นมแม่ คือ นมที่ดีที่สุดสำหรับเด็กแรกเกิด ในนมแม่มีสารต้านการติดเชื้อ และกระตุ้นภูมิต้านทานหลายชนิด รวมถึงโพรไบโอติก และพรีไบโอติกซึ่งมักจะทำงานร่วมกันแบบซินไบโอติก ช่วยส่งเสริมภูมิต้านทานให้แข็งแรง และช่วยส่งเสริมพัฒนาการของลูกรัก ซึ่งคุณแม่สามารถให้ลูกทานนมแม่ต่อเนื่องได้จนถึงอายุ 2 ปี หรือมากกว่า โดยไม่จำเป็นต้องเสริมนมผสมใดๆ และเริ่มให้อาหารตามวัยที่มีความปลอดภัยและเหมาะสมควบคู่กับการให้นมแม่เมื่ออลูกอายุครบ 6 เดือน แต่หากมีความจำเป็นหรือไม่สามารถให้ลูกทานนมแม่ได้ ก็อาจจำเป็นต้องพึ่งพานมผง หรือนมสำหรับเด็กแรกเกิดแทน ซึ่งพ่อแม่ควรปรึกษาแพทย์ในการเลือกโภชนาการนมและนมผงที่เหมาะสมให้ลูกน้อยด้วย

ปัจจัยพื้นฐานประกอบการเลือกผลิตภัณฑ์นมและนมผงเด็ก
ความต้องการพลังงานและสารอาหารต่างๆ รวมทั้งพัฒนาการของระบบการย่อยการดูดซึม ที่แตกต่างกันในแต่ละช่วง เด็กทารก เด็กแรกเกิด ฯลฯ อายุ สูตรนมแต่ละสูตรจึงมีการดัดแปลงองค์ประกอบ หรือ สารอาหารต่างๆ ให้เหมาะกับทารก/ เด็กในแต่ละช่วงวัย ซึ่งนอกจากคุณค่าทางโภชนาการที่เหมาะสมกับความต้องการแล้ว นมดัดแปลงสำหรับทารกจะมีการพัฒนาสูตรให้มีองค์ประกอบหรือคุณสมบัติต่างๆ เช่น ค่าออสโมลาริตี้ ให้เหมาะสมกับระบบทางเดินอาหารของลูกน้อยด้วย

ผลิตภัณฑ์นมและนมผงเด็กแรกเกิดและช่วงวัยต่างๆ แบ่งเป็น

1. นมดัดแปลงสำหรับทารก หรือบางคนอาจเรียกว่านมเด็กแรกเกิด (Infant Formula) หรือ นมสูตร 1 ใช้เลี้ยงทารกแรกเกิดได้ตั้งแต่ – 1 ปี
2. นมดัดแปลงสูตรต่อเนื่องสำหรับทารกและเด็กเล็ก (Follow on formula) หรือ นมสูตร 2 – สำหรับเด็กอายุ 6 เดือนไปแล้วจนถึงอายุ 3 ปี
3. ผลิตภัณฑ์นมผงหรือนมยูเอชที สูตร 3 สำหรับเด็กอายุ 1 ปี ขึ้นไป และทุกคนในครอบครัว 
4. ผลิตภัณฑ์นมผงหรือนมยูเอชที สูตร 4 สำหรับเด็กและทุกคนในครอบครัว 

เมื่อไรจึงจะเปลี่ยนสูตรนมหรือนมผงให้กับลูก
นมแม่ดีที่สุดสำหรับทารก แต่หากมีความจำเป็นต้องใช้นมผสม คุณแม่ควรปรึกษาแพทย์เพื่อเลือกโภชนาการที่เหมาะสม 
กรณีไม่สามารถให้นมแม่ได้และมีความจำเป็นต้องให้นมผสมก่อนอายุ 6 เดือน เช่น ในเด็กวัยแรกเกิด คุณแม่สามารถให้ลูกน้อยทานนมดัดแปลงสำหรับทารก (Infant Formula) อย่างเดียวจนอายุ 6 เดือน หลังจากนั้นเริ่มให้ทานอาหารตามวัยควบคู่กับนม

