนือ-ใต้ บริเวณพื้นที่รอบๆ แอ่งสงขลา เช่น ตาม 

แนวเทือกเขานํ้ากระจาย เทือกเขาคอหงส์ และเขานํ้าค้าง 

สําหรับชั้นหินที่โผล่ให้เห็นชัดเจนและเป็นสัญลักษณ์ของ 

จังหวัดอยู่ที่เกาะยอ ทะเลสาบสงขลาตอนนอก อําเภอเมือง 

สงขลา 


หินทรายเกาะยอมีความหนาประมาณ ๑๕๐ เมตร 

เกิดจากการสะสมตัวในทะเลตื้นที่มีสภาพการสะสม 

ตะกอนที่ค่อนข้างรุนแรง ในยุคคาร์บอนิเฟอรัส 

ตอนต้นหรือประมาณ ๓๕๐ ล้านปีก่อน ตาม 

มาตรฐานการแบ่งลําดับชั้นหินของประเทศ 

จัดเป็นส่วนหนึ่งของหมวดหินยะหา ที่มีส่วนล่าง 

เป็นหินดินดานสีดำา ส่วนกลางเป็นหินดินดาน 

ชั้นบางสลับกับหินเชิร์ตที่พบซากเรดิโอลาเรีย 

และส่วนบนซึ่งเป็นส่วนที่พบมากที่สุดคือหินทราย 

เกาะยอ ประกอบด้วยหินทรายเนื้อซิลิกา เม็ดละเอียด 

สีขาวถึงเทาเหลือง เป็นชั้นดี ต่อมามีการปะทะกัน 

ของแผ่นเปลือกโลก เกิดการแทรกดันของหินแกรนิต 

ยุคไทรแอสซิก ส่งผลให้แอ่งตะกอนดังกล่าวยกตัว 

และคดโค้งโก่งงอกลายเป็นเทือกเขาในแนวเหนือ-ใต้ 

และเมื่อเวลาผ่านไป มีการกัดเซาะตามธรรมชาติ 

จากสภาวะภูมิอากาศและกระแสคลื่น ชั้นหินทราย 

เกาะยอซึ่งส่วนใหญ่เป็นชั้นหินทรายที่มีองค์ประกอบ 

ของซิลิกาสูง และมีความทนทานต่อการกัดกร่อนสูง 

จึงคงเหลืออยู่ ทําให้เกิดภูมิประเทศของเกาะยอ 

ในปัจจุบัน 

SONGKHLA 

As a basement rock unit underlying the provincial area, the Ko Yo Sandstone is the 

geological symbol of Songkhla Province. The rock continually crops out along the 

N-S trending around Songkhla basin, e.g. Nam Krachai, Kho Hong and Nam Khang 

Mountains. Ko Yo Sandstone is approximately 150 meters thick deposited under high 

energy environment during the early Carboniferous period or around 350 million 

years ago. The typical outcrop is located at Ko Yo in the outer part of Songkhla Lake, 

Mueang Songkhla District. 


75

จังหวัดสตูล 

หินทรายตะรุเตา 

เกาะตะรุเตา อุทยานแห่งชาติตะรุเตา จังหวัดสตูล เป็น 

สถานที่พบหินตะกอนที่มีอายุแก่ที่สุดของประเทศ เป็นสถานที่ 

ประวัติศาสตร์ใช้กักขังนักโทษการเมืองในอดีต และปัจจุบัน 

เป็นสถานที่ท่องเที่ยวทางธรรมชาติที่มีชื่อเสียง มีภูมิทัศน์แสดง 

การวางตัวของชั้นหินและหาดทรายที่สวยงาม หินทรายตะรุเตา 

เป็นตัวแทนทรัพยากรธรณีสัญลักษณ์ของจังหวัดสตูล 

พบชั้นหินในหลายบริเวณ เช่น อ่าวพันเตมะละกา อ่าวสน 

และอ่าวเมาะและ 


76 

SATUN 

The oldest sedimentary rocks in Thailand have been found in Tarutao Island 

National Park, Satun Province. The island is also famous as historical site 

used as a jail for detenu in the past. Presently, the place is famous as 

a natural tourism site. The site inhibits geological landscape that shows 

beautiful beach and stratigraphic feature of sedimentary rocks of the 

Tarutao Group. The rock group is believed to be deposited under shallow 

marine environment around 500 million years ago. The Tarutao Sandstone 

represents the geological symbol of Satun Province. The rock also crops 

out in various sites, e.g. Ao Phan Te Malaka, Ao Son, Ao Mo Lae. 


หินทรายตะรุเตาเป็นส่วนหนึ ่งของกลุ ่มหินตะรุเตา พบโผล่ 

เป็นโขดหาดหินบริเวณด้านตะวันตกของตัวเกาะ เป็นหินทราย 

สีนํ้าตาลแดง สีม่วงแดง เนื้อละเอียดถึงหยาบ แสดงชั้นหิน 

ขนาดบางๆ และชั้นเฉียงระดับ แทรกสลับกับหินดินดานชั้นบาง 

พบซากดึกดำาบรรพ์พวกไทรโลไบต์ชนิด Eosaukia buravasi ทั้งที่ 

เป็นส่วน glabella และส่วน genal spine, Thailandium solum, 

Saukiella tarutaoensis และ Coreanocephalus planulatus 

และแบรคิโอพอด แสดงว่าเกิดสะสมตัวในทะเลตื้น ในยุค 

แคมเบรียนตอนปลาย หรือประมาณ ๕๐๐ ล้านปีก่อน และจาก 

การเทียบเคียงชนิดของซากดึกดําบรรพ์ทําให้ทราบว่า ผืนเปลือก 

โลกบริเวณนี้แต่เดิมอยู่ทางซีกโลกใต้ ผลจากการเคลื่อนที่ของแผ่น 

เปลือกโลกและการเปลี่ยนแปลงของระดับนํ้าทะเลทําให้กลายเป็น 

เกาะตะรุเตาในปัจจุบัน

จังหวัดสมุทรปราการ 

ดินดอนสามเหลี่ยมปากแม่นํ้า 

ดินดอนสามเหลี่ยมปากแม่นํ้า (delta) เป็นดินดอนสามเหลี่ยม 

ปากแม่นํ้าแห่งเดียวของประเทศไทย ที่มีแนวนํ้าชนกันของนํ้าจืดและนํ้าเค็ม 

เห็นได้ชัดเจน เป็นที่มาของชื่อแม่นํ้าเจ้าพระยา ซึ่งแต่เดิมเรียกปากนํ้า 

บางเจ้าพระยา นอกจากนี้ยังเป็นแหล่งท่องเที่ยวที่มีชื่อเสียงของจังหวัดอีกด้วย 

พบบริเวณปากแม่นํ้าเจ้าพระยา ระหว่างตําบลท้ายบ้านกับตําบลบางปูใหม่ 

อําเภอเมืองสมุทรปราการ 


บริเวณจังหวัดสมุทรปราการเป็นปาก 

แม่นํ้าเจ้าพระยาที่ไหลออกทะเล ตะกอนที่แม่นํ้า 

เจ้าพระยาพามาจากทางต้นนํ้า เมื่อไหลลงทะเล 

ปะทะกับอิทธิพลของคลื่นลมทะเล ก็จะตกสะสมตัว 

บริเวณปากแม่นํ้า ก่อเกิดลักษณะภูมิประเทศ 

แบบเนินรูปพัดยื่นไปทางทะเล หรือที่เรียกว่า 

ดินดอนสามเหลี่ยมปากแม่นํ้า ประกอบด้วยตะกอน 

โคลนและทรายแป้งเนื้อนิ่มสีเทา ขนาดละเอียดมาก 

มีขนาดเล็กกว่า ๖๔ ไมครอน หรือ ๑/๖๔ มิลลิเมตร 

แร่เคลย์ส่วนใหญ่เป็นแร่เคโอลิไนต์และอิลไลต์ 

SAMUT PRAKAN 

This is the only delta of the country where river water and salt water interface is clearly seen in the area. It used to be called Bang Chao 

Phraya estuary, and then named the river as the Chao Phraya River. The delta is the result of the sedimentation of particles carried over 

from the river to deposit at the mouth of the river. The sediments include mud, and silts with some clay minerals, e.g. kaolinite and illite. 

