ขั้นตอนการจัดงานศพ ลำดับขั้นตอนการปฏิบัติ และสิ่งที่ต้องเตรียม สำหรับงานศพ

ขั้นตอนการจัดงานศพ

ลำดับขั้นตอนการปฏิบัติ และสิ่งที่ต้องเตรียม สำหรับงานศพ

ขั้นตอนเกี่ยวกับงานศพนั้น มีมากมายค่ะ ขึ้นอยู่กับ ประเพณีและความเชื่อ แนวทางปฏิบัติตามแต่ละท้องถิ่นและตามศาสนา ประเพณีงานศพของคนไทยนั้นจะมีหลักปฏิบัติโดยทั่วไปดังนี้ ซึ่งอาจจะมีแตกต่างกันบ้างตามประเพณีท้องถิ่น ความเชื่อและศาสนา  ในที่นี้จะเน้น การจัดงานศพแบบไทย ค่ะ

ขั้นตอนต่าง ๆ มีดังนี้

1.    แจ้งตาย

เมื่อมีผู้เสียชีวิต จะต้องมีการแจ้งการตาย ณ ที่ว่าการอำเภอ เพื่อนำไปออกใบมรณบัตร

- ถ้าเสียชีวิตที่โรงพยาบาล แพทย์จะออกใบรับรองแพทย์ พร้อมบัตรประชาชนผู้ตาย นำไปแจ้งที่สำนักทะเบียนท้องถิ่น หรือที่ว่าการอำเภอของโรงพยาบาลนั้นๆ

- ถ้าเสียชีวิตที่บ้าน เจ้าบ้านมีหน้าที่แจ้งกับเจ้าหน้าที่ตำรวจ เพื่อออกใบรับรองการตาย แล้วจึงนำไปแจ้งที่ว่าการอำเภอเพื่อออกใบมรณบัตรอีกทีค่ะ

สิ่งที่ต้องเตรียม: บัตรประชาชนชื่อผู้เสีย ใบรับรองแพทย์ หรือใบรับรองการตายจากเจ้าหน้าที่ตำรวจ เพื่อนำไปออกใบมรณบัตร

2.   ติดต่อวัดเพื่อตั้งศพบำเพ็ญกุศล

เมื่อติดต่อขอพื้นที่เพื่อตั้งศพบำเพ็ญกุศลกับทางวัดเรียบร้อยแล้ว ให้นิมนต์พระ 1 รูป เพื่อทำการชักศพจากโรงพยาบาลหรือที่บ้านมาตั้งที่วัด ค่ะ

สิ่งที่ต้องเตรียม: จัดเตรียมเสื้อผ้าเพื่อผลัดเปลี่ยน, ผ้าแพรคลุมศพ, และ รูปตั้งหน้าศพ

2.1 การอาบน้ำศพ - ตั้งเตียง และ รดน้ำศพ

การอาบน้ำศพ จะเป็นพิธีการภายในครอบครัว อาบน้ำปะแป้ง พรมน้ำหอมน้ำปรุง หรือก็คือ การแต่งตัวครั้งสุดท้ายให้แก่ผู้ถึงแก่กรรม เพื่อให้ร่ายการสะอาด แล้วจึงค่อยตั้งศพบนเตียง เพื่อทำการรดน้ำศพต่อไป เมื่อตั้งศพบนเตียงเรียบร้อยแล้ว จึงค่อยนำผ้าแพรคลุมร่าง เปิดหน้าและมือขวา เพื่อรอแขกมาร่วมงานรดน้ำศพ   

สิ่งที่ต้องเตรียม: น้ำอบ น้ำปรุง เพื่อผสมน้ำ สำหรับรดน้ำศพ โดยพานและขันน้ำรด และขันน้ำใหญ่รองน้ำ สามารถติดต่อได้ที่เจ้าพนักงานประจำวัด  

2.2 จัดศพลงหีบและการตั้งศพบำเพ็ญกุศล

เมื่อทุกท่านได้ทำการรดน้ำศพเป็นที่เรียบร้อยแล้ว จะเป็นหน้าที่ของเจ้าหน้าที่วัด หรือ บางกรณี ลูกหลานจะช่วยกันนำศพลงหีบ เพื่อตั้งบำเพ็ญกุศล ต่อไป

การสวดพระอภิธรรม หรือการสวดหน้าศพ มักจะมีระยะเวลาต่างกันแล้วแต่ตกลงกันค่ะ 1 คืน, 3 คืน,  5 คืน, 7 คืน นิมนต์พระสงฆ์ 4 รูป  สวดพระอภิธรรม 4 จบ เวลาที่นิยมในการเริ่มสวดพระอภิธรรมคือเวลา 19.00 น. ของทุกวัน

สิ่งที่ต้องเตรียม: หีบศพ (โลงศพ) , เครื่องไทยธรรม ผ้าสบง ผ้าบังสุกุล (บางกรณีทางวัดเตรียมไว้ให้) สังฆทานถวายพระ, อาหารว่างสำหรับเลี้ยงแขกที่มาร่วมงาน , ของชำร่วยสำหรับแจกแขกที่มาร่วมงานทุกคืน หรือจะจัดของชำร่วยสำหรับแจกวันฌาปนกิจอย่างเดียวก็ได้ค่ะ, ลูกอมด้ายแดง ตามความเชื่อของคนจีน

