เกราะป้องกันความร้อนจากแสงแดดของบ้านก็คือหลังคา ในสภาพอากาศชวนไหม้เกรียมขนาดนี้ การเลือกใช้วัสดุและโครงสร้างเพื่อช่วยป้องกันความร้อนจึงถือเป็นเรื่องสำคัญ
หลังคาบ้าน เป็นชิ้นส่วนที่ได้รับความร้อนจากแสงอาทิตย์มากที่สุดของตัวบ้าน หน้าด่านแรกป้องกันไอร้อนก่อนจะถ่ายทอดความระอุลงสู่พื้นที่ภายใน ฉะนั้นแล้วเราจึงควรใส่ใจกับการเลือกใช้วัสดุแผ่นหลังคาตั้งแต่ขั้นตอนออกแบบก่อสร้าง เพื่อลดการสะสมอุณหภูมิที่อยู่ในหลังคา บรรเทาการถ่ายเทความร้อน และช่วยเพิ่มความเย็นสบายให้กับบรรยากาศของบ้านได้อีกด้วย
Dtip : คำว่า “ร้อนตับแตก” จริงๆแล้วมีที่มาจากลักษณะการมุงหลังคาบ้านด้วย “ใบจาก” ที่เรียงวางซ้อนอยู่เป็นตับ เมื่อเวลาตอนที่มันโดนแดดร้อนจัด ใบจากก็จะเริ่มขยายตัว ปริแตก เบียดกันจนเกิดเสียงดัง จนชาวบ้านนำมาพูดกันว่า “ร้อนจนตับแตก”
เลือกหลังคาแบบไหนดี ?
รูปแบบหลังคา
เริ่มต้นด้วยลักษณะหลังคาที่เหมาะกับสภาพอากาศร้อนชื้นของไทย เราขอแนะนำ “หลังคาจั่ว” รูปแบบสามัญพบเห็นอยู่ทั่วไป ความลาดเอียงที่ตอบสนองทั้งเรื่องการถ่ายเทน้ำฝน ยื่นชายคาป้องกันแสงแดด ช่องลมทรงสามเหลี่ยมเพื่อระบายความร้อน และพื้นที่อากาศใต้ผืนหลังคาจะทำหน้าที่เป็นเหมือนฉนวนช่วยกันความร้อนไม่ให้เข้ามาภายในห้องโดยตรง
อ่านบทความข้อดี-ข้อเสีย รูปแบบของหลังคาชนิดอื่นๆ เพิ่มเติมได้ที่ Roof of the House : รู้จักหลังคา ก่อนมีบ้านเป็นของตัวเอง
โครงสร้างหลังคา
โครงสร้างหลังคา ทำหน้าที่พยุงรับน้ำหนักหลังคาทั้งผืนเอาไว้ อาจจะไม่เกี่ยวข้องกับการป้องกันความร้อนเข้าบ้านโดยตรง เน้นคุณสมบัติความแข็งแรงทนทานกับสภาพอากาศเสียมากกว่า ซึ่งโครงสร้างหลังคาที่นิยมใช้กันมี 2 ประเภท คือ
โครงหลังคาไม้ : ปกติวัสดุไม้ก็หายากราคาแพงอยู่แล้ว ยิ่งโครงหลังคาบ้านใช้ไม้เบญจพรรณประเภทไม้เนื้อเเข็ง ก็ต้องเสียค่าใช้จ่ายสูงขึ้นอีก ต้องระมัดระวังเรื่องไม้ที่ยังไม่แห้งสนิทหรือไม่ได้รับการทาน้ำยากันปลวกตามกำหนด จะทำให้โครงหลังคาไม้เสียหาย ผุกร่อน บิดงอ ก่อนเวลาอันควร ข้อดีคือเมื่อโชว์โครงสร้างแบบเปิดฝ้า จะเห็นโครงหลังคาไม้สวยงามดูเป็นธรรมชาติ
โครงหลังคาเหล็ก : ได้เปรียบเรื่องความสะดวกรวดเร็วในการก่อสร้าง ราคาถูกกว่าหลังคาไม้ นิยมใช้โครงหลังคาเหล็กรูปพรรณ หรือเหล็กกล่อง เชื่อมเหล็กติดกันเป็นชุดแล้วยกขึ้นไปประกอบบนหลังคา ปัญหาส่วนใหญ่ที่พบของโครงหลังคาเหล็กก็คือ เรื่องสนิมและเรื่องของรอยต่อเหล็ก ต้องควบคุมฝีมือของช่าง และตรวจเช็คการทากันสนิมให้ครบตามจุดที่กำหนด เพื่อป้องกันความเสียหายที่จะตามมาให้แก้ไขยุ่งยากในภายหลัง
โครงหลังคาเหล็กปิดทับด้วยแผ่นไม้ ผสมผสานอารณ์ความเป็นธรรมชาติบนโครงสร้างโลหะที่แข็งแรง