The Chao Phraya Delta extends between Thai Ban and Bang Pu Mai Subdistricts, Mueang Samut Prakan District. 


77

จังหวัดสมุทรสงคราม 

ดินดำาอัมพวา 

ดินดําอัมพวาเป็นดินที่อุดมสมบูรณ์เหมาะแก่การเกษตร 

ปลูกพืชสวน อําเภออัมพวาเป็นชุมชนประวัติศาสตร์สมัยรัตนโกสินทร์ 

เดิมเรียกกันว่า แขวงบางช้าง ซึ่งเป็นต้นราชนิกุล “ณ บางช้าง” 

และปัจจุบันเป็นแหล่งท่องเที่ยวที่สําคัญของประเทศไทย 



78 

SAMUT SONGKHRAM 

The Amphawa Black Soil is a good fertilizer suitable for agriculture, and thus the geological symbol of 

Samut Songkhram Province. The sedimentation occurred during the Holocene or from 10,000 years ago to 

the present in the Mae Klong River’s floodplain. Amphawa District is a community with a long history. During 

the early Ratanakosin time, the community was called “Khwaeng Bang Chang”, the origin of a member of 

a royal family “Na Bang Chang”. Presently, Amphawa is one of the important tourism sites of Thailand. 

ดินดําอัมพวาเป็นตะกอนสมัยโฮโลซีน 

มีอายุตั้งแต่ ๑๐,๐๐๐ ปีจนถึงปัจจุบัน 

ประกอบด้วยดินสีนํ้าตาลเข้ม เทาเข้มถึงดำา 

เนื้อแน่นเหนียว เป็นดินเคลย์ปนทรายแป้ง 

มีฮิวมัสมาก เกิดจากการสะสมตัวภายใต้ 

สภาพแวดล้อมแบบที่ราบนํ้าท่วมถึงของแม่นํ้า 

แม่กลองที่ล้นตลิ่งเป็นประจํา จึงเป็นดินที่ 

อุดมสมบูรณ์เหมาะแก่การเพาะปลูกทุกชนิด

จังหวัดสมุทรสาคร 

ดินเคลย์ทะเล 

ดินเคลย์ทะเลเป็นตะกอนทะเลในอดีตที่พบสะสมตัว 

อย่างกว้างขวางในที่ลุ่มภาคกลาง รวมทั้งพื้นที่ของจังหวัด 

สมุทรสาคร เป็นหลักฐานแสดงว่าพื้นที่นี้ในอดีตเคยเป็น 

ทะเลตื้นมาก่อน และนํ้าทะเลได้ลดระดับลง ถอยร่นมาอยู่ 

ดังที่เห็นในปัจจุบัน 


ดินเคลย์ทะเลเป็นตะกอนที่เกิดสะสมตัวใน 

ทะเลสมัยโฮโลซีนเมื่อประมาณ ๑๐,๐๐๐ ปีที่ผ่านมา 

ในพื้นที่ราบลุ่มภาคกลาง จากกระบวนการนํ้าขึ้น 

นํ้าลงพัดพาตะกอนละเอียดเข้ามาสะสมตัวตาม 

ชายฝั่งทะเลบริเวณที่ราบนํ้าขึ้นถึง (tidal flat) ทําให้ 

เกิดภูมิประเทศแบนราบกว้างขวาง และพัฒนา 

เป็นป่าชายเลนที่อุดมสมบูรณ์ มีความหนาเปลี่ยนไป 

ตามสถานที่ประมาณ ๑ - ๑๕ เมตร ชั้นดินเคลย์ทะเล 

มีลักษณะเป็นตะกอนเนื้อนิ่ม สีเทาอมเขียว ขนาด 

ละเอียดมาก แร่เคลย์ส่วนใหญ่เป็นชนิดมอนต์โมริลโลไนต์ 

และอิลไลต์ มีเกล็ดเกลือปนมาก มีฤทธิ์เป็นด่างอ่อน 

และมักพบแทรกสลับด้วยชั้นตะกอนทรายและทราย 

แป้ง รวมทั้งมีซากพืชผุและเปลือกหอยปนอยู่ด้วย 

SAMUT SAKHON 

Marine Clay is referred to marine sediments that widely deposited in tidal flat area during the Holocene time or around 

10,000 years ago over the central plain including the area of Samut Sakhon Province. Soft greenish gray Marine Clay 

of various thickness ranging from 1 - 15 meters thick is the geological symbol of Samut Sakhon. It indicates that 

the area used to be the shallow sea before the sea level moved down to the present level. 


79

จังหวัดสระแก้ว 

หินอ่อนแดงสระแก้ว 

หินอ่อนส่วนใหญ่จะมีสีออกโทนอ่อน หินอ่อนสีแดง 

จะมีน้อยในธรรมชาติและเป็นสีที่ตลาดนิยม ทําให้มีราคาแพง 

กว่าหินอ่อนสีอื่น ในประเทศไทยพบแหล่งหินอ่อนสีแดงเพียง 

๒ - ๓ แห่ง พบบริเวณเหมืองหินอ่อน เขาผาผึ้ง อําเภอคลองหาด 



80 

SA KAEO 

Due to its rare occurrence, the Sa Kaeo Red Marble has become a popular construction material with higher price than 

marble of other colors. There are only a few red marble mines in Thailand, e.g. the marble mine at Khao Pha Phueng, 

Khlong Hat District. Marble of Khao Pha Phueng is fine- to medium-grained, red to reddish brown, and belongs to Khao 

Ta Ngok Formation deposited during the middle Permian time or around 270 million years ago. Crinoids and shell fragments 

are also present. The reddish color in the marble is a result of iron impurity within the rock mass. 