3.   การฌาปนกิจ

การฌาปนกิจ คือการปลงศพ หรือเผาศพ เมื่อเสร็จสิ้นการบำเพ็ญกุศลแล้ว ในช่วงนี้ ลูกหลานจะมีการบวชหน้าไฟ เพื่อทดแทนคุณ สำหรับศพจะทำการแห่ศพเวียนเมรุ 3 รอบ จากขวาไปซ้าย โดยมีพระสงฆ์เป็นผู้นำ ตั้งศพขึ้นเมรุ เจ้าภาพทอดผ้าบังสุกุล (ช่วงนี้อาจจะมีการ โปรยเหรียญเป็นทานแก่แขกที่มาร่วมงาน หรือ คนละแวกนั้นได้ค่ะ) แล้วจึงเชิญแขกผู้มาร่วมงานวางดอกไม้จันทน์ เมื่อเสร็จสิ้นการวางดอกไม้จันทน์แล้ว จึงค่อยเริ่มพิธี “เผาหลอก-เผาจริง”
สิ่งที่ต้องเตรียม: ช่อเชิญสำหรับพระสงฆ์และประธาน, ดอกไม้จันทน์, ของชำร่วยงานศพ, เหรียญโปรยทาน

พิธีเผาหลอก-เผาจริง

เป็นธรรมเนียมปฏิบัติตั้งแต่สมัยรัชกาลที่ ๕ การทำการฌาปนกิจนั้นส่วนมาก มักทำกลางแจ้ง ทำให้เกิดความเดือดร้อนเรื่องกลิ่นแก่ผู้ที่มาร่วมงาน จึงทำให้เกิดอุบาย เผาหลอกก่อน เมื่อแขกที่มาร่วมงานกลับหมดแล้ว จึงค่อยเริ่มเผาจริง เฉพาะวงญาติและลูกหลานเป็นการภายใน

4.   การเก็บอัฐิ และ การลอยอังคาร

หลังประกอบงานฌาปนกิจเป็นที่เรียบร้อยแล้ว  เจ้าภาพและญาติสามารถเลือกได้ว่า จะเก็บอัฐิวันเผาเลย หรือเก็บอัฐิในวันรุ่งขี้น พระสงฆ์ทำพิธีบังสุกุลอัฐิ เจ้าหน้าที่วัด จะทำการเรียงเถ้ากระดูกให้อยู่ในรูปร่างคน วางเหรียญบาท จำนวน 32 เหรียญ ตามโครงร่างเถ้ากระดูก โปรยดอกไม้ น้ำปรุง  ก่อนถาม ลูกหลานและญาติพี่น้องให้เลือกว่าจะ เก็บอัฐิส่วนหนึ่งไว้บูชาที่บ้าน หรือ เก็บส่วนหนึ่งไว้ที่วัด ส่วนที่เหลือจะนำไปลอยอังคาร หรือจะลอยอังคารทั้งหมดเลยก็ได้ค่ะ

เมื่อแยกส่วนเก็บอัฐิที่จะบูชาเรียบร้อยแล้ว เจ้าหน้าที่วัดจะทำการห่ออัฐิและเถ้ากระดูกที่เหลือด้วยผ้าขาวบางให้ญาตินำไปลอยอังคารต่อไป  

-          เก็บอัฐิส่วนหนึ่งไว้ที่บ้าน : เจ้าภาพ ลูกหลาน จะเลือกเก็บอัฐิส่วนหนึ่งใส่โกศ จะเก็บอัฐิทั้งหมด 6 ชิ้น (กะโหลก 1 ชิ้น +แขนซ้ายและขวา 2 ชิ้น +ขาซ้ายและขวา 2 ชิ้น และ ซี่โครงหน้าอก 1 ชิ้น) ส่วนอัฐิและเถ้าที่เหลือ จะนำมาห่อผ้าขาว ไปลอยอังคารต่อไป        

-          เก็บอัฐิส่วนหนึ่งไว้ที่วัด ต้องทำการจองช่อง หรือ เจดีย์ สำหรับฝากอัฐิไว้ทางวัดก่อนค่ะ แล้วค่อยนำส่วนที่เหลือไปลอยอังคารต่อไป  สำหรับกรณีนี้ เจ้าภาพ ต้องทำการวัดช่องสำหรับเก็บอัฐิเพื่อเลือกขนาดโถใส่อัฐิให้เหมาะสม

สิ่งที่ต้องเตรียม: โกศบรรจุอัฐิ ดอกไม้ น้ำอบ/น้ำปรุง , ผ้าขาวบาง 2 เมตร ,เหรียญบาท 32 เหรียญ , ลุ้งหรือโถสำหรับนำอัฐิและเถ้าที่เหลือไปลอยอังคาร

กรณี ลอยอังคารทั้งหมด ให้เตรียมผ้าขาวบาง อย่างน้อย 2 เมตร เพื่อทำการห่ออัฐิและเถ้าทั้งหมด บรรจุใส่พาน หรือ โถ (ลุ้ง) แล้วค่อยนำไปลอยอังคาร