แบ่งตามวัสดุก่อสร้างได้ 4 ประเภท คือ

1. โบราณสถานที่สร้างด้วยดิน ได้แก่ กำแพงเมือง(สร้างด้วยดิน) คันดิน เนินดินโบราณสถานที่ปรากฎเศษอิฐหรือซากโบราณสถานบางส่วน รวมไปถึงเนินดินที่เป็นแหล่งโบราณคดี เช่น กำแพงเมืองศรีเทพ จังหวัดเพชรบูรณ์ กำแพงเวียงเจ็ดลิน กำแพงเวียงสวนดอก เป็นต้น

 เวียงเจ็ดลิน

2. โบราณสถานที่สร้างด้วยอิฐ หมายถึงอาคารโบราณสถานที่สร้างด้วยอิฐก่อเป็นส่วนใหญ่ ได้แก่ โบสถ์ วิหาร เจดีย์ อาคารเก่า ป้อม-ประตูเมือง เช่น สิ่งก่อสร้างโบราณพระนครศรีอยุธยา พระราชวังโบราณ ป้อมมหากาฬ กรุงเทพฯ พระธาตุหริภุญชัย เป็นต้น

 วัดพุทไธศวรรย์                          วัดพระศรีสรรเพชญ์                      พระราชวังบ้านปืน                        ป้อมมหากาฬ                                พระธาตุหริภุญชัย

3. โบราณสถานที่สร้างด้วยหินและศิลาแลง หมายถึงอาคารโบราณสถานที่สร้างด้วยหินและศิลาแลงเป็นส่วนใหญ่ ได้แก่ ปราสาทหิน เช่น ปราสาทหินพิมาย จังหวัดนครราชสีมา ปราสาทหินเขาพนมรุ้ง จังหวัดบุรีรัมย์ และโบราณสถานประเภทโบสถ์ วิหาร เจดีย์ ในเขตจังหวัดกำแพงเพชรและสุโขทัย เป็นต้น

 ปราสาทหินพิมาย                            ปราสาทหินเขาพนมรุ้ง                      วัดพระศรีมหาธาตุเมืองเชลียง        วัดกุฎีดาว                                วัดพระพายหลวง

4. โบราณสถานที่สร้างด้วยไม้ หมายถึงอาคารโบราณสถานที่ก่อสร้างด้วยไม้เป็นหลัก หรือเป็นส่วนใหญ่ของอาคาร ได้แก่ เรือน จวน กุฏิ ศาลา หอไตร หอระฆัง เช่น พระที่นั่งวิมานเมฆ กรุงเทพฯ โบสถ์ไม้วัดกุฏิบางเค็ม จังหวัดเพชรบุรี หอไตรวัดสันโค้ง จังหวัดเชียงใหม่ หอระฆังวัดสิงห์ จังหวัดนนทบุรี หอไตรวัดอัปสรสวรรค์ กรุงเทพฯ เป็นต้น

 พระที่นั่งวิมานเมฆ                            โบสถ์ไม้วัดกุฏิบางเค็ม                 หอไตรวัดสันโค้ง     หอระฆังวัดสิงห์     หอไตรวัดอัปสรสวรรค์                  มัสยิดตะโละมาเนาะ