หินอ่อนที่เขาผาผึ้งมีสีแดง นํ้าตาลแดง 

เนื้อละเอียดถึงปานกลาง พบซากดึกดําบรรพ์ 

พวกไครนอยด์และเศษซากหอยเห็นเป็นชิ้นสีขาว 

กระจายอยู่ทั่วไปในเนื้อหิน เป็นชั้นหนาถึงหนามาก 

จัดอยู่ในหมวดหินเขาตาง็อก ยุคเพอร์เมียนตอนกลาง 

หรือประมาณ ๒๗๐ ล้านปี สีแดงของหินอ่อน 

ไม่ใช่สีแต่กําเนิด แต่เกิดจากการปนของธาตุเหล็ก 

ที่อยู่ในเนื้อหินและตามแนวรอยแตก เกิดสีแดง 

ซึมไปทั่วเนื้อหิน

จังหวัดสระบุรี 

หินอ่อนสระบุรี 

จังหวัดสระบุรีเป็นเมืองแห่งหินอ่อน มีหินอ่อนมาก 

หลายชนิด จึงมีอุตสาหกรรมที่เกี่ยวกับหินอ่อนมากมาย ทั้งนํา 

ไปตัดเป็นแผ่นทําเป็นหินประดับอาคาร และทําเป็นแท่ง 

แกะสลักเป็นรูปทรงต่างๆ เป็นแหล่งสร้างงานนํารายได้จํานวนมาก 

มาสู่จังหวัด หินอ่อนสระบุรีเป็นทรัพยากรธรณีสัญลักษณ์ของ 

จังหวัด เพราะมีลักษณะเด่นเป็นเอกลักษณ์ มีคุณภาพเทียบ 

ได้กับหินอ่อนชั้นดีของต่างประเทศ เป็นหินอ่อนสีขาวเทา สีขาว 

เป็นสีที่นิยมของตลาด จึงได้รับการคัดเลือกนําไปประดับอาคาร 

สํานักงานและบ้านเรือนทั่วประเทศ หินอ่อนสระบุรีพบบริเวณ 

เนินเขาในเขตอําเภอพระพุทธบาทและตําบลหน้าพระลาน 

อําเภอเฉลิมพระเกียรติ จังหวัดสระบุรี 


หินอ่อนสระบุรีมีสีขาวเทา สีขาว เนื้อละเอียด 

ปานกลาง มีมลทินเจือปนน้อยและเป็นมวลหนา มีส่วน 

ประกอบเกือบทั้งหมดเป็นแร่แคลไซต์ จึงมีคุณสมบัติ 

เหมาะสําหรับทําเป็นหินประดับและบดเป็นผงแคลเซียม 

คาร์บอเนต บางบริเวณปนด้วยหินอ่อนสีเทา มีเนื้อไม่สมํ่าเสมอ 

ภายในเนื้อหินมักพบซากดึกดําบรรพ์เกิดร่วมด้วย เมื่อนํา 

ไปตัดเป็นแผ่นจึงมีลวดลายของซากดึกดําบรรพ์ที่แปลกตา 

บางครั ้งพบริ ้วลายของแร่เหล็กออกไซด์ตัดผ่านชั ้นหิน 

ทําให้หินอ่อนมีสีออกแดง เนื่องจากการปนของมลทิน 

เหล็กออกไซด์ภายในเนื้อหิน หินอ่อนบริเวณนี้เกิดตาม 

บริเวณแนวแปรสัมผัสระหว่างชั้นหินปูนของกลุ่มหินสระบุรี 

ยุคเพอร์เมียนตอนกลาง หรือประมาณ ๒๗๐ - ๒๖๐ ล้านปี 

ที่ผ่านมา กับหินแกรนิตยุคไทรแอสซิกที่แทรกดันขึ้นมา 

ความร้อนจากหินแกรนิตนอกจากทําให้หินปูนแปรเป็น 

หินอ่อนแล้ว กระบวนการดังกล่าวยังช่วยกำาจัดสารมลทิน 

ที่อยู่ในชั้นหินปูนเดิมออกไปตามธรรมชาติ จึงทําให้กลายเป็น 

หินอ่อนเนื้อสะอาดในปัจจุบัน 

SARABURI 

Saraburi is the land of marble with numbers of industries associated. Marble has 

been used as material for interior and exterior decoration, marble carving, etc. Due 

to its unique and beautiful patterns with a world class quality, this white to grayish 

white Saraburi Marble is the geological symbol of the province. The marble as part 

of the Saraburi Group was formed as a result of contact metamorphism between 

limestone and granite. The marble is found along the hills in Phra Phutthabat District. 


81

จังหวัดสิงห์บุรี 

ทรายแม่นํ้าเจ้าพระยา 

ทรายเป็นทรัพยากรธรณีที่จําเป็นในอุตสาหกรรมก่อสร้าง 

แหล่งทรายขนาดใหญ่ถูกพัดพามาตามแม่นํ้าโดยเฉพาะแม่นํ้า 

เจ้าพระยาที่เป็นสายเลือดใหญ่ของประเทศ จังหวัดสิงห์บุรี 

เป็นจังหวัดหนึ่งที่ได้นํา “ทรายแม่นํ้าเจ้าพระยา” ตามลํานํ้าและ 

บ่อทรายบนบกในแหล่งที่เป็นทรายของแม่นํ้าเจ้าพระยาในอดีต 

เช่น ที่อําเภอบางระจัน อําเภอค่ายบางระจัน มาใช้สนับสนุน 

อุตสาหกรรมต่างๆ ของจังหวัดอย่างแพร่หลาย 



82 

เมื่อหินแตกหักผุพังและถูกพาเคลื่อนย้ายไปตาม 

กระแสนํ้าและลม เกิดการกระแทกกันเองของกรวดระหว่าง 

การพัดพา ทําให้ก้อนกรวดแตกและมีขนาดเม็ดเล็กลงตาม 

ระยะทางที่ถูกพัดพาไป กลายเป็นเม็ดทราย ทรายแป้ง และโคลน 

ในที่สุด ทรายแม่นํ้าเจ้าพระยาที่สิงห์บุรีมีสี นํ้าตาลอ่อน ขนาดเม็ด 

หยาบถึงละเอียด เป็นทรายที่ถูกพัดพามาโดยแม่นํ้าเจ้าพระยา 

เกิดสะสมตัวตามคุ้งนํ้าและก่อตัวเป็นเกาะกลางนํ้า 

SING BURI 

Sand is an important materials for construction industry. Large sand deposits accumulated along the rivers including the Chao Phraya 

River, the main blood vessel of the country. Sing Buri is one of the provinces that makes use the Chao Phraya River Sand deposits 

within the river and along the river deposits over the river floodplain, e.g. Bang Rachan and Khai Bang Rachan Districts. The Chao 

Phraya River Sand is the geological symbol of Sing Buri Province, comprising fine- to coarse-grained brown sands.

จังหวัดสุโขทัย 

หินอ่อนสุโขทัย 

หินอ่อนสุโขทัยเป็นหินประดับที่มีความโดดเด่นทางสีและริ้วลาย 

มีลักษณะเฉพาะสวยงามเป็นเอกลักษณ์ของจังหวัดสุโขทัย โดยเฉพาะ 

หินอ่อนสีชมพู หรือหินอ่อนชมพูสุโขทัย สีเทาขาว และเทาเหลือง พบทั่วไป 

ตามเขาลูกโดดและเทือกเขาแนวเหนือ-ใต้ ทางตะวันตกของจังหวัด ตั้งแต่ 

อําเภอทุ่งเสลี่ยม อําเภอศรีสําโรง และอําเภอบ้านด่านลานหอย มีการทําเหมือง 

หินอ่อนบริเวณอําเภอทุ่งเสลี่ยมและอําเภอบ้านด่านลานหอย 


หินอ่อนสุโขทัยเป็นหินแปรชนิดหนึ่งที่ประกอบ 

ด้วยแร่แคลไซต์เป็นองค์ประกอบหลัก เกิดตามบริเวณ 

แนวแปรสัมผัสระหว่างชั้นหินปูนเดิมที่เกิดจากตะกอน 

ทะเลช่วงยุคเพอร์เมียนตอนกลาง หรือประมาณ ๒๗๐ 

ล้านปีที่ผ่านมา กับหินแกรนิตซึ่งแทรกดันขึ้นมาใต้หินปูน 

ในช่วงยุคไทรแอสซิกเมื่อประมาณ ๒๐๐ ล้านปีที่ผ่านมา 

ความร้อนที่หินปูนได้รับจากหินแกรนิตตามแนวสัมผัส 

ส่งผลให้เนื้อหินปูนเกิดการหลอมละลายและตกผลึก 

แร่ใหม่ ทําให้มีผลึกที่ใหญ่ขึ้น หินอ่อนบริเวณอําเภอ 

ทุ่งเสลี่ยมมักมีผลึกโตกว่าหินอ่อนที่พบบริเวณ 

อําเภอบ้านด่านลานหอย สําหรับสีของหินอ่อนที่มี 

ความหลากหลาย เนื่องจากมลทินประเภทต่างๆ 

โดยเฉพาะเหล็กออกไซด์ เช่น แร่ฮีมาไทต์ ได้เข้าไป 

ปะปนตามเนื้อหินในขณะที่กําลังเป็นหินอ่อนหรือ 

แทรกตามรอยแตกเรียบภายในชั้นหิน 

SUKHOTHAI 

With outstanding color and stripes, Sukhothai Marble is an important material for interior decoration, especially 

the pink marble with some light gray and yellowish gray. The marble formed as a result of contact metamorphism 

along the contact zone between the Permian limestone and Triassic granite that intruded beneath the limestone 

around 200 million years ago. The marble is cropped out along isolated hills with the N-S-oriented mountain 

located to the west of the province extending from Thung Saliam to Ban Dan Lan Hoi Districts. 