ในสภาพอากาศร้อนชื้น เรื่องความทนทานและอายุการใช้งานของโครงหลังคาทั้ง 2 แบบ ยังไมได้ให้ผลลัพธ์ความเหนือกว่าที่แน่ชัด เพราะขึ้นอยู่กับการดูแลรักษา และสภาพอากาศภายนอกที่เหมาะสม อย่างในพื้นที่บางขุนเทียนติดชายทะเล ก็อาจต้องเลือกใช้โครงหลังคาไม้เพื่อป้องกันสนิมกัดกร่อนจากไอน้ำทะเลหากเป็นโครงสร้างเหล็ก ยังไม่นับเรื่องงบประมาณ ความสวยงามจากการออกแบบว่าควรจะใช้โครงหลังคาแบบไหนถึงจะดีกับบ้านของเรา แต่ไม่ว่าจะเลือกใช้วัสดุใดก็ต้องหมั่นตรวจสอบสภาพ ทาน้ำยากันปลวก น้ำมันเคลือบสำหรับหลังคาไม้ และทาเคลือบกันสนิมสำหรับโครงสร้างเหล็ก เป็นการดีที่สุด
วัสดุมุงหลังคา
วัสดุมุงหลังคาแต่ละชนิดมีคุณสมบัติที่แตกต่างกันไป สามารถเลือกใช้งานได้หลากหลายให้เข้ากับสไตล์ของตัวบ้าน ซึ่งเราคัดตัวเลือกบางส่วนที่น่าสนใจ และน่าจะเหมาะกับบ้านเรามากที่สุดมาให้พิจารณากันดังนี้ครับ
กระเบื้องคอนกรีต หรือ กระเบื้องซีเมนต์ : หลังคาบ้านพักอาศัยที่หาซื้อง่าย แข็งแรงและสวยงาม แต่มีน้ำหนักมาก จึงควรใช้โครงสร้างที่มีความแข็งแรงเช่นกัน เพี่อรองรับน้ำหนักของตัววัสดุ อย่างหลังคาเหล็ก เป็นต้น
กระเบื้องดินเผา : นิยมใช้กับงานออกแบบท้องถิ่น เน้นลักษณะความเป็นไทย เป็นธรรมชาติ โบสถ์ ศาลาวัด เรือนไทย โดยการนำดินมานวดขึ้นรูปเป็นแผ่น นำไปเผาไฟแข็งตัวจนเสร็จออกมาเป็นแผ่นกระเบื้อง นำไปใช้งานได้ทั้งแบบดิบๆแบบไม่ทาน้ำยา และทาน้ำยาเคลือบเพื่อความทนทาน
กระเบื้องไฟเบอร์ซีเมนต์ หรือ กระเบื้องลอนคู่ : เทคโนโลยีปัจจุบันพัฒนาให้หลังคาไฟเบอร์ซีเมนต์ส่วนใหญ่ไม่มีสารประกอบใยหินที่เป็นอันตรายแก่มนุษย์ผลิตออกมาใช้งานกันแล้ว แต่ยังคงความแข็งแรงทนทาน เป็นตัวเลือกที่น่าสนใจ ราคาไม่แพง มีสีสันและลวดลายพื้นผิวให้เลือกเยอะ เป็นอีกหนึ่งตัวเลือกที่น่าสนใจ
กระเบื้องเซรามิก : กระเบื้องฮอตฮิตสำหรับหลังคาบ้าน ด้วยพื้นผิวเรียบเนียนมันวาวยามกระทบแสงแดด สะท้อนสีสันเคลือบผิวชัดเจน เส้นรูปคลื่นลอนสวยงามสะดุดตา และคุณสมบัติสำคัญ ทนทานแสงแดดป้องกันความร้อนได้มากที่สุดเมื่อเทียบจากวัสดุที่กล่าวมาข้างต้น
กระเบื้องหลังคาแบบไหนป้องกันความร้อนได้ดีกว่ากัน ?
ถ้าคำนึงเรืองคุณสมบัติการป้องกันความร้อนเป็นหลัก คำตอบก็น่าจะเป็น กระเบื้องเซรามิก เพราะเนื้อกระเบื้องกักเก็บความร้อนน้อย คลายความร้อนได้เร็วกว่า แต่ยังมีอีกทางเลือกหนึ่งที่น่าสนใจไม่แพ้กันคือ กระเบื้องไฟเบอร์ซีเมนต์ เป็นวัสดุที่มีค่าการนำความร้อนต่ำคล้ายกัน (แต่ยังแพ้กระเบื้องเซรามิก) สามารถป้องกันความร้อนอย่างมีประสิทธิภาพทั้งคู่
นอกจากชนิดของกระเบื้องที่เลือกใช้มุงหลังคาแล้ว การเลือกสีเคลือบผิวก็ช่วยได้ ให้เลือกใช้สีเคลือบแบบเซรามิก หรือสีทาหลังคาโทนอ่อน ผิวมันวาว เพราะดูดซับรังสีไว้น้อยกว่า และป้องกันความร้อนได้ดีกว่าสีมืดเข้มถึง 50%
Dtip : ในสมัยก่อนที่หลังคาบ้านส่วนใหญ่เป็นสีแดง ก็เป็นเพราะทำให้บ้านโดดเด่นสะดุดตาตัดกับผนังสีขาว เป็นสีคุณภาพดีที่ราคาไม่แพง โครงการหมู่บ้านจัดสรรจึงนิยมเหมาใช้ในโครงการ
รูปภาพประกอบจาก Pinterest