ถ้าลูกน้อยทานอาหารตามวัยได้ดี นั่นหมายถึง ทานอาหารตามวัยได้ 1 มื้อเมื่ออายุครบ 6 เดือน ได้ 2 มื้อเมื่ออายุ 8-10 เดือน และครบ 3 มื้อ เมื่ออายุ 10-12 เดือน คุณแม่จะยังคงสามารถให้ลูกทานนมดัดแปลงสำหรับทารก (Infant Formula) ได้จนอายุครบ 1 ปี แต่ถ้าลูกน้อยทานอาหารได้ไม่ดีไม่ว่าจะด้วยสาเหตุใดๆ ก็ตาม ควรเปลี่ยนเป็นนมดัดแปลงสูตรต่อเนื่องสำหรับทารกและเด็กอายุ 6 เดือน ถึง 3 ปี (Follow on formula) โดยให้รับประทานไปได้ถึงอายุครบ 3 ปี ซึ่งเมื่อเด็กอายุ 1 ปีแล้วควรทานอาหารหลัก 3 มื้อได้ตามปรกติส่วนนมเป็นเพียงแค่อาหารเสริม

เมื่อลูกอายุ 6 เดือน คุณแม่หลายท่าน อาจมีความกังวลใจว่า ควรให้ลูกทานนมสูตรไหน จำเป็นต้องเปลี่ยนนมให้ลูกหรือไม่ ซึ่งการพิจารณาการเลือกใช้สูตรนมที่เหมาะสมสำหรับลูกน้อยนั้น จำเป็นต้องคำนึงถึงปริมาณสารอาหารที่ทารกได้รับจากอาหารตามวัยที่เริ่มที่อายุ 6 เดือน รวมทั้งปริมาณนมที่ลูก บริโภคในแต่ละวันด้วยค่ะ

• สำหรับเด็กที่ทานอาหารตามวัยได้ดี และทานนมได้เพียงพอ คือ 24-30 ออนซ์ต่อวัน คุณแม่ยังคงให้ลูกทาน นมสูตรเดิมได้ต่อ

เมื่ออายุครบ 1 ปี รูปแบบการบริโภคอาหารของลูกจะเปลี่ยนไป เป็นการทานอาหารมื้อหลัก ครบ 3 มื้อ และทานนมเป็นอาหารเสริมที่ยังคงเป็นแหล่งโปรตีนและแคลเซียมที่ดีสำหรับลูก เช่นเดียวกันในการเลือกนมสำหรับเด็กอายุ 1 ปีนั้น ยังคงต้องคำนึงถึงปริมาณอาหารและนมที่ทานในแต่ละวัน

• สำหรับเด็กที่ทานอาหารหลักครบ 3 มื้อ ทานอาหารและทานนมได้เพียงพอ คือ 18 ออนซ์ต่อวัน คุณแม่

สามารถเปลี่ยนให้ลูกทานนมสูตร 3 สำหรับเด็กอายุ 1 ปีขึ้นไปได้

• สำหรับเด็กที่ทานอาหารหลักได้น้อยหรือไม่ครบ 5 หมู่ ควรให้ลูกทานนมสูตร 2 นี้ต่อเนื่องจนกว่าลูกจะทานอาหารได้ดครบ 3 มื้อ และหลากหลายครบ 5 หมู่ จึงจะเปลี่ยนเป็นสูตร 3

นอกจากสูตรนมที่กล่าวมาข้างต้นแล้ว ยังมีนมสูตรเฉพาะที่มีรูปแบบของสารอาหารที่มีความจำเพาะต่อสุขภาพ และ โภชนาการของทารก/เด็กเล็กมากขึ้น เช่น สูตรนมสำหรับเด็กแพ้โปรตีนนมวัว ซึ่งโมเลกุลโปรตีนนมผ่านกระบวนการย่อยอย่างละเอียดทำให้โปรตีนมีโมเลกุลเล็กลง หรือ แม้แต่สูตรนมสำหรับเด็กที่มีภาวะเสี่ยงต่อการแพ้โปรตีนนมวัว หรือมีประวัติคนในครอบครัวเป็นภูมิแพ้ เช่น นมในกลุ่ม pHF ที่โปรตีนนมผ่านการย่อยบางส่วนให้โปรตีนมีขนาดเล็กลง ดังนั้นก่อนการเลือกซื้อสูตรนมหรือนมผงสำหรับลูกน้อย สำหรับเด็กแรกเกิด ควรศึกษาข้อมูลต่างๆ และปรึกษาแพทย์เพื่อเลือกโภชนาการที่เหมาะสม