83

จังหวัดสุพรรณบุรี 

หินปูนอู่ทอง 

หินปูนพบทั่วไปทางด้านตะวันตกของอําเภออู่ทอง 

ทั้งเป็นเขาลูกโดดและเทือกเขา หลายบริเวณเป็นแหล่งท่องเที่ยว 

และเป็นแหล่งหินอุตสาหกรรมก่อสร้างที่สําคัญนํารายได้มาสู่ 

จังหวัด เป็นทรัพยากรธรณีสัญลักษณ์ของจังหวัด 



84 

หินปูนอู่ทองเป็นส่วนหนึ่งของกลุ่มหินทุ่งสง เกิดสะสม 

ตัวในทะเลนํ้าตื้นในช่วงยุคออร์โดวิเชียนตอนกลาง หรือ 

ประมาณ ๔๗๐ - ๔๖๐ ล้านปีผ่านมา ประกอบด้วยหินปูน 

เนื ้อโคลน สีเทาดำา สลับกับหินดินดานเป็นชั ้นชัดเจน 

ในเนื ้อหินมักแสดงริ ้วขนานและลายแถบชั ้นบางสลับ 

สีอ่อนและสีเข้ม ต่อมาเมื ่อประมาณ ๒๐๐ ล้านปี 

ที่ผ่านมา เกิดการแทรกดันของหินแกรนิต ความร้อน 

จากหินแกรนิตทําให้หินปูนและหินดินดานตามแนวสัมผัส 

แปรสภาพตกผลึกแร่ใหม่ให้ผลึกแร่ที ่โตกว่าเดิม กลายเป็น 

หินอ่อนและหินแคลก์ซิลิเกต 

SUPHAN BURI 

U Thong Limestone is the geological symbol of Suphan Buri Province. The limestone belongs to the Ordovician Thung Song 

Group that was locally metamorphosed by intrusion of Triassic granite some 200 million years ago. Limestone is commonly 

found over the western part of U Thong District as both isolated hills and mountain ranges. These limestone sites have 

become tourism sites and sources for construction industry that draw significant income into the province.

จังหวัดสุราษฎร์ธานี 

แร่ยิปซัม 

แร่ยิปซัมเป็นวัตถุดิบสําคัญในการผลิต 

ปูนซีเมนต์ การทําปูนปลาสเตอร์ การทําแผ่นยิปซัม 

ฝ้าเพดานกันความร้อน การปรับสภาพความเค็มของดิน 

และในงานตกแต่งอาคารและเครื่องประดับ 

อีกหลายอย่าง แหล่งแร่ยิปซัมในจังหวัด 

สุราษฎร์ธานีเป็นแหล่งใหญ่ของประเทศ 

จึงเหมาะสมเป็นทรัพยากรธรณีสัญลักษณ์ 

ของจังหวัด พบหลายบริเวณ เช่น บ้านส้อง 

อําเภอบ้านนาสาร อําเภอเวียงสระ อําเภอ 

กาญจนดิษฐ์ และอําเภอดอนสัก 


แร่ยิปซัมมีเนื้ออ่อน เล็บขูดเข้า และโปร่งแสง เป็น 

ชื่อทั่วไปที่ใช้เรียกแทนแร่หลายชนิด แหล่งแร่ยิปซัม 

ของไทยส่วนใหญ่เป็นแร่อะลาบาสเตอร์ (alabaster) 

มีลักษณะเนื้อละเอียด เป็นมวลเม็ดคล้ายนํ้าตาลทราย 

บางส่วนเป็นแร่ซาทินสปาร์ (satin spar) ลักษณะ 

เป็นมวลรวม เนื้อเป็นเส้นใยสีขาววาวแบบใยไหม และ 

แร่เซเลไนต์ (selenite) เป็นผลึกใหญ่ ใสไม่มีสี เนื้อแน่น 

วาวแบบมุก แหล่งแร่ยิปซัมของไทยเกิดจากการตกตะกอน 

ในแอ่งที่มีการระเหยของนํ้าสูงอย่างต่อเนื่อง ได้ชั้นแร่ 

ยิปซัมหนา จากนั้นจึงถูกทับถมลึกลงทีละน้อยและค่อยๆ 

เปลี่ยนไปเป็นแอนไฮไดรต์ 

SURAT THANI 

Gypsum is the geological symbol of Surat Thani Province. It is an important raw material for cement industry, plaster 

and thermal insulated gypsum board, saline soil improvement, as well as building decoration and ornamentation. The 

gypsum of Surat Thani is considered as one of the largest deposit of the country, consisting mainly of alabaster with some 

satin spar and selenite. It occurred in Ban Song, Ban Na San, Wiang Sa, Kanchanadit and Don Sak Districts. 


85

จังหวัดสุรินทร์ 

หินตะกรัน 

ภูเขาไฟลอยนํ้า 

การพบหินตะกรันภูเขาไฟใช้เป็นหลักฐานว่าในอดีต 

เคยมีปากปล่องภูเขาไฟโบราณอยู่ในบริเวณนั้น หินตะกรัน 

ภูเขาไฟบางก้อนสามารถลอยนํ้าได้ ซึ่งถือว่าเป็นสิ่งแปลก 

ประหลาดมหัศจรรย์และเป็นเอกลักษณ์โดดเด่นเฉพาะ ซึ่ง 

พบมากบริเวณวนอุทยานพนมสวาย ตำาบลนาบัวและตำาบลสวาย 

อําเภอเมืองสุรินทร์ และที่วัดพนมศิลาราม จังหวัดสุรินทร์ 



86 

SURIN 

The presence of scoria indicates that there was a volcanic vent located within the area. Scoria is a bomb-size, dark 

color, pyroclast that is generally very vesicular due to the escape of volcanic gases before solidification. Some pieces 

of scoria may float in water due to its vesicular nature, which may be viewed as miraculous and unique. Floating Scoria, 

thus, is the geological symbol of Surin Province that distributed around the ancient volcanic vents in Khao Phanom 

Sawai and Phanom Sila Ram Temple around 900,000 years ago. 

หินตะกรันภูเขาไฟ หรือเรียกเป็นภาษา 

อังกฤษว่า scoria มักมีสีคลํ้าและมีรูพรุนมาก 

ประกอบด้วยชิ้นส่วนหินภูเขาไฟซึ่งถูกระเบิด 

กระจายขึ้นไปในอากาศ แล้วแข็งตัวตกลงมายัง 

พื้นโลกโดยมีการเย็นตัวอย่างรวดเร็ว ทําให้หินตะกรัน 

ภูเขาไฟมีรูพรุนของฟองอากาศคล้ายกับฟองนํ้า 

แต่เนื่องจากหินตะกรันภูเขาไฟสีเข้มมีส่วนประกอบ 

ของแร่สีเข้มเป็นส่วนใหญ่ซึ่งทําให้หินมีนํ้าหนัก 

มากขึ้น ทําให้หินตะกรันภูเขาไฟบางก้อนเท่านั้น 

ที่สามารถลอยนํ้าได้ คาดว่าหินตะกรันภูเขาไฟ 

ดังกล่าวอยู่ตามปากปล่องภูเขาไฟโบราณซึ่งอยู่ 

บริเวณเขาพนมสวายและวัดพนมศิลาราม และเกิด 

ปะทุขึ้นมาเมื่อประมาณ ๙ แสนปีที่ผ่านมา

จังหวัดหนองคาย 

กรวดแม่นํ้าโขง 


แม่นํ้าโขงเป็นแม่นํ้าสายสําคัญของโลก ไหลผ่านหลาย 

ประเทศ มีต้นนํ้าอยู่ในประเทศสาธารณรัฐประชาชนจีน และไหล 

ออกทะเลที่ประเทศสาธารณรัฐสังคมนิยมเวียดนาม แม่นํ้าโขง 

บริเวณจังหวัดหนองคายจะเป็นพรมแดนกั้นกับประเทศสาธารณรัฐ 

ประชาธิปไตยประชาชนลาว กรวดแม่นํ้าโขงจึงเป็นที่รวมของหิน 

ที่มีถิ่นกําเนิดในหลายประเทศ พบตามท้องนํ้า ที่ราบตะพักริมนํ้า 

ทั้งสองฝั่งของแม่นํ้าโขง ที่อําเภอศรีเชียงใหม่ 

อําเภอเมืองหนองคาย และอําเภอ 

โพนพิสัย 

กรวดแม่นํ้าโขงเกิดจากการแตกหักของ 

หินในลุ่มนํ้าโขง และถูกพัดพามาโดยกระแสนํ้า 

ตามลํานํ้าโขง กรวดแม่นํ้าโขงประกอบด้วย 

หินหลากหลายชนิดและหลากสี มีความมน 

ดี ซึ่งเกิดจากการขยับกลิ้งและเคลื่อนตัว 

ของก้อนกรวดและถูกขัดสีโดยกระแสนํ้า 

และตะกอนที่อยู่ในนํ้า ก้อนกรวดที่มีความ 

มนดี โดยปกติมักถูกแปลความหมายว่า 

ถูกพัดพามาไกล แต่ในหลายกรณีก้อนกรวด 

อาจขยับตัวเกือบอยู่กับที่หรือเคลื่อนตัวไป 

ไม่มากก็ทําให้ก้อนกรวดมนได้เช่นกัน เช่น 

กรวดที่พบตามร่องห้วย ตามหาดกรวด และ 

กรวดในกุมภลักษณ์ 

NONG KHAI 

The Mekong River is one of the important river of the world that flows through a number of countries and 

reaches the South China Sea in Vietnam. The river in Nong Khai forms as border between Thailand and Lao 

People’s Democratic Republic. Mekong Gravels thus contain various kinds and colors of gravels from many 

countries. 


87

จังหวัดหนองบัวลำาภู 

หอยหินห้วยเดื่อ 

บริเวณบ้านห้วยเดื่อ ตําบลโนนทัน อําเภอเมือง 

หนองบัวลำาภู พบซากฟอสซิลหอยสองฝาที่สมบูรณ์มาก มีทั้ง 

ตัวเล็กตัวใหญ่ บางตัวมีนํ้าหนักถึงประมาณครึ่งกิโลกรัม ปัจจุบัน 

ได้เก็บรวบรวมหอยหินโบราณไว้ที่พิพิธภัณฑ์หอยหินโบราณ 

๑๕๐ ล้านปี เพื่อเป็นแหล่งเรียนรู้และแหล่งท่องเที่ยวทาง 

ธรณีวิทยา หอยหินห้วยเดื่อเป็นทรัพยากรธรณีสัญลักษณ์ของ 

จังหวัดหนองบัวลําภู 



88 

NONG BUA LAM PHU 

Found at Ban Huai Duea, Non Than Subdistrict, Mueang Nong Bua Lam Phu, fresh-water Huai Duea Bivalve 

Fossils of large and small sizes with near perfect condition were reported. Some of the bivalves weigh as 

much as 0.5 kilograms. The fossils were found within conglomerate beds interbedded in the yellowish gray 

sandstone and grayish red siltstone of Sao Khua Formation deposited in the early Cretaceous or around 120 

million years ago. Most of these fossils have been kept and displayed at the museum as a geological learning 

site and geotourism site. The Huai Duea Bivalve Fossil is the geological symbol of Nong Bua Lam Phu Province. 

หอยหินที่บ้านห้วยเดื่อเป็นซากหอยนํ้าจืด 

ประเภทหอยสองฝา หรือหอยกาบคู่ (Bivalve) ชนิด 

Trigonioides (s.s) trigonus และชนิด Trigonioides 

cf. gaungsiensis พบอยู่เป็นหย่อมๆ ในชั้นหินกรวดมน 

ที่แทรกอยู่กับชั้นหินทรายสีเทาปนเหลือง สลับกับ 

ชั้นหินทรายแป้ง สีแดงปนเทา ในหมวดหินเสาขัว 

ส่วนบนสุด สะสมตัวในช่วงปลายของยุคครีเทเชียส 

ตอนต้น หรือ ๑๒๐ ล้านปีก่อน บริเวณแหล่งหอยหิน 

บ้านห้วยเดื่อยังพบซากหอยฝาเดียวนํ้าจืดและ 

ฟันจระเข้นํ้าจืดรวมอยู่ด้วย ซากดึกดําบรรพ์บ้านห้วยเดื่อ 

พบมากในทะเลสาบนํ้าจืดหรือบึงเล็กๆ ซึ่งหอยกาบคู่ 

อาศัยอยู่เป็นหย่อมๆ ตามขอบทะเลสาบนํ้าจืดหรือ 

บึงเล็กๆ

จังหวัดอ่างทอง 

ทรายบกอ่างทอง 

ทรายบกอ่างทองเป็นทรัพยากรธรณีที่สำาคัญใน 

อุตสาหกรรมก่อสร้าง พบกระจายอยู่ในหลายอําเภอ ได้แก่ 

อําเภอป่าโมก อําเภอเมืองอ่างทอง อําเภอวิเศษชัยชาญ และ 

อําเภอโพธิ์ทอง ซึ่งเป็นแหล่งทรายขนาดใหญ่คุณภาพดี ส่งไป 

ขายในจังหวัดต่างๆ ของภาคกลาง สร้างรายได้และอาชีพให้แก่ 

คนจังหวัดอ่างทองเป็นจํานวนมาก 


จังหวัดอ่างทองตั้งอยู่บนที่ราบลุ่มเจ้าพระยา 

มีแม่นํ้าสําคัญ ๒ สายไหลผ่าน คือ แม่นํ้าเจ้าพระยาและ 

แม่นํ้าน้อย ตะกอนดินทรายถูกพัดพามาตามความแรง 

ของกระแสนํ้าและเกิดการสะสมตัวเมื่อกระแสนํ้าอ่อน 

กําลังลง โดยตะกอนทรายจะสะสมตัวบริเวณฝั่งตรงข้าม 

กับคุ้งนํ้า เป็นชั้นหนา เป็นทรายหยาบปนกรวดเล็กน้อย 

ถึงทรายละเอียด มีความมนดี สีนํ้าตาลอ่อนถึงนํ้าตา 

ลอมเหลือง ประกอบด้วยแร่ควอตซ์และเศษหิน 

ชนิดต่างๆ สําหรับทรายบกอ่างทองก็คือทรายของแม่นํ้า 

เจ้าพระยาและแม่นํ้าน้อยในอดีต ที่สะสมตะกอนทราย 

ไว้ และเมื่อเวลาผ่านไป แม่นํ้าได้เปลี่ยนเส้นทางการไหล 

ทําให้กลายเป็นทรายบกดังที่ปรากฏในปัจจุบัน 

ANG THONG 

Ang Thong Province is situated on the Chao Phraya central floodplain with two important rivers: the Chao Phraya 

and Noi Rivers. Sands occurred as the point bar deposits of the meandering stream to form thick sand beds all 

over the floodplain. Ang Thong Sands is an important geological resource for construction industry. It is found 

distributing in many districts including Pa Mok, Mueang Ang Thong, Wiset Chai Chan and Pho Thong Districts. 

This is a large sand deposit with high quality. The sand is sold in a number of provinces in the central plain and 

brings a lot of income to the province, as well as creates many jobs for the people of Ang Thong. 


89

จังหวัดอำานาจเจริญ 

หินทรายแก่งโขง 

หินทรายแก่งโขงโผล่เป็นชั้นหินให้เห็นชัดเจน 

และเป็นสัญลักษณ์ของจังหวัดที่ลานหินเจดีย์ หรือ 

ลานธาตุ วนอุทยานภูสิงห์ - ภูผาผึ้ง ตําบลเหล่าพรวน 

อําเภอเมืองอํานาจเจริญ โดยพบเป็นพลาญหินยาว 

ต่อเนื่องตามเนินเขาในแนวตะวันออก - ตะวันตก 

มีลักษณะเป็นหน้าผาทางทิศเหนือ ลาดเทลงมา 

ทางทิศใต้ ลานหินเจดีย์แห่งนี้แสดงแท่งหินขนาดใหญ่ 

หลายแท่งมีรูปร่างที่สวยงามแปลกตา แท่งหิน 

บางอันมีลักษณะคล้ายเจดีย์ ซึ่งเป็นที่มาของชื่อ 

สถานที่แห่งนี้ และเป็นแหล่งท่องเที่ยวที่สําคัญ 

ของจังหวัด 



90 

หินทรายจากแก่งโขงมีหลายสี ได้แก่ สีขาว สีเหลือง สีแดง แต่สีขาวเป็นสีหิน 

แต่กําเนิด เมื่อกาลเวลาผ่านไปสีหินอาจเปลี่ยนเป็นสีแดงได้ หินทรายแก่งโขงมีเนื้อหยาบ 

ถึงละเอียด และมักมีก้อนกรวดปน เป็นส่วนหนึ่งของหมวดหินภูพาน กลุ่มหินโคราชเกิดจาก 

การสะสมตะกอนของกรวดและทรายที่ถูกพัดพามาโดยแม่นํ้าขนาดใหญ่เมื่อประมาณ 

๑๑๐ ล้านปีก่อน หรือช่วงยุคครีเทเชียสตอนต้น ในเนื้อหินมีร่องรอยให้เห็นเป็นแนวหรือชั้น 

ที่สําคัญอยู่ ๒ แบบ คือ ชั้นหินเห็นเป็นแนวเกือบราบ แสดงถึงการสะสมของเม็ดตะกอน 

ในแต่ละช่วงเวลา และแนวชั้นเฉียงระดับ วางตัวทํามุมชันเอียงเทไปทางทิศตะวันตก 

ใช้เป็นหลักฐานถึงทิศทางนํ้า นํ้าโบราณไหลไปทางทิศตะวันตก ต่อมาเปลือกโลกเกิดการ 

เคลื่อนตัวและคดโค้งโก่งงอ เกิดเป็นแนวเทือกเขาภูพานหลังจากนั้น การกัดเซาะผุพัง 

ตามธรรมชาติ ชั้นหินทรายจะมีความทนทานต่อการกัดกร่อนสูงกว่า จะคงเหลืออยู่เป็น 

ชะง่อนหน้าผาและปรากฏเป็นรูปร่างหรือลักษณะธรณีสัณฐานที่สวยงามแปลกตา 

ในขณะที่ชั้นหินที่ทนทานต่อการผุพังน้อยกว่าจะกลายเป็นชั้นโค้งเว้าในปัจจุบัน 

AMNAT CHAROEN 

Kaeng Khong Sandstone, a provincial geological symbol, is located at Lan Hin Chedi or Lan That, Phu Singh - Phu Pha Phueng Forest 

Park, Lao Phruan Subdistrict, Mueang Amnat Charoen District. The rock continually cropped out over the long rocky platform oriented 

in an E-W direction with a cliff side (escarpment) to the north and the dip slope toward the south. This sandstone belongs to Phu Phan 

Formation of the Khorat Group deposited during the early Cretaceous or around 110 million years ago. A number of rock statues in the 

Lan Hin Chedi area show beautiful figures, some look similar to chedi (pagoda). That is how the place has got its name.

จังหวัดอุดรธานี 

แร่โพแทช-ซิลไวต์ 

ใต้พื้นดินอีสานรองรับด้วยเกลือหินและโพแทชจํานวน 

มหาศาล เป็นทรัพยากรธรณีขุมทรัพย์ของชาติที่รอการบริหารจัดการ 

ให้เกิดประโยชน์สูงสุดรวมทั้งลดผลกระทบต่อชุมชน แร่โพแทช 

ชนิดแร่ซิลไวต์ (KCl) จะมีส่วนประกอบเป็นธาตุโพแทสเซียม (K) สูง 

ซึ่งเป็นธาตุหลักที่จําเป็นสําหรับทําปุ๋ยในเกษตรกรรม แร่โพแทช- 

ซิลไวต์เป็นทรัพยากรธรณีสัญลักษณ์ของจังหวัดอุดรธานี เนื่องจาก 

พบแร่ซิลไวต์มากบริเวณอําเภอเมืองอุดรธานีและอําเภอประจักษ์- 

ศิลปาคม 


โพแทชเป็นชื่อกลุ่มแร่ที่ประกอบด้วยแร่ 

หลายชนิด เช่น แร่ซิลไวต์ แร่คาร์นัลไลต์ และแร่ 

แทชีไฮไดรต์ แต่แร่ซิลไวต์เป็นแร่ที่สําคัญที่สุดของ 

แร่โพแทช แร่ซิลไวต์มีผลึกรูปลูกบาศก์และรูปผลึก 

ทรงแปดด้านผสมกัน ปกติพบเกิดเป็นมวลเม็ด 

เกาะกันแน่น มักจะไม่มีสีหรือมีสีขาว หากมีมลทิน 

อื่นๆ ปะปนอยู่ อาจมีสีนํ้าเงิน เหลือง และแดงบ้าง 

เล็กน้อย สีผงสีขาว จะมีลักษณะโปร่งใส วาวแบบแก้ว 

รอยแตกขรุขระ ละลายนํ้า มีรสเค็มแต่เฝื่อนกว่า 

เกลือหินหรือเฮไลต์ โดยทั่วไปซิลไวต์มักเกิดแบบ 

ทุติยภูมิ โดยเกิดแทนที่ในคาร์นัลไลต์ หลังจากที่ 

เกลือหินตกผลึกแล้ว ซิลไวต์จะเป็นแร่หนึ่งที่ตกผลึก 

หลังสุดในลำาดับการตกผลึกของแหล่งหินเกลือ 

ในประเทศไทยพบแหล่งแร่โพแทชและเกลือหินเป็น 

ชั้นหนาอยู่ใต้แผ่นดินอีสาน จัดเรียงลําดับชั้นหิน 

อยู่ในหมวดหินมหาสารคาม เกิดสะสมตัวเนื่องจาก 

การระเหยแห้งของนํ้าในแอ่งแบบปิดที่อยู่ใกล้ทะเล 

ในช่วงยุคครีเทเชียสตอนปลาย หรือเมื่อประมาณ 

๙๐ ล้านปีที่ผ่านมา 

UDON THANI 

The Northeastern Part of Thailand is underlain by tremendous amount of thick rock salt 

and potash beds which belong to Maha Sarakham Formation. These minerals deposited 

as a closed sea evaporated during the late Cretaceous or around 90 million years ago. 

Sylvite is a mineral resource treasure of the country to be sustainably managed for the 

benefit of the people. Sylvite (KCl) is the principal ore mineral of potassium compound 

to be used as a part of fertilizer for agriculture. Sylvite is widely distributed in Mueang 

Udon Thani and Prachaksinlapakhom Districts. The Sylvite-Potash is thus the geological 

symbol of Udon Thani Province. 


91

จังหวัดอุตรดิตถ์ 

แร่ทัลก์ 

แร่ทัลก์เป็นแร่อุตสาหกรรมที่สําคัญ ทนความร้อน 

ได้สูง และไม่นำากระแสไฟฟ้า ใช้เป็นฉนวนป้องกันไฟฟ้า 

เป็นส่วนประกอบของเครื่องสําอาง เครื่องปั้นดินเผา สี 

กระดาษ และอุตสาหกรรมอีกหลายชนิด เป็นแร่ที่มี 

ความอ่อนมากที่สุด ขูดเป็นรอยได้ด้วยเล็บและใช้มีดตัด 

เป็นชิ้นได้ มีผิวลื่นมือ มีความวาวแบบมุกและแบบ 

นํ้ามันฉาบ ในประเทศไทยพบเพียงไม่กี่แห่ง และพบมาก 

ที่อําเภอท่าปลา อําเภอเมืองอุตรดิตถ์ 



92 

แร่ทัลก์มักพบเป็นแร่ทุติยภูมิ ที่เกิดจากการแปรสภาพ 

มาจากแร่และหินแมกนีเซียมซิลิเกต เช่น โอลิวีน ไพรอกซีน 

แอมฟิโบล และหินเซอร์เพนทิไนต์ ในประเทศไทยมีการ 

กําเนิดสัมพันธ์กับหินอัลตราเมฟิกที่พบบริเวณรอยตะเข็บ 

ธรณี (suture zone) ที่เกิดจากการชนกันของแผ่นเปลือกโลก 

แร่ทัลก์มีลักษณะของผลึกเป็นแผ่นบางๆ รูปสี่เหลี่ยม 

ขนมเปียกปูนและรูปหกเหลี่ยม แผ่นแร่มักเกาะกันเป็นกลุ่ม 

แสดงริ้วลายขนาน หรือแผ่เป็นรูปรัศมี หากเป็นมวล 

เนื้อแน่นเรียกว่า “สตีไทต์” (steatite) หรือหินสบู่ (soapstone) 

สีเขียวแอ๊ปเปิ้ล เทา ขาว หรือขาวเงิน สําหรับหินสบู่ 

จะมีสีเทาแก่หรือเขียว ลื่นมือ 

UTTARADIT 

Talc is an important industrial mineral. It has a characteristic soapy or greasy feel, easily cut or scratch with a knife or 

fingernails. It is used as a filler, coating and dusting agent in ceramics, paper, color, electrical insulation, cosmetics and 

other industries. Talc is a common secondary mineral derived by alteration (hydration) of nonaluminous magnesium silicates 

such as olivine, pyroxene and serpentinite in basic igneous rocks. The mineral is found in a few sites in Thailand and most 

abundant in Tha Pla and Mueang Uttaradit Districts where tectonic suture zone is present.

จังหวัดอุทัยธานี 

หินชีสต์ 

หินชีสต์มีสีเทาอ่อน สลับสีเทาดํา ผิวหิน 

มันวาวเป็นประกายสวยงาม แสดงริ้วขนานโค้งงอ 

บิดย้วยน้อยๆ แบบลูกคลื่นของผลึกแร่ที่เรียงตัว 

เกือบขนานกัน พบได้ทั่วไปบริเวณชั้นหินริมถนน 

ในพื้นที่อําเภอบ้านไร่และอําเภอลานสัก จังหวัด 

อุทัยธานี 


หินชีสต์เป็นหินแปรชนิดหนึ่งที่ถูกเปลี่ยนสภาพ 

มาจากหินดินดาน อันเนื่องมาจากความกดดันและ 

ความร้อน เนื้อหินแสดงการเรียงตัวโค้งงอบิดย้วยเป็น 

แถบขนานกันของผลึกแร่ที่มีลักษณะเป็นแผ่นบาง 

หรือเป็นแท่ง เช่น แร่ไมกา แร่คลอไรต์ และแร่ฮีมาไทต์ 

เนื้อหินเปราะและแตกง่าย ในบางบริเวณมีแร่การ์เนต 

เกิดร่วมด้วย หินชีสต์ของพื้นที่จังหวัดอุทัยธานีมีอายุ 

ประมาณยุคไซลูเรียน - ดีโวเนียน หรือประมาณ ๔๐๐ 

ล้านปีก่อน 

UTHAI THANI 

Light to dark gray Schist with beautiful luster is a strong foliated crystalline rock formed by dynamic metamorphism 

with well developed parallelism of the minerals present, particularly those of lamellar or elongate prismatic habit, 

e.g. mica and chlorite. Schist found in Ban Rai and Lan Sak Districts was formed approximately 400 million years 

ago or during the Silurian - Devonian. 


93

จังหวัดอุบลราชธานี 

หินทรายผาแต้ม 

หินทรายผาแต้มมีลักษณะเนื้อหยาบสีขาว วางตัวเป็นลานหิน 

กว้างที่ผาแต้ม เขตอุทยานแห่งชาติผาแต้ม อําเภอโขงเจียม จังหวัด 

อุบลราชธานี ซึ่งเป็นจุดชมพระอาทิตย์ขึ้นที่อยู่ด้านตะวันออกสุด 

ของประเทศ บริเวณหน้าผาจะมีภาพเขียนสียุคก่อนประวัติศาสตร์ 

อายุประมาณ ๓,๐๐๐ - ๔,๐๐๐ ปี มากกว่า ๓๐๐ ภาพ 



94 

บริเวณผาแต้มประกอบด้วยหมวดหินภายในกลุ่มหินโคราช จํานวน ๒ หมวดหิน 

ที่เกิดจากการสะสมตัวของตะกอนทางนํ้าเมื่อประมาณ ๑๒๐ - ๑๑๐ ล้านปีก่อน ได้แก่ 

หมวดหินเสาขัว พบในส่วนล่างของผาแต้มรวมทั้งส่วนหน้าผาที่พบภาพเขียนโบราณ 

ประกอบด้วยหินทรายแป้ง หินทราย และหินโคลน ด้านบนหน้าผาปิดทับด้วยหินทรายชั้นหนา 

หรือที่เรียกว่า “หินทรายผาแต้ม” ของหมวดหินภูพาน เป็นหินทรายเนื้อหยาบสีขาว ในเนื้อหิน 

มักมีกรวดปน และมีความแข็งแกร่งทนต่อการสึกกร่อนได้ดีกว่าชั้นหินของหมวดหินเสาขัว 

จึงทําให้เกิดลักษณะภูมิประเทศเป็นหน้าผาที่มีลานหินกว้างปิดทับ 

UBON RATCHATHANI 

Pha Taem is a famous landmark with rock platform and a high cliff located to the easternmost part of the country 

within Pha Taem National Park in Khong Chiam District. Pha Taem Sandstone belongs to Phu Phan Formation 

covering the upper part that constitutes white coarse-grained sandstone. Pha Taem sandstone is underlain 

by sandstone, siltstone and mudstone of Sao Khua Formation where over 300 pre-historical paintings with an 

approximate age of 3,000 - 4,000 years ago are also present. Pha Taem sandstone is more resistant than the 

rocks of Sao Khua Formation thus resulted in high cliff and rock platform landscape on top.

บรรณานุกรม 

กรมทรัพยากรธรณี. ความหลากหลายทางชีวภาพของสิ่งมีชีวิตดึกดำาบรรพ์ในประเทศไทย. พิมพ์ครั้งที่ ๑. 

กรุงเทพฯ: อมรินทร์พริ้นติ้งแอนด์พับลิชชิ่ง, ๒๕๕๐. 

. ท่องโลกธรณี อุทยานแห่งชาติเขาใหญ่ ความมหัศจรรย์แห่งมรดกโลก. พิมพ์ครั้งที่ ๑. 

กรุงเทพฯ: อมรินทร์พริ้นติ้งแอนด์พับลิชชิ่ง, ๒๕๕๓. 

. ธรณีวิทยาประเทศไทย. กรุงเทพฯ: กรมทรัพยากรธรณี, ๒๕๕๐. 

. ๑๑๐ ปี กรมทรัพยากรธรณี : ตำานานสืบสานห้าแผ่นดิน. กรุงเทพฯ: กรมทรัพยากรธรณี, 

๒๕๔๔. 

. ๑๑๙ ปี กรมทรัพยากรธรณี (จัดพิมพ์เนื่องในโอกาสครบรอบ ๑๑๙ ปี แห่งการ 

สถาปนากรมทรัพยากรธรณี). กรุงเทพฯ: กรมทรัพยากรธรณี, ๒๕๕๔. 

วิกิพีเดีย. ตราประจำาจังหวัดของไทย. (สืบค้น ๒๒ พฤศจิกายน ๒๕๕๔ จาก http://th.wikipedia.org)


จัดทำโดย 

กรมทรัพยากรธรณี 

ถนนพระรามที่ ๖ เขตราชเทวี กรุงเทพฯ ๑๐๔๐๐ 

โทรศัพท์ ๐-๒๖๒๑-๙๕๐๐ 

เว็บไซต์ www.dmr.go.th 

เลขมาตรฐานสากลประจำหนังสือ (ISBN) 

๙๗๘-๙๗๔-๒๒๖-๔๗๑-๐ 

พิมพ์ครั้งที่ ๑ 

กุมภาพันธ์ ๒๕๕๕ จำนวน ๑,๕๐๐ เล่ม 

คณะที่ปรึกษา 

นายนิทัศน์ ภู่วัฒนกุล อธิบดีกรมทรัพยากรธรณี 

นายทศพร นุชอนงค์ รองอธิบดีกรมทรัพยากรธรณี 

นายนพพล ศรีสุข 

รองอธิบดีกรมทรัพยากรธรณี 

คณะอนุกรรมการจัดทำหนังสือ 


นายทศพร นุชอนงค์ รองอธิบดีกรมทรัพยากรธรณี 

นายมนตรี เหลืองอิงคะสุต ผู้อำานวยการสำานักธรณีวิทยา 

นายพล เชาว์ดำารงค์ ข้าราชการบำานาญ 

นายประสาท พาศิริ ผู้อำานวยการสำานักงานงานเลขาธิการ กปร. 

นางสุดา ละเอียดจิต กระทรวงมหาดไทย 

ผศ.วิชัย จูทะโกสิทธิ์กานนท์ จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย 

นายวัฒนา ตันเสถียร กรมทรัพยากรธรณี 

นางงามพิศ แย้มนิยม ข้าราชการบำานาญ 

นายสมหมาย เตชวาล กรมทรัพยากรธรณี 

นายสุวัฒน์ ติยะไพรัช กรมทรัพยากรธรณี 

นายสุวภาคย์ อิ่มสมุทร กรมทรัพยากรธรณี 

นายกิตติ ขาววิเศษ กรมทรัพยากรธรณี 

นางสาวปานใจ สารพันโชติวิทยา กรมทรัพยากรธรณี 

นางสาวมยุรี ธรรมานุสาร กรมทรัพยากรธรณี 

คณะกรรมการคัดเลือกและจัดทำข้อมูลเอกสาร 

หินหรือแร่สัญลักษณ์ของจังหวัด 

อธิบดีกรมทรัพยากรธรณี 

รองอธิบดีกรมทรัพยากรธรณี 

ผู้แทนคณะกรรมการพิเศษเพื่อประสานงานโครงการอันเนื่องมาจากพระราชดำาริ 

นายกสมาคมธรณีวิทยาแห่งประเทศไทย 

หัวหน้าภาควิชาเทคโนโลยีธรณี มหาวิทยาลัยขอนแก่น 

หัวหน้าภาควิชาธรณีวิทยา จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย 

หัวหน้าภาควิชาธรณีวิทยา มหาวิทยาลัยเชียงใหม่ 

หัวหน้าภาควิชาฟิสิกส์ มหาวิทยาลัยมหิดล วิทยาเขตกาญจนบุรี 

หัวหน้าสาขาวิชาเทคโนโลยีธรณี มหาวิทยาลัยเทคโนโลยีสุรนารี 

ผู้อำานวยการสำานักทรัพยากรแร่ 

ผู้อำานวยการสำานักธรณีวิทยา 

นายพล เชาว์ดำารงค์ 

นายสุวัฒน์ ติยะไพรัช 

นายสุวภาคย์ อิ่มสมุทร 

นักเขียนและนักวิชาการที่ปรึกษา 

นายพล เชาว์ดำารงค์ 

นายประชา คุตติกุล 

เรียบเรียงต้นฉบับ 

เรียบเรียงต้นฉบับ 

ออกแบบและจัดทำรูปเล่ม 

ฝ่าย Amarin Publishing Services 

บริษัทอมรินทร์พริ้นติ้งแอนด์พับลิชชิ่ง จำากัด (มหาชน) 

๖๕/๑๖ ถนนชัยพฤกษ์ (บรมราชชนนี) เขตตลิ่งชัน กรุงเทพฯ ๑๐๑๗๐ 

โทรศัพท์ ๐-๒๔๒๒-๙๐๐๐ ต่อ ๑๒๐๐, ๑๒๑๓ 

โทรสาร ๐-๒๔๒๒-๙๐๙๑ 

แยกสีและพิมพ์ที่ 

สายธุรกิจโรงพิมพ์ บริษัทอมรินทร์พริ้นติ้งแอนด์พับลิชชิ่ง จำากัด (มหาชน) 

๖๕/๑๖ ถนนชัยพฤกษ์ (บรมราชชนนี) เขตตลิ่งชัน กรุงเทพฯ ๑๐๑๗๐ 

โทรศัพท์ ๐-๒๔๒๒-๙๐๐๐, ๐-๒๘๘๒-๑๐๑๐ 

โทรสาร ๐-๒๔๓๓-๒๗๔๒, ๐-๒๔๓๔-๑๓๘๕ 

ข้อความและภาพในหนังสือนี้สงวนลิขสิทธิ์ตามกฎหมาย ถ้าจะนำาไปเผยแพร่ซํ้าไม่ว่าจะเป็นบางส่วน 

หรือทั้งหมดต้องได้รับการยินยอมเป็นลายลักษณ์อักษรจากกรมทรัพยากรธรณี

“วิทยาการทุกอย่างมิใช่มีขึ้นในคราวหนึ่งคราวเดียวได้ 

หากแต่ค่อยๆ สะสมกันขึ้นมาทีละเล็กละน้อยจนมากมายกว้างขวาง 

การเรียนวิทยาการก็เช่นกัน บุคคลจำาจะต้องค่อยๆ เรียนรู้ให้เพิ่มพูนขึ้นมาตามลำาดับ 

ให้ความรู้ที่เพิ่มพูนขึ้นนั้นเกิดเป็นรากฐานรองรับความรู้ที่สูงขึ้น ลึกซึ้งกว้างขวางขึ้นต่อๆ ไป” 

(พระบรมราโชวาท ในพิธีพระราชทานปริญญาบัตรแก่ผู้สำาเร็จการศึกษา 

จากมหาวิทยาลัยศรีนครินทรวิโรฒ วันที่ ๓๐ มิถุนายน พ.ศ. ๒๕๑๙)

“หินทรายผาแต้ม”

FullText - à¸ªà¸·à¸à¸à¹à¸ à¹à¸à¸ à¹à¸¥à¹ à¹à¸£à¸µà¸¢à¸ - à¸à¸£à¸¡à¸à¸£à¸±à¸à¸¢à¸²à¸à¸£à¸à¸£à¸à¸µ

Create successful ePaper yourself

Delete template?

Save as template?

FullText - à¸ªà¸·à¸à¸à¹à¸ à¹à¸à¸ à¹à¸¥à¹ à¹à¸£à¸µà¸¢à¸ - à¸à¸£à¸¡à¸à¸£à¸±à¸à¸¢à¸²à¸à¸£à¸à¸£à¸à¸µ